Tự chủ đại học không được làm giảm cơ hội tiếp cận giáo dục đại học

Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam nhận định, trong thời gian vừa qua, đổi mới giáo dục đại học (GDĐH) theo hướng tự chủ có thể nói là bước chuyển mang tính lịch sử. Quá trình tự chủ ĐH bắt đầu từ khi Thủ tướng Chính phủ có chủ trương thành lập hai ĐH quốc gia ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, với tinh thần tự chủ ĐH. Vì vậy, hai cơ sở này thành lập theo nghị định của Chính phủ và có dấu quốc huy.

Sau đó, khái niệm quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của GDĐH lần đầu được đưa vào Luật Giáo dục năm 1998. Năm 2005, Chính phủ chỉ đạo thí điểm tự chủ ĐH nhưng còn gặp nhiều vướng mắc, trong đó có vấn đề tài chính. Những năm tiếp theo đã có sự thay đổi là các dự án thành lập trường ĐH xuất sắc như ĐH Việt Đức, ĐH Việt Pháp, ĐH Việt Nhật, nhằm xây dựng những mô hình quản trị ĐH theo hướng tự chủ.

Trong nước còn có những mô hình của một số trường ĐH ngoài công lập và sự nỗ lực của một số trường công lập như Trường ĐH Bách khoa, Trường ĐH Kinh tế quốc dân, Trường ĐH Kinh tế TP. Hồ Chí Minh và hai ĐH quốc gia... Đây là một trong nhiều cơ sở quan trọng hình thành Nghị quyết 77/NQ-CP của Chính phủ, ban hành ngày 24/10/2014 về thực hiện thí điểm tự chủ ĐH.

Khi bắt đầu thực hiện Nghị quyết 77, tự chủ ĐH đã được xác định là con đường một chiều. Tinh thần đó lan tỏa rất nhanh ra hệ thống các trường ĐH, toàn xã hội, các cơ quan của Chính phủ, của Quốc hội. Nhằm luật hóa tinh thần tự chủ ĐH, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục giáo dục năm 2018 ra đời. Chất lượng giáo dục ĐH có những cải tiến rõ rệt khi nhiều trường ĐH nằm trong tốp 1.000 trường ĐH hàng đầu thế giới. Theo Phó Thủ tướng, đây là một bước tiến rất dài; quan trọng là đã xác định đúng hướng và phải tiếp tục thực hiện quá trình dài trước mắt.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, tự chủ ĐH phải xây dựng một mô hình quản trị tiên tiến; luôn luôn phải gắn liền giải trình với toàn xã hội. Tự chủ ĐH không có nghĩa là Nhà nước buông lỏng quản lý, cũng không được làm giảm cơ hội tiếp cận GDĐH.

Theo Phó Thủ tướng, có 2 việc rất quan trọng để thực hiện tự chủ theo đúng hướng và đúng quy luật. Thứ nhất, phải có Hội đồng trường thực quyền theo đúng quy định của pháp luật. Hoạt động theo cơ chế tập thể, Hội đồng trường sẽ ngăn chặn được những ý kiến cực đoan, nguy cơ sai phạm trong quá trình thực hiện tự chủ ĐH. "Mô hình Hội đồng trường hiện nay thể hiện tư duy chúng ta không học tập, sao chép bất kỳ mô hình của nước nào nhưng phù hợp với xu thế thế giới và điều kiện trong nước", Phó Thủ tướng nói.

Thứ hai, các trường đều phải xây dựng một bộ quy chế hoạt động đầy đủ, chi tiết theo quy định của pháp luật giống như "một bộ luật của trường" và phải công khai cho sinh viên, giáo viên, người lao động trong trường, và người dân quan tâm có thể cho ý kiến và giám sát. Hiện tại, đã có những trường như ĐH Bách khoa, ĐH Kinh tế quốc dân… xây dựng bộ quy chế hoạt động và các trường khác có thể tham khảo.

"Chính phủ sẽ xem xét và kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền để tiếp tục điều chỉnh về hành lang pháp lý, cơ chế chính sách, tổ chức kiểm tra giám sát trong quá trình thực hiện tự chủ ĐH.

Những vấn đề liên quan đến sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục ĐH cần có sự chuẩn bị rất kỹ cả về nội dung, thời gian và các bước thực hiện, đánh giá tác động. Còn đối với những vấn đề dưới luật, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo theo tinh thần khuyến khích, thúc đẩy tự chủ ĐH, đẩy nhanh việc điều chỉnh, sửa đổi những bất cập, hạn chế trong các văn bản dưới luật", Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh.