Nên dần chấm dứt các Lễ hội mang tính bạo lực

Theo đánh giá của báo cáo kết quả Tổng kết công tác quản lý, tổ chức lễ hội năm 2015, công tác quản lý, tổ chức lễ hội được tăng cường, nhiều lễ hội có sự chuyển biến rõ nét. Hầu hết ban quản lý di tích, ban quản lý lễ hội các địa phương đã tuyên truyền về lịch sử di tích, ý nghĩa lễ hội, các quy định về nếp sống văn minh trong lễ hội nên tình trạng ùn tắc, chen lấn, đổi tiền mệnh giá nhỏ hưởng chênh lệch trong di tích, lễ hội, nạn cờ bạc, mê tín dị đoan, ăn xin ăn mày giảm đáng kể. Ban quản lý một số di tích, lễ hội như: Đền Cửa Ông (Quảng Ninh), đền Kiếp Bạc (Hải Dương), chùa Keo (Thái Bình), miếu Bà Chúa Sứ (Núi Sam)…đã bố trí, sắp xếp hệ thống hòm công đức, tiền đèn nhang trong di tích đúng quy định. Tuy vậy, tình trạng thương mại hóa, lợi dụng lễ hội để trục lợi, nạn bạo lực, tranh cướp, chen lấn, tranh giành khách làm mất an ninh, trật tự vẫn chưa được khắc phục triệt để. Hiện tượng đốt vàng mã không đúng nơi quy định vẫn xảy ra; công tác vệ sinh môi trường, thu gom rác thải vẫn tái diễn. 

Tham luận tại hội nghị, Giám đốc Sở VH,TT&DL tỉnh Bắc Ninh phát biểu, Bắc Ninh là một trong các tỉnh có nhiều lễ hội dân gian. Lễ hội chém lợn là một trong những lễ hội có từ lâu đời, và nó có ý nghĩa là khao quân, trong những năm chiến tranh bị mai một. Năm 1999, lễ hội được khôi phục. Hơn chục năm nay lễ hội diễn ra bình thường, từ năm 2012 đến nay dư luận quan tâm đến lễ hội này, có ý kiến ủng hộ, có ý kiến không. Sở Văn hóa tỉnh hướng dẫn, năm 2013- 2014 không tổ chức chém lợn ở giữa sân đình nữa và đưa vào chỗ kín đáo hơn. Từ năm 2015, do nhiều ý kiến trái chiều, nhân dân tiếp tục mong muốn,thậm chí là người cao tuổi chỉ đạo con cháu tổ chức chém lợn giữa sân đình. Nhiều ý kiến vẫn cho rằng đây vẫn là Lễ Hội giàu truyền thống văn hóa, cần được bảo tồn, phát huy. Lễ Hội không vi phạm các quy định. Tuy nhiên, nhiều nhà khoa học cho rằng lễ hội chém lợn không phải là giá trị bất biến, mà có thể thay đổi được, đề nghị thay đổi cách thứ tổ chức cho phù hợp. Hiện nay nhân dân Bắc Ninh vẫn quyết tâm tổ chức lễ hội này, nhưng đồng ý điều chỉnh cho phù hợp, nhà nước và nhân dân cùng làm.

Đánh giá về công tác quản lý, tổ chức lễ hội trong năm 2015, ông Vũ Xuân Thành, Chánh Thanh tra Bộ VH,TT&DL cho biết, qua công tác thanh tra, thấy nhiều Thường vụ Tỉnh ủy, Thành ủy ra các nghị quyết chuyên đề, UBND ra các kế hoạch chỉ đạo, có thể nói đã có sự chuyển biến về nhận thức. Công tác tổ chức lễ hội chuyên nghiệp hơn, sự tham gia ngày càng đông của các doanh nghiệp vào việc quản lý di tích, danh lam thắng cảnh, làm cho văn minh lễ hội được nâng lên. 
Ông Vũ Xuân Thành cho biết thêm, riêng lễ hội “Chém lợn”, UNESCO chỉ thừa nhận tính riêng biệt của lễ hội, nhưng không thừa nhận tính bạo lực. Không phải UNESCO cái gì cũng khuyến khích nên cần được xem lại về lễ hội này. 
Ngoài ra, một số mô hình quản lý di tích, lễ hội đang còn rất nhiều vướng mắc, nơi thuộc Sở văn hóa quản lý, nơi giao cho các chính quyền địa phương quản lý, có nơi doanh nghiệp xã hội hóa nên dẫn đến việc tính thương mại hóa, việc này ảnh hưởng đến lễ hội. Ví dụ chọi trâu chỉ có ở Hải Phòng, hiện mang đi nhiều nơi và bán vé. Nội dung phục dựng có tính phản cảm trong nội dung. Một số lễ hội phục dựng có yếu tố thương mại. Một số nội dung lễ hội có tính phản cảm, như lễ hội Hương Nha, Ném Thượng Bắc Ninh, cướp phết Vĩnh Phúc, cướp lộc Sóc Sơn…vấn đề thu chi và quản lý tiền công đức. 

Lễ hội "Chém Lợn" (Bắc Ninh)

Ông Vũ Xuân Thành khẳng định, hiện nay mới được mấy nơi như: Cửa Ông, Hà Tĩnh, đặc biệt Nghệ An đã có quy chế quản lý công đức, đề nghị Hà Nội cũng nên nghiên cứu lại việc cướp lộc ở Hội Gióng, phải làm sao vẫn đủ yếu tố truyền thống, tâm linh nhưng phải đảm bảo không bạo lực. Dĩ nhiên, để làm được điều này không chỉ riêng ngành văn hóa, mà phải nhiều ngành cùng vào cuộc. Tuy nhiên, ngành văn hóa phảm làm nòng cốt để tham mưu cho các cấp có thẩm quyền, thành lập BTC có đầy đủ các thành phần. Bộ sẽ kiểm tả trước, trong và sau tết. Tập trung giảm những vấn đề còn nổi cộm. Phát biểu về vấn đề này, Bộ trưởng Hoàng Tuấn Anh cho rằng: “Nên chấm dứt những lễ hội bạo lực đi, và chúng ta hoàn toàn có thể làm được!”. 

Hội nghị còn bàn đến những vấn đề nóng khác về công tác quản lý, tổ chức lễ hội như: công tác quản lý văn hóa nói chung và quản lý lễ hội nói riêng đã từng bước đi vào nền nếp nhưng cũng nảy sinh nhiều yếu tố phức tạp khi một số lễ hội dân gian được phục hồi thì lễ hội xảy ra sự xung đột dữ dội giữa văn hóa và kinh tế, có nơi coi tổ chức Lễ Hội là dịp làm kinh tế có tính thời vụ trong năm. Việc quản lý Lễ Hội dân gian càng phức tạp hơn khi mô hình quản lý di tích của chúng ta chưa thống nhất, vai trò của chính quyền nhiều nơi khiêm tốn hơn vai trò của trụ trì và cộng đồng làng xã. Vì vậy, bên cạnh việc đề cao cấp ủy. chính quyền địa phương phải chú ý đến vai trò của người trông coi di tích. Bộ VH,TT&DL sẽ tiếp tục nghiên cứu xây dựng mô hình quản lý lễ hội cho phù hợp.