Anna Moï: Tôi tự tin là người ngược dòng ký ức

Nhà văn Anna Moï

Anna Moï tên thật là Trần Thiên Nga, sinh ngày 1/8/1955, tại Sài Gòn. Sau khi đỗ tú tài tại trường Marie Curie Sài Gòn, trong những năm 1970, bà sang Paris học lịch sử tại trường đại học Nanterre. Ham thích thử sức trong lĩnh vực nghệ thuật, sau cuộc gặp gỡ với hai nhà tạo mẫu Agnès Troublé ( Agnés B.) và Philippe Guibourgé ( Dior, Chanel), bà quyết định chuyển hướng làm việc trong lĩnh vực thời trang. Công việc hoạt động tạo mẫu. Do vậy, những năm 80 của thế kỷ trước, bà phải di chuyển khá nhiều, trở thành người nói nhiều thứ tiếng Pháp, Thái Lan, Nhật Bản, Anh và Đức.

Theo Anna Moï, bà đã tập tành viết văn từ năm 16 tuổi. Tác phẩm đầu tay của bà là một bài thơ bằng tiếng Anh, được in trên tạp chí Seven Teen. Tuy vậy, bà vô tình “xa lánh” nghiệp viết trong một thời gian khá dài. Trải qua hai mươi năm hun đúc kinh nghiệm cuộc sống, tìm hiểu nhiều tư liệu và khảo nghiệm thực tế đời sống của những chứng nhân lịch sử, bà mạnh dạn cầm bút trở lại, trở thành một trong những nhà văn Pháp ngữ ngược dòng ký ức từ sáng tác văn chương.

Năm 1992, bà quay trở về quê hương và sống cùng gia đình trong một căn nhà truyền thống, nơi có một vườn chuối ngay giữa trung tâm thành phố. Thời gian này, bà bắt đầu viết biên niên kí bằng tiếng Pháp trên một tạp chí Pháp Việt. Sau đó, những biên niên kí này của bà dần chuyển thành những truyện ngắn thực sự về Việt Nam đương đại. Sau thành công của hai tập truyện ngắn xuất bản năm 2001 và 2003, bà thử sức trong mảng tiểu thuyết. Các sáng tác tiểu thuyết của bà đều nhận được nhiều phản hồi tích cực từ công chúng độc giả và giới nghiên cứu văn chương. Ở tuổi 61, có trong tay 8 tập truyện ngắn, tiểu thuyết, Anna Moï vẫn không ngừng viết. Tới đây, vào tháng 1/2017, cuốn tiểu thuyết thứ 4 - Nọc bướm ( le Venin du Papillon) do NXB Gallimard ấn hành sẽ được ra mắt công chúng.

Tiến sĩ Văn học người Pháp Manuel Bengoéchéa cho rằng, phong cách viết của Anna Moï rất đặc biệt bởi lối viết “nhật thực”. Trong các sáng tác của bà luôn có một phần nổi và một phần chìm, đòi hỏi người đọc phải đồng sáng tạo với nhà văn, cùng khám phá những điều khuất lấp mà nhà văn cố tình không nhắc tới như một sự khơi gợi nhưng cũng để lại nhiều ám ảnh sâu sắc. Anna Moï cũng tự nhận định, bản thân bà không hẳn là người mang nặng ký ức. Bà chỉ muốn viết những điều mình hiểu rõ, biết rõ. Bởi nhà văn chỉ khi tường tận mọi chuyện mới có thể truyền tải tốt câu chuyện đó qua câu chữ. Trong khi Việt Nam và những mảnh ghép sáng – tối của cuộc chiến tranh là điều ám ảnh bà nhất, bởi vậy bà tự tin khi là người ngược dòng lịch sử hơn là viết về Việt Nam hiện đại – cái mà bà chưa hoàn toàn hiểu rõ do cách biệt về cuộc sống và thời gian.

Đi từ phong cách nhẹ nhàng, hóm hỉnh trong các tác phẩm truyện ngắn đến nỗi u hoài, trầm tư, khắc khoải trong các cuốn tiểu thuyết sau này, Anna Moï thực sự đã mang cả thế giới đến căn phòng nghệ sĩ của riêng mình để tự do tô vẽ dựa trên những ý niệm về cuộc chiến tranh. Đó là một cuộc hành hương về tâm linh trong Rapaces (tạm dịch: chim săn mồi). Người đọc luôn ấn tượng về những trích dẫn trước mỗi chương trong Rapaces, thường là tuyên ngôn của toàn quyền Decoux, đối lập với những hiện thực bi thương của dân tộc Việt Nam trong cuộc chiến dành độc lập. Dựa trên những bức thư tình giữa hai đầu chiến tuyến, Anna Moi đã khéo léo phơi bày bức tranh hiện thực khốc liệt về nạn đói năm 1945.

Đó là kí ức đau thương của những người tù Côn Đảo trong Riz Noiz ( tạm dịch: Lúa đen). Tác phẩm không đi sâu trình bày những ngón đòn tra tấn mà khắc hoạ rõ nét những diễn biến tâm trạng âu lo, sợ hãi của những người tù sắp sửa bị tra tấn. Nhà văn Hồng Vân Nuage Rose từng nhận định, đó mà một phát hiện tâm lý đáng quý của Anna Moi, rất thực và rất người…

Mang trong mình hai bản sắc của hai nền văn hoá Đông – Tây, văn của Anna Moï vừa có được sự nữ tính, điềm đạm, duyên dáng, lại vừa có chất phong lưu, quyến rũ. Bà tự coi mình là một người nghệ sĩ không quốc tịch, một sợi dây nối giữa hai nền văn hoá Việt – Pháp bằng những "cuộc hoà âm được viết ra với cảm hứng thiêng liêng". Như một sự khẳng định, Anna Moï đã được chính phủ Pháp trao tặng danh hiệu “ Hiệp sĩ về văn chương và nghệ thuật”.