Doanh nghiệp nhỏ và vừa: Khó khăn trong tuyển dụng lao động có kỹ năng

Trong đó, 69% DN gặp khó khăn khi tuyển dụng do người ứng tuyển thiếu các lao động có kỹ năng. Các nguyên nhân khác bao gồm do đề nghị mức lương quá thấp và điều kiện làm việc không hấp dẫn. 

Doanh nghiệp vừa và nhỏ: Điều kiện làm việc không hấp dẫn 

Đây là thông tin được ra trong Báo cáo công bố kết điều tra DNNVV do nhóm nghiên cứu gồm Viện Nghiên cứu Kinh tế Phát triển Thế giới, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), Đại học Copenhagen và Viện Khoa học Lao động và Xã hội thực hiện. Hơn 2.600 DNNVV Việt Nam tham gia khảo sát, có tới 83% số DN được điều tra cho biết họ có gặp trở ngại trong kinh doanh, dù đã có hơn 42% thừa nhận họ đã phải chi những khoản chi không chính thức để có thể có được hoạt động kinh doanh dễ dàng hơn.

Trong những cản trở lớn, khó tìm nguồn tài chính vẫn là chủ đề được nhiều DN nhắc tới. Theo kết quả khảo sát, nguồn tài chính quan trọng nhất cho các khoản đầu tư mới là các khoản vay chính thức từ các ngân hàng hoặc tổ chức chính thức khác. Tuy nhiên, nguồn tài chính này lại giảm 4% so với điều tra năm 2013. Đây là một kết quả đáng ngạc nhiên khi mà nhiều chương trình hỗ trợ đầu tư của chính phủ đã được triển khai, đặc biệt trong kế hoạch phát triển DNNVV giai đoạn năm 2011- 2015 đã đặt ra mục tiêu đầu tư của khu vực DN này chiếm 35% tổng đầu tư toàn xã hội.

Nhưng điều đáng nói nhất lại là những khoản tiền “lót tay” mà các DN phải bỏ ra vẫn tăng. Theo kết quả cuộc khảo sát, có 42,7% DN được hỏi cho rằng họ đã phải chi những khoản “lót tay” và hai phần ba trong số đó cho biết tần suất chi từ 2 đến 5 lần một năm.

Mặc dù không có con số chính xác các DN đã phải chi trung bình bao nhiêu tiền cho những khoản không chính thức, nhưng có gần một nửa trong số đó tin rằng khoản tiền này sẽ tăng lên trong các năm tiếp theo. Nguyên nhân cho việc chi ngoài là để kết nối được với các dịch vụ công, có giấy phép, để giải quyết những vấn đề thuế và người thu thuế, đạt được hợp đồng, thỏa thuận với khách hàng và chi cho những lý do khác.

“Kết quả này cho thấy môi trường kinh doanh chưa được cải thiện nhiều, vẫn còn có những rào cản và nhũng nhiễu với các DN”- bà Smriti Sharama, thành viên nhóm nghiên cứu, đưa ra nhận định.

Kết quả điều tra DNNVV này cũng cho thấy: tỷ lệ các DN thuộc khu vực thành thị gặp khó khăn trong tuyển dụng lao động cao gần gấp đôi so với nhóm các DN ở khu vực nông thôn. Khó khăn trong tuyển dụng lao động kỹ năng cao là vấn đề đau đầu chưa có lời giải mà các DNNVV thừa nhận.

Quy luật cơ bản về kinh tế cho rằng ở đâu có cầu thì ở đó có cung. Tuy nhiên, điều này không phải luôn luôn đúng trong thực tế. Trên thị trường lao động, các DN đôi khi không có khả năng tìm được những lao động có kỹ năng mà họ cần, nguyên nhân còn do như DNNVV đề nghị mức lương quá thấp và điều kiện làm việc không hấp dẫn…

Xu hướng tuyển dụng qua quen biết

Trong khi đó, chỉ có 3,8% số doanh nghiệp siêu nhỏ cho rằng họ gặp khó khăn trong tuyển dụng lao động, một tỷ lệ thấp hơn rất nhiều so với 15,6% của nhóm doanh nghiệp nhỏ và 28,4% của nhóm quy mô vừa.
Thêm vào đó, tỷ lệ các doanh nghiệp thuộc khu vực thành thị gặp khó khăn trong tuyển dụng lao động cao gần gấp đôi so với nhóm các doanh nghiệp ở khu vực nông thôn.

Thực tế chỉ ra rằng các doanh nghiệp quy mô lớn hơn và doanh nghiệp ở khu vực thành thị tuyển dụng nhiều lao động có kỹ năng hơn. Do phần lớn các doanh nghiệp cho rằng nguyên nhân chính của trở ngại trong tuyển dụng lao động là thiếu lao động có kỹ năng, vì vậy có thể suy ra rằng kỹ năng của người lao động chưa đáp ứng được yêu cầu của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, cuộc điều tra lại cho thấy trình độ đào tạo của người lao động trên thực tế là khá cao.

Báo cáo cho rằng mâu thuẫn này có thể do cầu về lao động có trình độ cao đang vượt quá cung; hoặc giảng dạy tại các cơ sở đào tạo nghề ở cấp cao hơn chưa đáp ứng được yêu cầu của thị trường lao động; hoặc có vấn đề trong việc kết nối thông tin giữa người lao động có kỹ năng và các doanh nghiệp có nhu cầu.

Theo báo cáo, DNNVV có xu hướng tuyển dụng thông qua “quan hệ cá nhân” hoặc “do bạn bè/người thân hoặc người lao động khác giới thiệu”, tạm gọi chung 2 kênh này là kênh phi chính thức.

Kết quả điều tra chỉ ra rõ ràng đây là kênh quan trọng nhất để các DN tuyển dụng lao động mới. Mặc dù có sự giảm đi tỷ lệ DN sử dụng kênh phi chính thức so với điều tra năm 2013, vẫn có tới trên 57% số DN sử dụng kênh này là chủ yếu.

Kênh tuyển dụng phi chính thức là rất quan trọng với bất kỳ DN dù thuộc nhóm quy mô nào. Nhưng tầm quan trọng của kênh tuyển dụng này cao hơn ở các DN quy mô siêu nhỏ và nhỏ với tỷ lệ lần lượt là 57% và 62% sử dụng kênh này để tuyển dụng. Tỷ lệ DN thuộc nhóm quy mô vừa sử dụng kênh phi chính thức để tuyển dụng lao động là 43%.

Thêm vào đó, các DN thuộc khu vực thành thị cho thấy rằng họ có mức độ sử dụng hình thức tuyển dụng phi chính thức cao hơn các DN nông thôn. Phương pháp tuyển dụng lao động quan trọng thứ hai là qua quảng cáo trên báo, chủ yếu được áp dụng bởi DN quy mô nhỏ và vừa.