Hà Tĩnh: Kiến nghị dừng Dự án khai thác và tuyển quặng sắt mỏ Thạch Khê

Mỏ quặng sắt Thạch Khê, (Hà Tĩnh), được xem lớn nhất khu vực Đông Nam Á, phát hiện khoảng từ năm 1960, với trữ lượng 544 triệu tấn. Dự án khai thác và tuyển quặng sắt mỏ Thạch Khê được triển khai từ tháng 9/2009, từng được kỳ vọng sẽ góp phần đưa Hà Tĩnh trở thành một trong những trung tâm công nghiệp nặng của cả nước và là trung tâm khai thác luyện cán thép lớn nhất Việt Nam… Tuy nhiên, sau đó vì nhiều nguyên nhân, dự án phải tạm ngừng hoạt động.

Theo báo cáo, dự án nằm trên địa bàn 6 xã bãi ngang của huyện Thạch Hà trên tổng diện tích 4.821ha; số hộ dân bị ảnh hưởng trực tiếp là 4.437 hộ (18.951 nhân khẩu). Trong đó, số hộ phải di dời, tái định cư là 3.952 hộ (16.861 nhân khẩu). Từ năm 2008 đến năm 2011, chủ đầu tư đã triển khai bóc đất tầng phủ được khoảng 12,7 triệu m³ (thuộc đất bóc xây dựng cơ bản mỏ) đến độ sâu -34m so với mực nước biển, thu hồi 3.000 tấn quặng. Về cơ bản, dự án đã dừng hoạt động khai thác từ năm 2011 đến nay theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản số 164/TB-VPCP ngày 11-7-2011 của Văn phòng Chính phủ để tái cơ cấu lại doanh nghiệp, giải quyết các vấn đề giải phóng mặt bằng, tái định cư.

Tính đến nay, tổng diện tích đã giải phóng mặt bằng là 830ha, gồm 741ha đã giải phóng mặt bằng khu vực mỏ và 89ha các khu xây dựng tái định cư. Diện tích đã ký hợp đồng thuê đất là 552ha. Số hộ đã di dời là 113 hộ. Tổng chi phí đầu tư đã thực hiện dự án đạt hơn 1.983 tỷ đồng, đã giải ngân hơn 1.851 tỷ đồng...

Tuy nhiên, theo báo cáo, Dự án khai thác và tuyển quặng sắt mỏ Thạch Khê của TIC còn rất nhiều vấn đề đặc biệt lo ngại là: Công nghệ, kỹ thuật khai thác chưa phù hợp với đặc thù địa chất mỏ, tiềm ẩn nhiều nguy cơ tác động lớn đến môi trường; phương thức vận chuyển quặng khó khả thi, hiệu quả thấp, ảnh hưởng lớn đến hệ thống hạ tầng giao thông của địa phương.

Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, thị trường tiêu thụ quặng sắt chưa chắc chắn; năng lực tài chính của TIC và TKV (cổ đông chính) không đảm bảo. Tổng mức đầu tư của dự án (gồm giai đoạn 1 và 2) được lập tại thời điểm năm 2014 là 14.517,2 tỷ đồng (giai đoạn I: 6.777,4 tỷ đồng; giai đoạn II: 7.739,8 tỷ đồng), trong đó còn nhiều nội dung chưa được tính toán đầy đủ..

Dự án khó đảm bảo được hiệu quả kinh tế, nhiều rủi ro không đảm bảo an toàn trong quá trình khai thác; tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường, đời sống dân sinh khu vực gần dự án; đặc biệt là trong điều kiện biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt…

Trên những cơ sở đánh giá nghiêm túc và cân nhắc nhiều mặt cả về lợi ích trước mắt và lâu dài, xét thấy dự án không khả thi, tỉnh Hà Tĩnh nhất quán quan điểm đề nghị Thủ tướng Chính phủ sớm xem xét cho dừng (kết thúc) dự án, đồng thời chỉ đạo giải quyết các vấn đề phát sinh, khôi phục sản xuất, ổn định đời sống nhân dân.

Theo tỉnh Hà Tĩnh, việc dừng dự án sẽ có một số hệ lụy trước mắt, tuy nhiên đơn thuần cũng chỉ là vấn đề kinh tế hoàn toàn có thể khắc phục được. Cái được lớn nhất là về lâu dài, phát triển kinh tế - xã hội sẽ bền vững; đảm bảo được vấn đề môi trường, nhất là môi trường ven biển; không phải đặt ra các vấn đề rủi ro, hệ lụy về môi trường, thảm họa thiên tai có thể đe dọa nghiêm trọng đến đời sống, môi trường đầu tư, môi trường biển và an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội…

Tỉnh Hà Tĩnh đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp tục quan tâm, hỗ trợ tỉnh sớm tham mưu Thủ tướng Chính phủ báo cáo Bộ Chính trị kết luận về chủ trương dừng Tổ hợp Dự án khai thác, tuyển quặng sắt Thạch Khê và Dự án liên hợp luyện thép công suất 2 triệu tấn/năm, để Hà Tĩnh có cơ sở vững chắc hơn trong việc xây dựng Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2025 và lập Quy hoạch tỉnh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Tỉnh Hà Tĩnh cũng sẽ tiếp tục báo cáo, kiến nghị Thủ tướng Chính phủ và Trung ương sớm có quyết định chính thức việc dừng Dự án; đồng thời phối hợp tích cực, chặt chẽ với Bộ trong việc xử lý các vấn đề liên quan.

Nhìn chung sau hơn 10 năm tạm dừng khai thác, hầu hết cơ sở hạ tầng các xã trong vùng ảnh hưởng xuống cấp nghiêm trọng. Do đó, để đảm bảo đời sống người dân, thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội vùng bị ảnh hưởng, Hà Tĩnh đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép điều chỉnh Đề án 946; trong đó cập nhật lại danh mục các công trình và điều chỉnh cơ cấu nguồn vốn, đồng thời để có cơ chế ưu tiên nguồn vốn từ ngân sách Trung ương (cơ chế đặc thù) để tiếp tục xây dựng hạ tầng cơ sở vật chất đảm bảo an sinh xã hội và phát triển kinh tế - xã hội vùng bị ảnh hưởng bởi dự án; hướng dẫn, hỗ trợ tỉnh trong việc thực hiện các thủ tục pháp lý chấm dứt hoạt động dự án sau khi có quyết định của Trung ương dừng dự án.

Đối với vấn đề xử lý vốn của các cổ đông của TIC đã đầu tư vào dự án, đây là vấn đề phức tạp, trong trường hợp phải hoàn trả số vốn này cho các cổ đông, đề nghị Bộ chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp và các cơ quan liên quan báo cáo, đề xuất Thủ tướng Chính phủ xem xét sử dụng từ các nguồn vốn: Ngân sách Trung ương, Quỹ đổi mới sắp xếp doanh nghiệp Trung ương và các nguồn vốn, cơ chế chính sách hợp pháp khác để hoàn trả (trong tổng số vốn điều lệ các cổ đông đã đóng góp 1.809 tỷ đồng.

Sau khi cơ quan có thẩm quyền phê duyệt phương án cụ thể, Uỷ ban nhân dân tỉnh Hà Tĩnh sẽ triển khai thực hiện kịp thời các nội dung được giao theo thẩm quyền...