Chế độ ưu đãi bao phủ hầu hết các mặt trong đời sống người có công

Cục trưởng Cục Người có công (Bộ LĐ-TB&XH) Đào Ngọc Lợi.

Nhân kỷ niệm 71 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947-27/7/2018), Báo Lao động và Xã hội đã trao đổi với ông Đào Ngọc Lợi, Cục trưởng Cục Người có công (Bộ LĐ-TB&XH) về việc thực hiện triển khai Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung Pháp lệnh Ưu đãi NCC với cách mạng (Pháp lệnh số 04/2012/PL-UBTVQH13).

*Cùng với sự phát triển kinh tế- xã hội của đất nước, chính sách ưu đãi của Đảng, Nhà nước đối với NCC với cách mạng ngày càng được hoàn thiện. Năm 2012, tại kỳ họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa 13, đã ban hành Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung Pháp lệnh Ưu đãi NCC với cách mạng (Pháp lệnh số 04/2012/PL-UBTVQH13). Xin ông cho biết những kết quả đạt được sau 5 thực hiện Pháp lệnh NCC sửa đổi, bổ sung?

- Chính sách NCC lần đầu tiên do Chủ tịch Hồ Chí Minh ban hành bằng Sắc lệnh số 20/SL ngày 16/2/1947 quy định về hưu bổng thương tật, tiền tuất cho thân nhân tử sĩ. Từ đó đến nay đã có hàng ngàn văn bản pháp quy được ban hành về thực hiện chính sách ưu đãi NCC với cách mạng.

Trong công cuộc đổi mới đất nước, hệ thống chính sách, pháp luật đã có những thay đổi quan trọng để phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội. Nhà nước đã đề ra nhiều văn bản pháp luật về ưu đãi đối với NCC với cách mạng, trong đó nổi bật là việc ban hành Pháp lệnh Ưu đãi người hoạt động cách mạng, liệt sĩ và gia đình liệt sĩ, thương binh, bệnh binh, người hoạt động kháng chiến, NCC giúp đỡ cách mạng năm 1994 (gọi tắt là Pháp lệnh Ưu đãi năm 1994) và Pháp lệnh quy định danh hiệu vinh dự nhà nước “Bà mẹ Việt Nam anh hùng” năm 1994. Đây là hai văn bản pháp luật nhằm thể chế hóa Hiến pháp năm 1992, đánh dấu sự tiến bộ trong hệ thống chính sách ưu đãi xã hội đối với NCC, cùng với các nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành hai pháp lệnh này tạo thành hệ thống pháp luật về ưu đãi NCC.

 Trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện Pháp lệnh, để Pháp lệnh phù hợp với điều kiện mới và quá trình cải cách hành chính, đến nay Pháp lệnh Ưu đãi NCC với cách mạng đã nhiều lần sửa đổi, bổ sung, gần đây vào năm 2012, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh Ưu đãi NCC với cách mạng. Đồng thời Chính phủ đã ban hành Nghị định số 31/2013/NĐ-CP quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành một số điều của Pháp lệnh Ưu đãi NCC với cách mạng; các Bộ, ngành ban hành nhiều quyết định, thông tư hướng dẫn.

Hệ thống chính sách, pháp luật ưu đãi NCC với cách mạng đã từng bước được hoàn thiện cả về diện đối tượng và chế độ ưu đãi. Đến nay, đã có 12 diện đối tượng NCC  được quy định tại Pháp lệnh, điều kiện xem xét xác nhận đã được sửa đổi, bổ sung mở rộng nhằm đảm bảo xác nhận đúng và không bỏ sót đối tượng. Cho đến nay, việc xác nhận các đối tượng NCC với cách mạng cơ bản đã hoàn thành với trên 9 triệu người (trong đó có trên 1,2 triệu liệt sĩ, 127.000 Bà mẹ Việt Nam anh hùng, trên 800.000 thương binh, 110.000 người hoạt động kháng chiến bị địch bắt tù, đày và gần 320.000 người hoạt động kháng chiến và con đẻ của họ bị nhiễm chất độc hóa học được công nhận).

