Lời ru buồn của những cặp vợ chồng tuổi teen trên “cổng trời” Ea Rớt

 Nạn tảo hôn ở bản Mông nghèo

Từ trung tâm thành phố Buôn Ma Thuột đến xã Cư Pui có chiều dài khoảng 100km. Rồi từ trung tâm xã muốn đến thôn Ea Rớt phải lội bộ băng qua những cánh rừng âm u hơn 30 cây số. Con đường dẫn lên thôn Ea Rớt bấp bênh, gập ghềnh, với nhiều hố bẫy người đi đường. Có những đoạn đường “dốc lên khúc khỉu dốc thăm thẳm”, có đoạn vắt vẻo qua những con suối, khiến cho những người đến luôn cảm thấy chênh vênh, đìu hiu như cuộc sống của người dân nơi đây. Thôn Ea Rớt, xã Cư Pui, huyện (Krông Bông, Đắk Lắk) hiện có khoảng 254 hộ dân thuộc các đồng bào Mông, Dao từ các tỉnh miền núi phía Bắc di cư vào vùng kinh tế mới, họ cùng sinh sống trên đỉnh Ea Lang, hay còn gọi là “cổng trời” ở nơi đây.

Băng qua bốn quả đồi, chúng tôi thấy một căn nhà nằm lọt thỏm, đó là nhà của cặp vợ chồng Lò Văn Dũng( sinh năm 1990) và Vũ Thị Song (sinh năm 1992) vào đúng buổi trưa, lúc Song mới dẫn trâu đi ăn trên đồi về. Thấy người lạ, Song khép nép, 2 đứa con nhỏ chạy vội đến ôm chặt mẹ. Ban đầu hỏi chuyện, Song không nói gì, chỉ lắc đầu mỗi khi chúng tôi hỏi. Mãi đến khi một cô giáo trẻ dạy mầm non trong thôn giới thiệu là bạn của cô giáo, thì Song dần mở lời. Sau đó dẫn chúng tôi vào nhà tham quan và “khoe” những đồ vật do chính tay 2 vợ chồng tự tay sắm. Đến khi đứa con gái khóc, Song ngừng kể chuyện, em hồn nhiên vạch áo đưa vú cho con bú ngay trước mặt chúng tôi. Xong xuôi đâu đấy, người mẹ trẻ hồn nhiên kể lại câu chuyện tình của mình: Song kể, em học hết lớp 3, lấy chồng từ năm 2007, lúc đó Song mới 15 tuổi, chồng Song mới bước sang tuổi 17. Một năm sau, Song sinh ra đứa con đầu tiên. 2 năm sau, thêm một đứa bé gái nữa.

2 năm đầu cưới nhau, vợ chồng Song ở với cha mẹ, đến khi sinh đứa con thứ 2 cũng là lúc 2 vợ chồng trẻ ra ở riêng để tạo dựng cuộc sống cho mình. “Lúc đầu mới cưới, vợ chồng mình còn trẻ chưa có tiền, kinh nghiệm nên phải ở với ba mẹ. Vợ chồng mình đi làm rẫy, nuôi mấy con gà, một thời gian thì tự dựng nhà ra ở riêng. Nhà nghèo nên bố mẹ 2 bên cũng không giúp được gì nhiều, chủ yếu là công sức gầy dựng của 2 vợ chồng mình thôi” - Song nhớ lại.

Bà mẹ trẻ Vũ Thị Song trong căn nhà của mình.

Mới hơn 20 tuổi nhưng nhìn Song già dặn, những nếp nhăn đã hiện ra trên khuôn mặt của bà mẹ trẻ. Khi chúng tôi nói nhìn Song đen, già hơn tuổi, Song cười, mắt khẽ liếc nhìn qua đứa con gái, Song nói: “Mình lúc trẻ cũng trắng, đẹp gái lắm, thanh niên ai cũng mê. Từ lúc lấy chồng sớm, sinh con, lao động kiếm tiền thì phải nhanh già thôi!”.

