Nhà văn hóa Hữu Ngọc trải lòng về cuộc đời trong "Cảo thơm lần giở"

Bộ sách chắt lọc những trải nghiệm, suy ngẫm của tác giả về "cuộc đời và xã hội qua lăng kính tư duy của những trí tuệ uyên thâm trên thế giới", là thành quả miệt mài lao động chữ nghĩa, xuất - nhập khẩu văn hóa: Quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới và giới thiệu tinh hoa văn hóa thế giới đến Việt Nam của nhà văn hóa Hữu Ngọc.

Bộ sách giới thiệu cuộc đời và tư duy của hơn 180 danh nhân Đông Tây kim cổ, trải rộng trên nhiều lĩnh vực: Tôn giáo, văn hóa, triết học, khoa học, văn học, nghệ thuật, đạo đức học, xã hội học, sử học, tâm lí học, chính trị học... đại diện cho các nền văn hóa của nhân loại; từ những giáo chủ như Phật Thích Ca, Chúa Jésus, tiên tri Muhammad; những triết gia như Khổng Tử, Sokrates, Hegel, Sartre...; những nhà khoa học như Darwin, Einstein; những nhà văn, nhà thơ như Shakespeare, Cesvantes, Dante, Goethe, Dostoyevsky, Lỗ Tấn, Tagor, Molière...; những chính khách như Kennedy, Mandela, Obama...; những nhà chiến lược quân sự như Tôn Tử, Machiavelli...; những nghệ sĩ như Leona de Vinci, Picasso, Guitry... Trong tập sách này, nhà văn hóa Hữu Ngọc cũng trân trọng giới thiệu về 3 vị danh nhân Việt Nam được tổ chức thế giới UNESCO công nhận là Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Hồ Chí Minh; và thiền sư Thích Nhất Hạnh. Qua lăng kính của nhà văn hóa Hữu Ngọc, mỗi danh nhân được khắc họa một cách súc tích về cuộc đời, sự nghiệp, tư tưởng, học thuyết. Với mỗi danh nhân, tác giả cũng cẩn trọng lựa chọn những câu danh ngôn nổi tiếng, tiêu biểu thể hiện tư tưởng, học thuyết của vị danh nhân ấy.

Cuốn sách được sắp xếp theo thứ tự ABC khiến nó có cấu trúc giống như từ điển. Tuy nhiên, theo nhà văn người Mỹ Lady Borton – một người bạn thân thiết của tác giả: "Thực ra đây không phải là một từ điển theo đúng quy tắc, vì nó không mang tính khách quan khoa học của một tác phẩm kinh điển. Có thể coi đó là một tập kí đậm màu sắc cá nhân".

Nhưng có lẽ, chính màu sắc cá nhân đó khiến cho những câu chuyện trong sách trở nên gần gũi, mang lại cảm xúc, ấn tượng cho người đọc, chứ không đơn thuần là một cuốn từ điển mang tính thông tin.

Nhẩn nha đọc "Cảo thơm lần giở" cũng giống như "thực hiện một chuyến lãng du văn hóa qua thời gian và không gian". Nhà văn hóa Hữu Ngọc nói về cuốn sách của mình: "Cuộc hành hương tìm về quá khứ của bản thân tác giả đã đem lại cho tác giả chút bình thản để hồi tưởng những chuyện riêng tư và cả những sự kiện quốc gia và quốc tế đương thời… Trong quá trình hồi tưởng, tác giả luôn băn khoăn về ý nghĩa các sự việc đã qua, rồi từ đó suy ngẫm về ý nghĩa đời người và phận người… Có phải ai cũng như danh họa Gauguin để có thể dùng một bức họa giải đáp mấy câu hỏi siêu hình muôn thuở: Chúng ta từ đâu đến? Chúng ta là ai? Chúng ta đi đâu? Cuộc hành hương của tác giả rẽ sang ngả khác: Qua thư tịch, đi "gõ cửa" các danh nhân thế giới để tìm những giải đáp cho câu hỏi trên. Thành quả "tầm sư" ấy là cuốn sách này".

Đọc cuốn sách, độc giả có thể mường tượng được phần nào bối cảnh xã hội, nền giáo dục, văn hóa Việt Nam qua hành trình học tập, công tác của tác giả xuyên suốt một thế kỷ.

Mượn ý thơ trong Truyện Kiều "Cảo thơm lần giở" – nghĩa là mở lại những pho sách quý làm tiêu đề, lấy hai câu đề tựa bộ sách cũng là câu mở đầu và kết thúc Truyện Kiều: "Trăm năm trong cõi người ta", "Mua vui cũng được một vài trống canh", nhà văn hóa Hữu Ngọc quả là có ý muốn tổng kết cả một đời suy tưởng của mình trong bộ sách. Nhưng có lẽ cũng như đại thi hào Nguyễn Du, nhà văn hóa Hữu Ngọc viết bộ sách không chỉ để "mua vui".