Làng săn chuột Canh Nậu

Từ thú vui nông nhàn đến nghề kiếm bạc triệu mỗi ngày

Hàng năm, tháng 9 đến 12 âm lịch được xem là mùa đi săn chuột đồng chính của năm. Khi ấy nhiều nông dân ở các làng xã ven Hà Nội như: Canh Nậu (Thạch Thất, Hà Nội), Ba Vì, Thanh Oai, Thường Tín… lại có thể kiếm tiền triệu mỗi ngày từ nghề săn chuột đồng.

Trong số các ngôi làng nổi tiếng với nghề săn chuột đồng, không thể không nhắc đến làng Canh Nậu (huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội). Các cụ cao niên trong làng kể lại, xưa kia, đất Canh Nậu ngoài nghề mộc chỉ còn nghề trồng lúa. Thời gian nông nhàn, dân làng lại ra đồng bắt cá, bắt chuột kiếm sống, nghề săn chuột của dân làng cũng bắt đầu từ đây. Khi đó, hệ thống thủy lợi chưa tốt như bây giờ. Vào mùa mưa, cả cánh đống ngập trắng, các hang chuột đều bị ngập nước, chuột đồng lũ lượt kéo nhau lên các mô đất cao. Lúc này, dân làng chỉ việc quây rơm, đốt trụi cả gò đất nổi và sau đó đào hang chuột. Sau này, người Canh Nậu bắt chuột quanh năm nhưng đông nhất vẫn là từ tháng 9 đến 12 (âm lịch).

Theo những người săn chuột ở Canh Nậu, chuột đồng thường đi theo luồng, để bắt chuột có rất nhiều phương pháp như: Đi soi, đi bẫy, đi úp, đổ nước, dồn… Cứ vào các buổi chiều, đám trai làng lại chuẩn bị đồ nghề để "săn chuột" với cuốc, nào thuổng, vợt, vài bó rơm khô để hun hoặc không có rơm thì thay bằng xô nước đổ vào hang cho chuột chui ra. Đâu đó khắp đồng trên, đồng dưới, những tốp người hì hụi đào hang, hun chuột, đi đặt bẫy. Dân "săn" chuột ở Canh Nậu có đủ các độ tuổi, từ những đứa trẻ lên 10 đã theo người lớn ra đồng đến các cụ ông ở cái tuổi "xưa nay hiếm" vẫn ham bắt chuột.

Ở Canh Nậu, săn chuột không chỉ để thỏa cái thú vui nông nhàn, nhiều người coi đây là nghề để mưu sinh nuôi cả gia đình. Khi hỏi về những người làm nghề săn chuột tại Canh Nậu, không ai không biết đến anh Đỗ Hữu Lại (Thôn 2, Canh Nậu) bởi anh là một trong những người săn chuột giỏi nhất làng.

Như bao bạn bè cũng trang lứa, tuổi thơ của anh Lại gắn với những cánh đồng lúa, với săn chim, bắt chuột đồng. Từ khi còn là một đứa trẻ, anh Lại cùng đám bạn đã đi bắt chuột đồng về cho mẹ bán đong gạo. Theo anh Lại, khi đó dân còn ăn ít, giá trị của chuột đồng cũng không cao. Lớn lên, lập gia đình, vợ chồng anh vẫn gắn bó với nghề săn chuột đồng. Cái nghề ấy tưởng chừng chỉ là thú vui với nhiều người nhưng đem lại nguồn thu nhập chính nuôi sống cả gia đình, giúp anh nuôi 3 người con ăn học nên người.

Săn chuột đồng trở thành nghề mang lại thu nhập ổn định cho nhiều người dân Canh Nậu

Sau bưa cơm trưa, một ngày đi săn của anh Lại bắt đầu. Trên chiếc xe máy cũ với đồ nghề là hàng trăm chiếc bẫy chuột, anh Lại đi khắp cánh đồng, có khi đi xa nhà hàng chục cây số để "săn" chuột. Theo anh Lại, những người săn chuột ở làng rất nhiều nhưng coi đó là nghề như anh thì chỉ trên dưới chục người.

Nghề săn chuột với mỗi người có một kinh nghiệm riêng, phải hiểu đặc tính của từng loại để có những mẹo bắt được chuột. Khi đã xác định được cách đồng có luồng chuột chạy, anh Lại tiến hành đặt bẫy. Anh sử dụng bẫy kẹp loại nhỏ đường kính 5 - 6cm, vành có răng cưa (kiểu bẫy thú) được đặt khéo léo để kẹp đúng vào chân con chuột. Công việc đặt bẫy xong xuôi cũng là khi trời đã xẩm tối, nghỉ ngơi ăn uống tại đồng; đến 10 giờ đêm, anh trở lại thu những chiếc bẫy đặt hồi chiều. Bất kể ngày nắng hay mưa, ngày đông giá rét, công việc của anh Lại chỉ kết thúc vào nửa đêm.

