Gia Lai: Trồng sa chi theo tin đồn hậu quả khó lường

Vỡ mộng sa chi giá cao

  Cây cà phê và cây cao su đang cho hiệu quả kinh tế cao, tuy nhiên, hàng trăm hộ dân trên địa bản tỉnh Gia Lai nghe lời đồn thổi cây sa chi có giá trị hằng trăm nghìn đồng/kg đã thẳng tay phá cây cà phê và bán thân cây cao su từ 10-20 năm tuổi dù chính quyền đã nhiều lần vận động nên giữ lại chăm sóc, chờ khi mủ cao su lên giá, thế vào giống cây mới. Trong khi đó giống cây này không nằm trong danh mục phát triển của các địa phương, nhiều hộ dân bắt đầu lo lắng vườn sa chi đã cho quả chín bói nhưng vẫn chưa có đầu ra.

Từ đầu năm 2016 đến nay, nhiều thương lái tìm đến mua gỗ cao su với giá 500 nghìn đồng/cây, nhiều hộ dân cưa bán hết số cây cao su mà họ đang sở hữu, khiến 397 ha cao su mà Binh đoàn 15 nhượng lại cho dân nay chỉ còn khoảng 65 ha. Trước đây Binh đoàn 15 đã nhượng lại 397 ha cao su đang trong độ tuổi thu hoạch cho 380 hộ dân địa phương xã Ia O, Ia Khai huyện Ia Grai, Gia Lai vì thủy điện Sê San 4 khi hoàn thành đã gây ngập úng đất sản xuất.

Ông Ksor Huen, ở làng Mít Kom 1, xã Ia Sao cho biết: Khi dự án nhà máy thủy điện triển khai, gia đình tôi được đền bù bằng hơn 5 sào cao su đang cho mủ. Do thiếu người làm và không nắm được kỹ thuật khai thác nên khi được nhận về , tôi cho thuê luôn. Năm đầu tiên, tôi cho thuê được 30 triệu đồng. Tuy nhiên các năm tiếp theo, giá thuê giảm dần theo giá mủ cao su, đến năm 2015 thì chỉ còn 7 triệu đồng. Tôi chán không muốn chăm sóc vườn cao su, nên đã bán hết cả vườn chỉ được hơn 30 triệu đồng! “Người dân nhận vườn cao su, rồi cho người khác thuê lại với hợp đồng 3 đến 5 năm. Vì không phải là chủ nên những người thuê liên tục cạo lấy mủ không cho cây nghỉ. Thậm chí họ còn sử dụng nhiều chất kích thích mủ khiến cây yếu đi,  khi chủ vườn nhận lại thì cây đã kiệt sức!” - ông Rơ Mah Jem,  Phó chủ tịch xã Ia O nói.

Nghe cây sa chi có giá trị kinh tế, dinh dưỡng cao, sau 30 năm xuống giống vẫn được thu hoạch với giá khoảng 800 nghìn đồng/kg nhiều hộ dân trên địa bàn tỉnh Gia Lai thấy hấp dẫn về hiệu quả kinh tế, đã thẳng tay phá cây cà phê, gieo trồng giống sa chi này. Một số hộ dân khác do dự nên trồng sen canh vào vườn cà phê, tuy nhiên theo tìm hiểu việc này rất nguy hại cho cây cà phê, bởi đây là loài thân dây, khi trồng phải làm dàn, cây phát triển sẽ phủ bóng, dây bám vào thân cây cà phê.

Ông Đinh ở làng T’leo, xã K’dang, huyện Đăk Đoa tỉnh Gia Lai cho biết cả hai vợ chồng anh đã chặt 800 cây cà phê 5 năm tuổi để mua 1kg giống sa chi với giá 800 nghìn đồng về trồng. Sau ba tháng trồng, vườn sa chi sắp cho thu hoạch, dự định nếu bán được giá thì sẽ phá bỏ vườn tiêu, cà phê để tiếp tục mở rộng diện tích.

Ông Vốt, trưởng thôn Brêp, xã Đăk Djrăng, huyện Mang Yang tỉnh Gia Lai cho biết: Dân số trong thôn có 119 hộ thì khoảng 20 hộ dân trồng sa chi. Người dân trong thôn không biết công dụng hạt loại cây này để làm gì, chỉ nghe lời đồn rằng đây là loại cây cho giá trị 800 nghìn đồng/kg, thấy lợi nhuận cao nên rủ nhau trồng. Nguồn giống người dân mua từ một số dân buôn qua việc gọi điện thoại, hoặc đến nơi mua với giá 800 nghìn đồng/kg hạt, mỗi kg có khoảng 300 hạt, ươm giống đạt 40% cây nảy mầm. Trong thôn chưa có nhiều hộ dân phá cây cà phê để trồng sa chi mà chỉ sen canh, nếu sa chi có hiệu quả sẽ phá bỏ cây cà phê.

