"Xẩm và đời" giữa lòng Hà Nội

Sự trở lại của nghệ thuật xẩm lần này sẽ mang dáng dấp phố thị, giúp công chúng thấy hát xẩm đã sống trong lòng Hà Nội ra sao và đang phát triển trong đời sống, trong đối tượng công chúng trẻ ngày hôm nay như thế nào.

Với những lời ca sâu sắc, gần nhất với đời sống, thể hiện tâm tư, nguyện vọng, cuộc sống của người dân, xẩm luôn có vị trí, giá trị xứng đáng dù ở bất kỳ giai đoạn nào, dù xã hội có nhiều thay đổi. Chính điều này đã giúp loại hình hát xẩm nhận được sự quan tâm, ủng hộ hết lòng của công chúng yêu nghệ thuật dân gian Việt Nam, cũng như các bạn trẻ đang có nhu cầu tìm hiểu về vốn văn hóa, nghệ thuật quý báu của dân tộc.

Hát xẩm luôn có chỗ đứng trong lòng công chúng.

Đây cũng là lý do để người đẹp Trà Ngọc Hằng xuất hiện trong đêm diễn với vai trò người dẫn chuyện cùng nhà thơ Vũ Quần Phương. Đã từng gây ấn tượng khi có những chuyến đi thăm nghệ nhân Hà Thị Cầu khi bà còn sống, được nghe bà hát, được chứng kiến tình yêu không bờ bến của bà đối với xẩm, Trà Ngọc Hằng cũng đã yêu xẩm từ đó như một mối nhân duyên.

Theo Ban tổ chức, chương trình gồm 3 phần: Xẩm xưa - xẩm đương đại – xẩm thử nghiệm kết hợp với một số loại hình âm nhạc khác. Trong đó, xẩm xưa với những bài xẩm kinh điển đã rất phổ biến ở khắp miền Bắc những năm nửa đầu thế kỷ 20, trong nhiều thập niên vắng bóng, những bài xẩm này vẫn được các nghệ nhân hát xẩm giữ bên mình. Năm 2005 khi hát xẩm được phục hồi, nhiều làn điệu, bài xẩm cổ đã được hồi sinh, trong đó có những đóng góp không nhỏ của NSND Xuân Hoạch, NSƯT Thanh  Ngoan, NSƯT Thúy Ngần, nhạc sĩ  Mai Tuyết Hoa, nhạc sĩ Nguyễn Quang Long, nhạc sĩ Khương Cường. Đặc biệt, với sự trở lại của xẩm, con gái cố nghệ nhân Hà Thị Cầu - bà Nguyễn Thị Mận cũng sẽ xuất hiện trong chương trình.

Xẩm đương đại vẫn là những làn điệu xẩm xưa, nhưng được các nghệ sĩ lồng điệu vào những bài thơ trong giai đoạn hiện nay, vừa góp phần phong phú hơn cho nội dung ca từ, vừa giúp cho nghệ thuật hát xẩm gần gũi hơn và mang hơi thở của cuộc sống đương đại.

Đặc biệt, khán giả sẽ được thưởng thức xẩm thử nghiệm với những dòng nhạc hiện  đại, góp phần thể nghiệm để khai thác những ưu điểm của âm nhạc hát xẩm với dòng chảy của những dòng âm nhạc thế giới. Bản thân xẩm có chất ngẫu hứng, ngẫu hứng từ những nhạc cụ cho đến lời ca, rất tương đồng với jazz hay những dòng nhạc thiên về tiết tấu.

Theo GS Hoàng Chương, việc đưa xẩm – loại hình biểu diễn quen thuộc ở cửa chợ, cửa đình ngày xưa, lên sân khấu Nhà hát Lớn Hà Nội biểu diễn là một thành công lớn của các nghệ sĩ hát xẩm. Đó là thái độ trân trọng rất đáng quý của các nghệ sĩ trẻ với các loại hình nghệ thuật dân gian. Tuy nhiên, theo GS Hoàng Chương, cũng như đời sống của chính những “báu vật” xẩm, mặc dù các nghệ nhân, nghệ sĩ bền bỉ giữ nghề với tình yêu cao cả, nhưng bài toán khó khăn về đời sống luôn khó để tìm đáp án. Hầu hết các hoạt động của xẩm đều do các cá nhân nghệ sĩ, những người quan tâm đến xẩm đóng góp tự nguyện, đó cũng chính là lý do vì sao xẩm rất khó để có thể tổ chức các đêm diễn cho riêng mình, dù sự ủng hộ của công chúng không phải ít.

Cũng theo GS Hoàng Chương, gần đây những bài xẩm khi được đưa lên mạng xã hội đã thu hút hàng triệu lượt người xem, chứng tỏ xẩm luôn có chỗ đứng trong lòng công chúng.

Đây cũng chính là yếu tố quyết định để Trung tâm Nghiên cứu Bảo tồn và phát huy Âm nhạc dân tộc cùng CLB Xẩm Hà Thành đưa xẩm trở lại sân khấu lớn, với khát khao sẽ tổ chức định kỳ hàng năm để xẩm khẳng định lại vị trí tiêu biểu của mình trong dòng âm nhạc dân gian.

Để làm được điều này, nghệ thuật hát xẩm rất cần sự ủng hộ về vật chất từ các nhà hảo tâm để có thể cùng chung tay bảo vệ, giữ gìn, phát huy vốn quý loại hình âm nhạc dân tộc này. Những đêm diễn trước của xẩm tại Nhà hát Lớn được giới truyền thông, công chúng đặc biệt chú ý, quan tâm, đó là động lực lớn để hát xẩm trở lại với công chúng trong một đêm diễn đặc biệt này.