'Không có chuyện khép kín hay không minh bạch' trong xét đặc xá

Thường vụ QH thảo luận về Dự thảo luật Đặc xá (sửa đổi)

Lo ngại về tính công khai, minh bạch của việc lựa chọn, xét duyệt đặc xá

Góp ý vào dự thảo luật, Trưởng Ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải băn khoăn về tính minh bạch, công khai, công bằng của việc lựa chọn, xét duyệt đối tượng đặc xá.

“Quá trình bình bầu, lựa chọn đối tượng trong dự thảo và quy trình tương đối khép kín trong nội bộ ngành Công an. Vấn đề này đã quy định trong phần chức năng trách nhiệm của VKSND tối cao nhưng chưa được rõ ràng” – bà Nguyễn Thanh Hải nêu quan điểm

Trưởng Ban Dân nguyện đề nghị quy định rõ ràng hơn về trình tự thủ tục tham gia của VKS trong giám sát, thanh tra quá trình thực hiện đặc xá; cân nhắc bổ sung đại diện cơ quan dân cử như ĐBQH hay cơ quan Quốc hội khi thành lập Hội đồng tư vấn đặc xá.

Giải trình về vấn đề này,  Trung tướng Nguyễn Văn Sơn – Thứ trưởng Bộ Công an khẳng định: “Không có chuyện khép kín hay không minh bạch”.

Theo Trung tướng Nguyễn Văn Sơn, đối tượng được hưởng đặc xá được hướng dẫn, giải thích về luật và họ nhận thức đầy đủ quyền đến đâu, trường hợp nào được đặc xá. Cùng với đó, hoạt động đặc xá cũng được VKS giám sát thường xuyên, chặt chẽ. Đại diện VKS cũng là một thành viên của hội đồng xét đặc xá.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga báo cáo một số vấn đề lớn của dự thảo Luật Đặc xá (sửa đổi)

Trước ý kiến băn khoăn của Thứ trưởng Bộ Tư pháp Trần Tiến Dũng về quy định liên quan đặc xá trong trường hợp đặc biệt khi mở rộng với đối tượng bị kết án treo, người đã được tha thù có điều kiện trước thời hạn liệu có có chồng chéo về chính sách hay không, Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Văn Sơn nhấn mạnh, người hưởng án treo là đối tượng phạm tội ít nghiêm trọng, đang thi hành án tại cộng đồng, gia đình. Còn đối tượng được tha tù trước thời hạn về bản chất cũng là chấp hành án tại cộng đồng. Do đó, quan điểm của ban soạn thảo là đủ điều kiện được xem xét đặc xá trong trường hợp đặc biệt.

Ra tù vẫn phải làm trả nợ

Liên quan đến điều kiện về thực hiện nghĩa vụ bồi thường và các nghĩa vụ dân sự để được đề nghị đặc xá, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, nhiều ý kiến đề nghị cân nhắc quy định này để tạo điều kiện cho người chấp hành án là người nghèo, chưa có điều kiện thực hiện nghĩa vụ dân sự thì vẫn được xét đặc xá.

Ủy ban Tư pháp cho rằng Luật Đặc xá hiện hành quy định phải chấp hành xong nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và các nghĩa vụ dân sự khác nhưng chỉ áp dụng đối với người phạm tội về tham nhũng và một số tội phạm khác do Chủ tịch nước quyết định. Còn Dự thảo Luật của Chính phủ trình sửa theo hướng bắt buộc phải chấp hành xong nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và các nghĩa vụ khác đối với mọi loại tội phạm.

Theo bà Lê Thị Nga, quy định như dự thảo Luật là mở rộng hơn so với Luật hiện hành, dẫn đến có những người mặc dù quá trình cải tạo rất tốt, đáp ứng nhiều điều kiện luật định... nhưng do hoàn cảnh kinh tế khó khăn không có khả năng thi hành nghĩa vụ dân sự trong bản án hình sự (mà không phải do họ cố tình chây ì, không tự nguyện chấp hành án) thì sẽ không bao giờ được đặc xá, ảnh hưởng đến công bằng xã hội và giảm đi ý nghĩa của chính sách đặc xá, đồng thời làm mất đi động lực của những người bị kết án là người nghèo phấn đấu cải tạo tốt.

Do đó, Uỷ ban Tư pháp đề nghị chỉnh lý điểm d khoản 1 Điều 11 của dự thảo Luật theo hướng người bị kết án phải thực hiện xong nghĩa vụ nhưng "trừ trường hợp có quyết định của thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền về việc chưa có điều kiện thi hành án hoặc có văn bản của người được thi hành án đồng ý hoãn thi hành án, không yêu cầu thi hành án đối với tài sản không thuộc sở hữu của Nhà nước”.

Đồng tình với quan điểm này, Chủ nhiệm UB Pháp luật Nguyễn Khắc Định đặt vấn đề: “Người nghèo không có tiền nộp thì chẳng lẽ họ không bao giờ được đặc xá?”.

Tuy vậy, ông Định cũng nhấn mạnh, mục đích đặc xá là tha tù chứ không phải xoá phần trách nhiệm dân sự. Do đó, khi anh được ra ngoài làm ăn thì khi có điều kiện phải thực hiện trả nợ.

“Sau khi được ra tù, làm ăn có điều kiện thì phải nộp số tiền còn nợ. Không đôn đốc thì ông ra rồi lờ đi không nộp. Do đó cần nghiên cứu bổ sung căn cứ, thủ tục ra quyết định chưa có điều kiện thi hành án và trách nhiệm của người ra quyết định để tránh lạm dụng” - Chủ nhiệm UB Pháp luật nêu quan điểm.

Trung tướng Nguyễn Văn Sơn - Thứ trưởng Bộ Công an làm rõ một số vấn đề đại biểu nêu

Không đề nghị đặc xá với tội xâm phạm an ninh quốc gia, khủng bố

Về các trường hợp không đề nghị đặc xá (Điều 12 của dự thảo Luật), theo Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga, một số ý kiến đề nghị giữ như quy định của Luật hiện hành, không đề nghị đặc xá đối với người “trước đó đã được đặc xá” hoặc “có từ 2 tiền án trở lên”.

Có ý kiến đề nghị bổ sung thêm các trường hợp không được đề nghị đặc xá đối với người bị kết án về tội phạm quy định tại Chương XIII, Chương XXVI và một số tội khác trong Bộ luật hình sự.

Uỷ ban Tư pháp nhận thấy, Luật Đặc xá hiện hành quy định không đề nghị đặc xá đối với trường hợp "trước đó đã được đặc xá” hoặc “có từ 2 tiền án trở lên”. Quy định này là chặt chẽ, phù hợp và qua thực tiễn thi hành không phát sinh vướng mắc, khó khăn. Vì vậy, tiếp thu ý kiến đại biểu QH, Điều 12 dự thảo Luật đã được chỉnh lý, theo đó giữ lại 2 trường hợp không đề nghị đặc xá nêu trên; đồng thời, bổ sung các trường hợp không được đề nghị đặc xá đối với người bị kết án về một số tội quy định tại Chương XIII (Các tội xâm phạm an ninh quốc gia), Chương XXVI (Các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh) và Tội khủng bố (Điều 299) của Bộ luật hình sự.