 Các chế độ ưu đãi đối với từng diện đối tượng NCC được quy định ngày càng đầy đủ, bao phủ hầu hết các mặt trong đời sống. Trong đó, trợ cấp ưu đãi được quy định phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội từng thời kỳ, đảm bảo mức sống của NCC và thân nhân. Hàng năm ngân sách nhà nước chi trên 30.000 tỷ đồng chi trả trợ cấp ưu đãi NCC; Chủ tịch nước cũng dành gần 900 tỷ đồng tặng quà cho các đối tượng chính sách nhân dịp Tết Nguyên đán và dịp kỷ niệm Ngày Thương binh - Liệt sĩ.

Với phương châm thực hiện chính sách ưu đãi trên cơ sở 3 nguồn lực “Nhà nước, nhân dân và bản thân đối tượng” luôn là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong công tác ưu đãi NCC với cách mạng. Cùng với nguồn kinh phí thực hiện chế độ ưu đãi đối với NCC với cách mạng từ ngân sách Nhà nước, phong trào đền ơn đáp nghĩa duy trì và phát huy ở các địa phương. Tính từ 2013 - 2017, phong trào đền ơn đáp nghĩa đã ủng hộ được trên 5.200 tỷ đồng. Xây mới trên 44.650 nhà tình nghĩa, sửa chữa 40.760 nhà tình nghĩa với tổng số tiền gần 10.700 tỷ đồng. Tặng trên 63.500 sổ tiết kiệm tình nghĩa trị giá gần 2.900 tỷ đồng.

Hỗ trợ nhà ở người có công với cách mạng.

*Mặc dù hệ thống văn bản đã đáp ứng và cơ bản thể chế hóa được các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với NCC, tạo điều kiện, hỗ trợ NCC ổn định vươn lên trong cuộc sống. Tuy nhiên, việc triển khai vẫn còn nhiều bất cập, hạn chế ?

-  Công tác quản lý nhà nước đối với lĩnh vực ưu đãi NCC với cách mạng vẫn còn một số địa phương chưa chú trọng; cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong việc quản lý và thực hiện chính sách ưu đãi NCC với cách mạng còn hạn chế, chậm đổi mới. Một số vấn đề trong xác nhận và giải quyết chế độ ưu đãi cho NCC còn chưa được nghiên cứu bổ sung đầy đủ, chưa thống nhất trong tổ chức thực hiện.  

Công tác tuyên truyền các chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước đối với NCC và thân nhân NCC tuy đã được triển khai rộng khắp nhưng hình thức còn đơn điệu, chưa phong phú, chỉ tập trung vào dịp 27/7 hàng năm. Phong trào "Đền ơn đáp nghĩa", chăm sóc NCC với cách mạng chưa được rộng khắp và đồng đều ở các địa phương, đôi khi còn hình thức, chưa trở thành việc làm thường xuyên của một số cấp ủy, cơ quan, đơn vị.  

Nguồn ngân sách nhà nước còn hạn chế, đối tượng có công lại khá lớn; việc phát huy nguồn lực của cả cộng đồng trên địa bàn trong việc chăm sóc, giúp đỡ NCC với cách mạng còn hạn chế. 

Tình trạng khai man hồ sơ, xác nhận sai sự thật để hưởng chế độ vẫn diễn ra ở một số địa phương, gây bức xúc trong dư luận, trong đó đối tượng người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học chiếm tỷ lệ lớn. Việc thi hành, xử lý các kết luận thanh tra cũng còn gặp nhiều vướng mắc do đối tượng bị đình chỉ, cắt chế độ do sai phạm nhưng vẫn tiếp tục khiếu kiện kéo dài, gây khó khăn, cản trở hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước. Có nhiều trường hợp không có khả năng thu hồi số tiền đã hưởng sai chế độ do hoàn cảnh hiện nay thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, đã chết hoặc đang bị bệnh hiểm nghèo…

*Được biết, hiện Bộ LĐ-TB&XH đang tập trung sửa đổi toàn diện Pháp lệnh Ưu đãi NCC. Vậy xin ông cho biết hướng sửa đổi Pháp lệnh Ưu đãi NCC?

