Nghệ nhân Tăng Phát Vinh:"Bộ từ điiển" đờn ca tài tử Nam bộ

Nói đến sự hình thành và phát triển đờn ca tài tử xứ Cà Mau từ đầu thế kỷ 20 tới nay, theo một khảo sát mới đây của Việt Âm nhạc Việt Nam hiện có 4 nghệ nhân là những người có nhiều công lao gìn giữ, đóng góp quan trọng, trong đó có ông Tăng Phát Vinh, ở ấp Cây Trâm, xã Định Bình, TP Cà Mau. Học đờn ca tài tử từ năm 14 tuổi, nhờ đam mê và có năng khiếu bẩm sinh, chi một khoảng thời gian ngắn tên tuổi tài tử Tăng Phát Vinh đã nổi tiếng khắp xứ Cà Mau, với ngón đờn kìm điêu luyện làm xao động, nao lòng bao thế hệ .

Nghệ nhân Tăng Phát Vinh sớm nổi danh với ngón đàn kìm điêu luyện, được tôn vinh là một trong những danh cầm của đờn ca tài tử Nam bộ 

Người ta kể rằng, vào những năm sau cách mạng tháng 8/1945, ông tham gia kháng chiến, phục vụ đồng bào và chiến sĩ bằng chính tiếng đờn, lời ca tài tử của mình. Một lần bị địch bắt sắp đày ra Côn Đảo, nhưng cũng chính nhờ vào ngón đờn điệu luyện, tuyệt diệu của mình mà ông được tay Trưởng ty Cảnh sát ngụy, mê đờn ca tài tử, ký giấy tha bổng. Sau sự kiện ấy, ông trở về thôn ấp vừa tham gia các ban nhạc đờn ca tài tử, vừa mở lớp dạy cho những ai yêu thích đam mê loại hình nghệ thuật này. Là người có danh tiếng, dạy học trò không lấy tiền, thậm chí thấy học trò khó khăn mà mê đàn, hát ông còn trợ cấp thêm, nên thu hút rất đông học trò trong vùng theo học.

Dù đã gần 90 tuổi, nhưng tiếng đàn kìm của nghệ nhân Tăng Phát Vinh vẫn ngân nga, réo rắt những cung thương, cung oán làm mê đắm, nao lòng bao thế hệ người nghe

Tính ra ông có hàng trăm học trò, trong số đó có rất nhiều người giờ đã trở thành những nghệ nhân, nhạc sĩ danh tiếng trong làng đờn ca tài tử không chỉ của xứ Cà Màu mà của cả vùng đồng bằng sông Cửu Long. Nhờ đó, phong trào đờn ca tài tử ở xứ Cà Mau rất phát triển, hiện có gần 700 câu lạc bộ từ tỉnh đến xã, phường với khoảng 2000 thành viên. Ông thường nói với các học trò của mình rằng: “Đờn ca tài tử là tình yêu mà đã là tình yêu thì không thể có chuyện vụ lợi được”. Vì thế, đối với đờn ca tài từ, ông truyền dạy cho học trò bằng cả tình yêu và tâm huyết của mình. Theo ông, đờn ca tài tử là loại hình nghệ thuật không phân biệt giai cấp ai học chơi cũng được, miễn là đam mê nhiệt huyết.

Nghệ nhân Tăng Phát Vinh với tập tài liệu ghi chép, sưu tầm quý báu về nghệ thuật đờn ca tài tử mà ông lưu giữ suốt 70 năm, đã góp vào bộ hồ sơ trình UNESCO công nhận đờn ca tài tử là Di sản văn hóa phi vật thể nhân loại.

Ông nói: “Đừng ngại hèn mà thấy nó cao sang quá và cũng đừng vì mình cao sang mà thấy nó thấp hèn. Đây là loại hình nghệ thuật chứa đựng đầy đủ các giá trị văn hóa của người Việt, với những đặc trưng vừa mang tính chuyên nghiệp, vừa có tính tài tử dân dã”. Luôn trăn trở lo sợ cuộc sống hiện đại sẽ bác học hóa nghệ thuật đờn ca tài tử và nguy cơ mai một, thất truyền một số bản tổ quý hiếm, từ những năm 40 của thế kỷ trước ông đã dành thời gian, tâm huyết sưu tầm, ghi chép tỷ mỷ hàng trăm bản đờn ca tài tử từ cổ chí  kim. Theo những nhà nghiên cứu chuyên sâu về nghệ thuật đờn ca tài tử thì những ghi chép của ông là tư liệu rất có giá trị, trong đó quý giá nhất có khoảng 20 bản tổ, 8 bản ngự, 7 bản oán biến thể.

 Lãnh đạo Hội Văn học - Nghệ thuật tỉnh Cà Mau thăm và chúc mừng nghệ nhân Tăng Phát Vinh nhân dịp ông được tôn vinh là Nghệ nhân dân gian

Trong số này có những bản ít người biết đến, có nguy cơ thất truyền như: Nam xuân, Nam ai, Phụng hoàng, Phụng cầu, Đảo ngũ cung được ông sắp xếp bố cục lại. Những ghi chép dày hàng trăm trang viết tay này, đã được ông trao cho ngành văn hóa địa phương làm tư liệu để đóng góp vào bộ hồ sơ trình UNESCO công nhận đờn ca tài tử là di sản văn hóa phi vật thể nhân loại vào tháng 12/ 2013. Nay dù tuổi đã cao, nhưng niềm đam mê đờn ca tài tử trong ông vẫn cháy bỏng. Hàng ngày qua ngón đàn điêu luyện và thâm hậu của ông những cung thương, cung oán vẫn ngân nga réo rắt, bổng, trầm trong ngôi nhà ở ngoại ô TP. Cà Mau.