Thư viện trường học cần được xây dựng và hoạt động theo nhu cầu của học sinh

Tại Hội thảo Tổng kết công tác thư viện năm học 2018-2019, định hướng xây dựng bộ tiêu chuẩn thư viện trường tiểu học đáp ứng nhu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới do Bộ GD&ĐT phối hợp với tổ chức phi Chính phủ quốc tế hoạt động trong lĩnh vực giáo dục - Room to read tổ chức. Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Hữu Độ cho biết, từ năm 1998, Bộ GD&ĐT đã ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động thư viện trường phổ thông, nhằm thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 khoá 8 về xây dựng một nền giáo dục chuẩn hoá. Năm 2003, Bộ tiếp tục ban hành Quyết định 01/2003/QĐ-BGDĐT về Tiêu chuẩn thư viện trường phổ thông, trong đó đề ra các các tiêu chuẩn quan trọng cho một thư viện như: Số lượng đầu sách, cơ sở vật chất (diện tích phòng thư viện, quy định bàn ghế, máy tính…), cán bộ thư viện, công tác quản lý quản trị, tổ chức hoạt động của thư viện.

Theo đó, yêu cầu tối thiểu cho một trường học đạt chuẩn quốc gia là phải có thư viện đạt chuẩn. Vai trò của thư viện theo đó được nâng cao. Các tỉnh, thành phố đều thành lập Ban chỉ đạo 01, đi kiểm tra công nhận các trường học đạt chuẩn quốc gia, thư viện đạt chuẩn". Tính đến nay, 100% trường Tiểu học trên cả nước (13.994 trường) đều có thư viện, trong đó nhiều địa phương như thành phố Hà Nội có hơn 1.000 thư viện đạt chuẩn trên khoảng hơn 1.000 trường phổ thông đạt chuẩn quốc gia.

Theo Bộ GD&ĐT, trong những năm qua, các thư viện trường học đã phát huy được vai trò, tác dụng của mình, nhất là với cấp Tiểu học khi triển khai dạy học 2 buổi/ngày. Theo đó, song song với các giờ học trên lớp, học sinh có giờ học tại thư viện với những mô hình dạy học tích cực, phương thức giáo dục mở, thân thiện, giúp học sinh được tự do, chủ động tìm hiểu, khám phá kiến thức.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác thư viện tại các trường học vẫn tồn tại một số hạn chế và phát triển chưa đồng bộ. Trang thiết bị cơ sở vật chất và nguồn học liệu của một số thư viện chưa đáp ứng được nhu cầu sử dụng. Một số nơi chưa chú trọng công tác bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ thư viện, khiến hoạt động vận hành thư viện chưa phát huy hết hiệu quả. Một số trường học chưa thực sự quan tâm nên thư viện mới chỉ là "cái kho" để chứa sách, là nơi cho học sinh và giáo viên mượn sách. Hoạt động thư viện chưa phát huy được hiệu quả, chưa thu hút được nhiều học sinh đến học tập và trải nghiệm ở không gian này.

Để hoàn thiện văn bản pháp lý về tổ chức và hoạt động của thư viện, Bộ GD&ĐT đang dự thảo Thông tư quy định tiêu chuẩn thư viện trường tiểu học. Chia sẻ về dự thảo Thông tư này, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Tiểu học Thái Văn Tài cho biết, vai trò của thư viện trường tiểu học hiện nay, cũng như để đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới, đã có sự thay đổi.

Thư viện là không gian học tập chung của nhà trường, là nơi giúp cho giáo viên và học sinh học tập, bổ sung và cập nhật kiến thức, là trung tâm của các hoạt động kết nối và làm việc nhóm của học sinh; nơi diễn ra các hoạt động sáng tạo và phát huy trí tưởng tượng của học trò, nhằm xây dựng và phát triển năng lực tự học, năng lực giao tiếp, năng lực ngôn ngữ và sáng tạo cho người học, hình thành và nuôi dưỡng các phẩm chất nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm cho học sinh.

Chức năng và nhiệm vụ của thư viện trường tiểu học mới là thông tin - giáo dục - chia sẻ kiến thức. Thư viện sẽ là nơi diễn ra các hoạt động khuyến đọc, hình thành thói quen đọc, hướng dẫn sử dụng thư viện, tìm hiểu tra cứu thông tin, phát triển tài nguyên; đồng thời rèn kĩ năng đọc, tạo điều kiện cho học sinh củng cố kiến thức, mở rộng và hệ thống lại kiến thức, hỗ trợ giáo dục suốt đời.

Thư viện trường tiểu học còn có chức năng giải trí - sáng tạo thông qua việc tổ chức các trò chơi, hoạt động khám phá và sáng tạo. Thư viện sẽ kết nối cộng đồng - tạo môi trường nuôi dưỡng văn hóa thông qua việc kết nối giữa phụ huynh, cộng đồng với nhà trường bằng các hoạt động tìm hiểu văn hóa lịch sử tại địa phương, ngày hội đọc sách trong nhà trường.

Ông David Strawbridge, Phó Giám đốc phụ trách khu vực Đông Nam Á của tổ chức Room to read cho biết những kết quả tích cực tổ chức này đạt được trong việc phát triển và phát huy vai trò của thư viện trong trường học Việt Nam. Cụ thể, từ năm 2001 đến nay, tổ chức đã hỗ trợ thiết lập 2.512 thư viện cho các trường phổ thông Việt Nam; cung cấp hơn 3.700.000 xuất bản phẩm là tựa sách tranh dành cho học sinh lớp 1-2; hỗ trợ cải tạo thư viện thành không gian đọc, học tập thân thiện với học trò. Room to read đã tổ chức các lớp tập huấn cho hiệu trưởng, giáo viên, nhân viên thư viện về thiết lập và quản lý thư viện, tiết đọc thư viện, huy động sự tham gia của gia đình và cộng đồng, duy trì bền vững thư viện.

Với những kết quả và tác động tích cực của chương trình thư viện trường tiểu học tại Việt Nam cũng như sự cam kết mạnh mẽ của Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT trong việc triển khai nhân rộng thư viện, Việt Nam đã được chọn như một ví dụ điển hình để trình bày trước Hội nghị Giáo dục vì sự phát triển bền vững năm 2019 tại Hoa Kỳ cho hơn 3.700 nhà giáo dục trên khắp thế giới.