Rà soát pháp luật Việt Nam với các cam kết TPP về đầu tư: cơ bản đã tương thích

Khi chính thức có hiệu lực, dự kiến các cam kết về đầu tư trong Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) sẽ làm thay đổi đáng kể môi trường chính sách về đầu tư ở Việt Nam do các cam kết này được đánh giá là mức cam kết cao nhất về đầu tư từ trước tới nay, đồng thời các nhà đầu tư đến từ 38 nền kinh tế đối tác của hai Hiệp định này cũng chiếm một tỷ lệ lớn trong tổng số đầu tư nước ngoài vào Việt Nam.
Quang cảnh Hội thảo

TPP - EVFTA là những Hiệp định tự do thương mại thế hệ mới có tác động tích cực tới việc thúc đẩy cải cách thể chế và pháp luật Việt Nam.  TPP và EVFTA  hiện chưa có hiệu lực và có độ trễ thi hành. Tuy nhiên, việc xem xét yêu cầu của các cam kết trong Hiệp định vừa là yêu cầu của việc thực thi Hiệp định, vừa là yêu cầu tự thân của việc hoàn thiện pháp luật.
Theo bà Nguyễn Thu Trang, Trung tâm WTO và Hội nhập, việc rà soát pháp luật Việt Nam về lĩnh vực đầu tư đặc biệt là cần thiết bởi đầu tư là nhân tố quan trọng  thúc đẩy cải cách môi trường kinh doanh. Cùng với đó, chúng ta phải cải cách môi trường đầu tư để thu hút chính các nhà đầu tư trong nước trước khi muốn thu hút các nhà đầu tư nước ngoài. Qua quá trình rà soát, nhìn về góc độ pháp luật, nếu cơ bản đã tương thích, một số điểm nhỏ chưa được tương thích thì trên nguyên tắc có thể sửa và chỉ sửa cho các nhà đầu tư TPP.
Bà Nguyễn Thị Thu Trang cũng cho rằng, pháp luật Việt Nam bao gồm Luật Đầu tư, Luật doanh nghiệp không có quy định phân biệt đối xử giữa nhà đầu tư trong và ngoài nước, trừ thủ tục đầu tư. Việt Nam hiện quy định khá đầy đủ, bình đẳng về các quyền tố tụng và được đảm bảo bởi các cơ quan công quyền. 
Cũng theo bà Trang, các nguyên tắc về mở cửa thị trường, xóa bỏ rào cản, yêu cầu hoạt động, quy định về nhân sự cấp cao…, hầu hết đều có sự tương thích giữa pháp luật Việt Nam và cam kết TPP. Chỉ riêng cam kết về việc chuyển tài sản ra nước ngoài, quy định về thủ tục tham vấn, hòa giải khi xảy ra tranh chấp thì pháp luật Việt Nam không có các quy định chi tiết như TPP. 
Lĩnh vực đầu tư trong TPP cũng giới hạn về cam kết chỉ dành cho các nhà đầu tư TPP. Do đó, với các nhà đầu tư trong nước có tác động mạnh khi có hợp tác với các nhà đầu tư TPP cần biết về những thuận lợi, lợi ích mà đối tác của những nhà đầu tư TPP sẽ được hưởng. Vì vậy, theo bà Trang, đây cũng là lưu ý cho các nhà đầu tư nội để có thể cùng lên tiếng kiến nghị Nhà nước lưu ý sửa đổi luật, giúp những nhà đầu tư trong nước có được những ưu đãi, quyền lợi tương tự như các bạn đầu tư TPP được hưởng.

Bên cạnh đó, theo luật sư Phạm Mạnh Dũng, đại diện Cty LCT, cho đến nay việc rà soát chỉ mới tiến hành trên hệ thống văn bản pháp luật, còn việc thực thi trên thực tế vẫn cho thấy còn tồn tại rất nhiều rào cản cho nhà đầu tư tại các địa phương. Đây cũng là vấn đề cần lưu ý và có những biện pháp đảm bảo cho các nhà đầu tư trong tương lai.

Đại diện Hiệp hội cơ khí kiến nghị cần chú ý vào các đối tượng tiếp nhận lợi thế từ TPP. “Chúng ta kỳ vọng hiệp định được áp dụng sẽ mang lại nhiều thuận lợi, tuy nhiên…làm thế nào để đến khi nhà nước và các nước ký TPP mà các đối tượng hiểu được tinh thần TPP. Mà đối tượng thực hiện đầu tiên phải là cơ quan chính quyền Nhà nước. Muốn nâng cao dân trí phải nâng cao “quan trí”. TPP muốn thực hiện được thì các cơ quan Nhà nước phải đi đầu” – vị này nhấn mạnh.

Đối tượng tiếp theo là DN, các DN cần phải nắm được lợi ích của TPP. Và đặc biệt các hiệp hội ngành hàng, cần có bộ luật hội và hiệp hội, phải có tiếng nói đại diện đóng góp cho sự phát triển của DN trong TPP.  Bên cạnh đó, việc bảo vệ quyền lợi của người lao động cũng cần nắm rõ, người lao động được hưởng gì khi các nhà đầu tư TPP vào đầu tư hoạt động? Phải có bổ sung luật lao động như thế nào? – đại diện Hiệp hội cơ khí đặt câu hỏi.