"Hôm nay là ngày đi săn thành công, bây giờ đã là cuối vụ, những ngày đi săn như vậy không còn nhiều nên phải tận dụng. Những ngày chính vụ anh đặt từ 80 - 90 chiếc bẫy, còn ngày thường đặt từ 50 - 60 bẫy. Mỗi ngày, ít nhất anh cũng thu về từ 14 – 18kg, với giá bán ra là 100.000/kg, vợ chồng anh cũng thu về từ 1,5 – 2 triệu đồng/ngày. Còn ngày thường trong năm, lượng chuột giảm thì anh kiếm được 500.000 - 600.000/ngày", anh Lại vui vẻ chia sẻ.

Do số lượng người săn chuột ngày càng đông, chuột không còn nhiều, anh Lại và những thợ săn chuyên nghiệp ở làng thường phải di chuyển đến những cánh đồng xa hơn ở các xã khác trong huyện và có khi đi sang Quốc Oai, Chương Mỹ, Vĩnh Phúc nơi có những đồng lúa, đồng cỏ mới.

Vừa bảo vệ mùa màng, vừa mang lại kinh tế

Những năm trở lại đây, thịt chuột đồng ngày càng được ưu chuộng, nhờ vậy việc săn chuột của làng Canh Nậu không chỉ còn là thú vui khi nông nhàn mà đã trở thành công việc mang lại thu nhập cao cho nhiều người.

Vào cuối ngày, từng tốp thợ săn trở về làng với những lồng chuột đầy ắp. Để rồi hôm sau, trong phiên chợ sớm, từng mẹt chuột đồng sau khi làm lông, mổ bụng, thui vàng được bưng ra chợ bán. Chợ làng Canh Nậu ngoài những mặt hàng nhu yếu phẩm như: Rau, củ, quả, thịt cá…, mẹt thịt chuột trở thành mặt hàng không thể thiếu, được người dân coi như thứ thực phẩm hàng ngày. Ở Canh Nậu, 1kg thịt chuột đồng đã cạo sạch lông, thui vàng ươm có giá trên dưới 100.000.

Chuột không chỉ có mặt tại chợ, chuột đồng Canh Nậu còn được các nhà hàng đặc sản săn lùng. Chị Đỗ Thị Lý (Xóm Ao Thuyền, Canh Nậu) đã có thâm niên hàng chục năm năm làm nghề kinh doanh thịt chuột cho biết: "Chẳng cần biển hiệu, nằm sâu trong con ngõ nhỏ, trung bình mỗi ngày, cửa hàng của chị tiêu thụ khoảng 40 - 50kg thịt chuột hơi, trung bình mỗi tháng cũng hơn 1 tấn. Khách hàng chủ yếu là các mối quen tại chợ, nhà hàng, người quen đặt".

Do chuột đồng ngày càng hiếm, trong khi nhu cầu sử dụng tăng cao, số chuột săn được cũng chỉ đủ để tiêu thụ ở những mối quen, nhiều người muốn ăn phải đặt hàng trước từ dăm ba ngày. Những năm trở lại đây, làng săn chuột Canh Nậu được nhiều người biết đến nên những người sống bằng nghề này cũng có thu nhập ổn định, gấp nhiều lần so với nghề làm nông, chị Lý chia sẻ

Theo anh Đại, một thanh niên trong làng cho biết: "Bí quyết để có món thịt chuột ngon là người Canh Nậu thường chọn 3 loại chuột: Chuột đồng, chuột đũi (chuột đất) và chuột lai nhím. Thịt chuột có thể chế ra thực đơn lên tới hàng chục món khác nhau nào là: Sào, hấp, quay, om và nướng, luộc… ăn kèm với lá chanh và rau má. Nhiều người chưa ăn chuột bao giờ nhìn thấy là kinh sợ nhưng nếu ai đã ăn một vài lần là "nghiện" ngay.

Tuy nhiên, do chuột đồng càng trở nên khan hiếm do diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp nên không ít người vì lợi nhuận đã trà trộn chuột cống loại nhỏ vào những thau chuột đồng làm sẵn rồi đem bán. Không phải ai cũng có đủ kinh nghiệm để phân biệt được đâu là chuột đồng, đâu là chuột nhà. Nhứng người săn chuột ở làng Canh Nậu thường chọn cánh đồng xa khu dân cư để tránh bẫy chuột nhà. Đặc điểm của chuột đồng màu lông vàng óng, chân nhỏ, bụng trắng; còn chuột nhà thì có lông đen, thân to, chân to khi sơ chế mùi hôi. Chính vì vậy, mọi người chỉ nên mua và ăn chuột đồng khi biết rõ nguồn gốc.

Người dân Canh Nậu vẫn tự hào là đi đến đâu cũng được dân cũng quý, không ai ghét người săn chuột. Bởi nghề "săn" chuột của làng không chỉ là một thú vui nông nhàn, một nét đặc sắc của làng quê mà còn góp phần bảo vệ mùa màng, đồng thời mang lại thêm thu nhập chính đáng cho nhiều gia đình.