Trưởng thôn Vốt chăm sóc vườn sa chi

Tuy nhiên, khi hỏi về việc người dân có biết kỹ thuật trồng cũng như xen canh cây sa chi với cây cà phê không, trưởng thôn Vốt nói: “Tất cả người dân trong thôn không biết kỹ thuật trồng, mà chỉ làm dàn bằng dây thép trồng thẳng theo hàng cà phê đã có sẵn, lấy kinh nghiệm từ việc trồng cà phê áp dụng để trồng cây sa chi. Mình cũng không biết vì nghe dân buôn nói 4 tháng sẽ được thu, giờ đã qua 5 tháng, mình cũng hơi lo vì nhiều quả đã chín rồi mà chưa có ai đến hỏi mua”.

Lần theo số điện thoại của một thương lái tên Hưng được ghi trên tấm bảng nhỏ cạnh đường vào xã Đắk Djrăng chúng tôi gọi và được anh này giao bán với giá 550 nghìn đồng/1kg, mỗi kg có khoảng 600 hạt. Anh này khẳng định loại cây này phù hợp với tất cả các loại đất, đầu ra đảm bảo cho người dân. “Có ngày bọn em bán được 1.000 cây giống, mỗi cây giá 12 nghìn đồng, chiều dài cây khoảng 20cm. Tuy mới bán giống sa chi được khoảng  4 tháng nhưng hơn 9 nghìn cây, 30kg được người dân mua hết rồi. Mối cung cấp giống của em là các điểm bán nhỏ lẻ tại huyện Đắk Đoa, Mang Yang” – Thương lái nói và cho biết còn nhiều đầu mối khác trên địa bàn các huyện.

Hỏi vì sao lại biết giống cây sa chi có hiệu quả kinh tế để bán cho người dân, thương lái này cho biết, xuất phát từ một số người dân tộc thiểu số hỏi mua giống với giá vài chục nghìn đồng/1 cây giống nên đã tìm mua hạt, ươm giống bán lại cho người dân.

Ông Trương Duy Lộc, Phó chủ tịch UBND xã K’Dang, huyện Đắk Đoa cho biết hiện tại chính quyền mới nắm được thông tin và đang đi kiểm tra rà soát lại số diện tích người dân trồng cây sa chi trên địa bàn. “Loại cây này không có trong danh mục phát triển kinh tế tại địa phương. Người dân chủ yếu trồng tự phát nên vấn đề đầu ra rất khó khăn.” – Ông Lộc nói.

 Hậu quả khó lường

Đặc biệt, bà Trần Thị Việt Bắc là người dân sống trên địa bàn huyện Phú Thiện tỉnh Gia Lai, viết đơn trình báo với chính quyền về việc Công ty TNHH Hoàng Linh Xứ Nghệ do ông Nguyễn Hoàng Linh làm giám đốc. Công ty này đã ký kết hợp đồng hợp tác với bà Bắc cùng ôngVũ Xuân Mười góp vốn làm vườn ươm cây sa chi vào tháng 6/2016. Từ hợp đồng này bà Bắc và ông Mười đã bỏ công gây dựng vườn ươm và ươm cây giống, đồng thời chịu trách nhiệm phát triển thị trường. Tuy nhiên, ngoài việc ông Linh cung cấp giống không đảm bảo chất lượng, ông này còn chưa thanh toán số tiền mà bà Bắc ứng để ươm giống theo hợp đồng. “Thời gian đầu tôi cứ tưởng rằng công ty này làm ăn đàng hoàng, có khả năng tài chính như lời ông Linh nói, không ngờ tôi đã bị lừa làm công cụ kiếm tiền cho ông Linh, ông Linh đã lợi dụng tôi là người dân trên địa phương nhằm lừa dân trên địa bàn huyện để bán giống nhằm chuộc lợi cho bản thân mình”- theo đơn bà Bắc viết. Đơn trình báo đề nghị chủ tịch thị trấn Phú Thiện giúp đỡ, bảo vệ quền lợi của bà Bắc cũng như người dân trên địa bàn huyện.

Ông Lê Tuấn Hùng, Phó Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Đắk Đoa cho rằng: “Hiện tại địa phương vẫn chưa có báo cáo về diện tích cũng như hiện trạng canh tác loại cây này nên chúng tôi chưa nắm được. Loài cây này mới du nhập, trên địa bàn cũng chưa có cơ sở, nhà máy chế biến nào thu mua cho bà con. Chúng tôi đang chờ chính quyền các xã báo cáo lại tình hình để có định hướng phát triển cụ thể, không để tự phát như thời gian vừa qua.”