2 đứa con gái của Song ngồi ôm mẹ nghe kể chuyện. Nhìn con Song đứa nào cũng ốm, gầy gò. Song kể lúc mới sinh chúng ra, đứa nào cũng nhỏ thó, gầy yếu, nhất là đứa đầu. Khi sinh đứa con gái đầu Song 16 tuổi, lúc đó Song đẻ non nên đứa con yếu ớt. Về phần mình, Song cũng ngất xỉu sau khi hạ sinh vì sức khỏe yếu.

Tôi hỏi lấy chồng sớm khổ không? Song trả lời: “lấy chồng sớm khổ lắm. Trước kia sống với ba mẹ đỡ vất vả hơn, lấy chồng rồi cái chi cũng phải tự lo hết, mệt lắm”. “Thế có hối hận không”? tôi hỏi tiếp. “Con gái đến tuổi thì lấy chồng thôi, tuổi em không lấy là họ nói ế. Đời em hối tiếc nhất là nghỉ học sớm. Hồi trước mình học xong lớp 3 thì nghỉ học. Bố mẹ nói mình đi học lại nhưng mình không đi. Mà nghỉ học không làm chi thì phải lấy chồng. Mình không đi học là không biết chữ, không biết cách chăm sóc khi con đau ốm”.

Tôi hỏi lúc nào thì sinh con tiếp, Song lắc đầu e thẹn: “Mình không đẻ nữa đâu, đẻ nhiều mệt người, đau hoài à. Đẻ ra đứa nào cũng ốm yếu hết. Nhà mình lại nghèo, bây giờ không có cơm ăn, áo mặc cho 2 đứa nhỏ mặc nữa, đẻ nữa thì lấy chi mà nuôi, đẻ con ra để con đói rét thì tội lắm. Bạn bè bằng tuổi mình đứa nào cũng có chồng có con hết rồi. Con bé bằng tuổi tên Dương Thị Sua cưới năm 2006 cũng đã có 3 con, con bạn Thắm Thị Dua lấy chồng năm 2006 cũng đã có 1 đứa con. Mấy đứa đều lấy chồng ở đội khác, cuộc sống cũng vất vả như mình thôi, có điều bọn nó cũng sợ đẻ lắm, đẻ ra thì lấy chi mà nuôi”

Những mâu thuẫn của gia đình trẻ con

Đi sâu vào trong làng, chúng tôi gặp cặp vợ chồng Lào Seo Sám (sinh năm 1993) và Lí Thị Sua ( sinh năm 1996) gây ấn tượng bởi sự hồn nhiên, ngây thơ. Sám và Sua cưới nhau từ năm 2011, lúc Sám mới 18 tuổi, vợ Sám là Sua mới đến 15 tuổi. Cặp vợ chồng teen này đã có với nhau được 1 con trai 5 tháng tuổi.

Chúng tôi gặp vợ chồng Sám một cách tình cờ, lúc Sám đang đá bóng với thanh niên trong xóm, còn Sua địu con đến tìm Sám. Sua đứng ngoài, tay vẫy vẫy vào sân bóng như để gọi ai đó. Chốc lát Sám bước ra, chạy đến chỗ Sua rồi hỏi dồn dập bằng tiếng Mông: “Anh đang đá banh, tìm anh mần chi rứa? Về trước đi, tí về sau mà”. Sua nhăn mặt, cau mày, Sua đáp lại: “Con khóc, em giỗ mà không nín, về với em đi”. “Nhưng anh đang đá banh, chưa hết giờ, chưa về được đâu”- Sám nói lại. Lúc này Sua không nói nữa, cô bé cúi mặt khóc. Thấy thế, Sám đỡ Sua dậy: “Thôi, nín đi, về thì về, nhưng đừng khóc nữa nghe chưa”:

Trên đường về nhà Sám, tôi hỏi cậu ta, Thế có thương vợ không?: “Có chớ, vợ sinh con cho mình răng không thương được” - Sám đáp lại. Tôi lại hỏi: “Thế có đánh vợ lần nào chưa”? “Đánh đâu mà đánh, chúng em chỉ cãi nhau thôi” - Sám nói. “Vì sao lại cãi nhau”, tôi hỏi tiếp. “Tại vợ chồng có nhiều thứ chưa hiểu nhau, như chuyện con khóc, vợ chồng giỗ mãi không nín cũng cãi nhau. Bọn em còn trẻ, mới quen, mới cưới nhau, nhiều chuyện chưa hiểu thì cãi nhau, cô ấy cũng hay nũng nịu với em nữa”, Sám nói. Tôi hỏi tiếp: “Thế sao cưới nhau sớm thế, sao không yêu nhau thêm tí nữa cho hiểu nhau rồi mới cưới”. “Không được mô, vợ chồng mình quen nhau một thời gian, tuổi này là cưới được rồi bằng tuổi mình đi lấy vợ lấy chồng hết. Tuổi này không cưới là ế đấy”, Sám đáp lại.

Vợ chồng Sám và Sua giận nhau.

Đang nói chuyện thì con trai của Sám và Sua khóc, Sua bế con trên tay, đưa qua đưa lại. Sám quay sang nói với vợ: “Cho con bú đi”. “Mới cho bú đó, hết sữa rồi, em không biết mô, anh dỗ con đi”, Sua nói lại. Vợ chồng Sam cứ giỗ nhưng con vẫn cứ khóc. Một chốc sau thì mẹ Sám về, bà nội ôm đứa cháu vỗ về một lúc thì đứa bé ngừng khóc.

 Phép vua thua lệ làng

Trao đổi với chúng tôi, trưởng thôn Lò Tiến Dũng xác nhận, những năm qua trên địa bàn thôn xảy ra nhiều trường hợp tảo hôn. Có nhiều người lên chức cha, chức mẹ còn rất sớm, khi chưa đủ tuổi kết hôn. Ở đây người ta quan niệm con cái phải lấy vợ lấy chồng sớm là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tảo hôn. Lễ cưới của những cặp vợ chồng tảo hôn diễn ra giống những đám cưới khác, tức vẫn làm mâm cỗ, vẫn ra mắt tổ tiên, có điều đám cưới lớn hay bé thì còn tùy thuộc vào độ giàu có của gia chủ.

Ông Y Lin Niê, Phó Chủ tịch UBND xã Cư Pui cho biết: hằng năm, trên địa bàn xã xảy ra nhiều vụ tảo hôn, chủ yếu là những người đồng bào, tập trung ở các thôn Êa Uôl, Êa Lang, Cư Rang, Cư Tê, Êa Bar, Ea Rớt. Phong tục, tập quán của người dân đã ăn sâu trong tiềm thức, trình độ còn hạn chế là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tảo hôn kéo dài, mặc dù hằng năm, xã thường xuyên xuống từng cơ sở để tuyên truyền giáo dục.

Những đứa trẻ không được chăm sóc

Trao đổi với chúng tôi, ông Hồ Mậu Liên, Trưởng phòng Tư pháp huyện Krông Bông không giấu nổi sự thất vọng: Tình trạng tảo hôn không chỉ có ở Ea Rớt, mà còn có ở một số nơi trong huyện. Hàng năm chúng tôi đã tổ chức rất nhiều buổi tuyện truyền, phổ biến pháp luật cho đồng bào để hạn chế tình trạng trên, nhưng do một số đồng bào dân tộc thiểu số từ phía Bắc vào và một số đồng bào địa phương có nếp ăn, nếp nghĩ đã ăn sâu vào họ từ rất lâu rồi nên rất khó thay đổi. Sắp tới chúng tôi sẽ quyết liệt hơn và sâu sát hơn.

Những chính sách và ưu đãi của nhà nước như: Điện, đường, trường, trạm đã tới được những vùng sâu xa nhất của đất nước, thông tin luôn được cập nhật, nhưng đó đây những hủ tục vẫn còn tồn tại. Thiết nghĩ, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật ở những nơi như thế này cần được quan tâm hơn nữa.