Từ những bất cập nêu trên, thực hiện Nghị quyết số 22/2016/QH14 ngày 29/7/2016 của Quốc hội về việc điều chỉnh Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2016 và 2017, văn bản số 4869/VPCP-PL ngày 11/5/2017 của Văn phòng Chính phủ thông báo ý kiến của Thủ tướng về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, Bộ LĐ-TB&XH đang đề nghị các địa phương tổng kết 5 năm thực hiện Pháp lệnh số 04/2012/UBTVQH13 nhằm đánh giá toàn diện việc thực hiện Pháp lệnh, qua đó đề xuất với Chính phủ, Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số quy định trong chính sách ưu đãi NCC theo hướng:

Tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách, chế độ ưu đãi xã hội đối với NCC với cách mạng, phấn đấu đến năm 2020 hoàn chỉnh hành lang pháp lý trong lĩnh vực này.

Thông qua các chính sách phát triển kinh tế - xã hội, chương trình quốc gia về giáo dục nghề nghiệp, việc làm, giảm nghèo… tạo điều kiện cho bản thân NCC và gia đình họ (đặc biệt là con của họ) học tập, học nghề, tạo việc làm, phát triển về kinh tế nhằm ổn định, nâng cao đời sống gia đình, đồng thời góp phần phát triển kinh tế - xã hội chung của đất nước.

Đổi mới quản lý nhà nước về ưu đãi xã hội, chú trọng cả 3 nội dung thể chế chính sách, tổ chức bộ máy và công chức, công vụ. Chú trọng việc cải cách thủ tục hành chính nhằm giảm phiền hà cho đối tượng chính sách, nhưng vẫn đảm bảo chính xác; tiếp tục nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số quy định về thủ tục hồ sơ xác nhận liệt sĩ, thương binh, người hưởng chính sách như thương binh, bệnh binh và về công tác quản lý các chế độ, quản lý đối tượng. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến kịp thời và sâu rộng các văn bản quy định về chính sách ưu đãi NCC; phát huy dân chủ và công khai trong việc thực hiện chính sách. Tăng cường thanh tra, kiểm tra thường xuyên công tác xác nhận và thực hiện chế độ ưu đãi đối với NCC, phát hiện vi phạm đến đâu giải quyết dứt điểm đến đó, tập trung vào những đối tượng NCC còn tồn đọng. Xử lý nghiêm minh những trường hợp vi phạm, tham ô. Tăng niềm tin, sự tôn vinh, lòng biết ơn của xã hội đối với NCC. Tổ chức, sắp xếp bộ máy quản lý nhà nước trong lĩnh vực NCC từ khâu nghiên cứu, quản lý chỉ đạo đến tổ chức thực hiện với cơ sở vật chất, trang thiết bị tương xứng với yêu cầu của công việc, đồng thời nâng cao trình độ của đội ngũ cán bộ cả về đạo đức và năng lực.

*Mục tiêu phấn đấu đến năm 2020, 100% gia đình NCC với cách mạng có mức sống bằng hoặc cao hơn mức trung bình của cộng đồng dân cư nơi cư trú. Vậy chúng ta cần có những giải pháp như thế nào để thực hiện mục tiêu này, thưa ông?

- Cùng với các chế độ ưu đãi của Đảng, Nhà nước, thời gian tới Bộ yêu cầu các tổ chức, địa phương tăng cường nguồn lực và huy động các nguồn lực xã hội để chăm lo tốt hơn đời sống vật chất, tinh thần của NCC với cách mạng, thiết lập mối quan hệ chặt chẽ giữa ba chủ thể Nhà nước, đối tượng ưu đãi và cộng đồng, trong đó Nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Đẩy mạnh cải cách hành chính, không ngừng nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước lĩnh vực ưu đãi xã hội; ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và thực hiện chính sách ưu đãi NCC với cách mạng. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, kịp thời phát hiện và xử lý những sai sót trong việc xác nhận và thực hiện chính sách ưu đãi NCC.

Xin cảm ơn ông!