Bí ẩn giếng cổ tại Bảo tàng vua Quang Trung

Tương truyền, sau khi ông Hồ Phi Phúc (cha của ba anh em nhà Tây Sơn) từ quê vợ ở làng Phú Lạc (nay thuộc xã Bình Thành, Tây Sơn) sang định cư tại làng Kiên Mỹ, gần bến Trường Trầu, để thuận lợi cho việc buôn bán có dựng một ngôi nhà khang trang, trong sân nhà bên trái trồng cây me và đào một giếng nước bên phải ngôi nhà. Ngôi nhà cũng là nơi ba anh em nhà Tây Sơn Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ lần lượt chào đời.

Bảo tàng vua Quang Trung-Nguyễn Huệ

Đến bây giờ, người dân trong vùng còn lưu truyền những câu chuyện về tuổi thơ của 3 anh em nhà Tây Sơn gắn với giếng nước, với cây me trước sân nhà. Chuyện rằng, từ nhỏ đến lớn, ngày ngày ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ tập võ, luyện công dưới gốc me, đến khi mệt thì sang ngồi quanh giếng nước trò chuyện.

Sau khi khởi nghiệp, cũng tại cây me, giếng nước này, Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ đã chủ trì bao nhiêu cuộc luận bàn chuyện quốc sự cùng văn thần võ tướng. Sự nghiệp của nhà Tây Sơn hầu như gắn chặt với giếng nước, cây me trong vườn nhà ngay từ lúc dấy binh, xuyên suốt thời kỳ lịch sử lẫy lừng...

Giếng cổ trong khuôn viên Bảo tàng vua Quang Trung

Sau khi nhà Tây Sơn mất, vua Gia Long triều Nguyễn lên cầm quyền đã thẳng tay đàn áp, tận diệt tất cả những gì liên quan đến dòng họ và vương triều Tây Sơn. Thế nhưng đến bây giờ, chưa ai hiểu vì sao khi nhà Nguyễn thực thi chính sách báo thù, đến cả ngôi nhà do ông Hồ Phi Phúc tạo dựng cũng đã bị quân nhà Nguyễn san thành bình địa, nhưng giếng nước và cây me trong vườn nhà vẫn tồn tại mãi đến nay.

Không chỉ có người dân địa phương, nhiều du khách đến Bảo tàng Quang Trung đều thành kính dâng hương tại Điện thờ Tây Sơn tam kiệt, rồi ra giếng uống nước, rửa mặt với niềm tin sẽ trị được bệnh tật và nhận được điều may mắn. Thậm chí, có người còn mang theo chai lọ, khấn xin rồi múc nước đem về cho người thân trong gia đình cùng uống để chữa bệnh.

Các bậc cao niên trong làng cho biết, trước đây, ai đau ốm lên điện dâng hương xin nước uống, bệnh sẽ chóng khỏi. Có người còn cho rằng uống nước giếng này sẽ được hưởng lộc tổ tiên, uống mạch nguồn nơi chôn nhau cắt rốn của Tây Sơn tam kiệt nên trí được minh, nghĩa được bền, tình được vẹn.

Theo ông Tô Đình Minh (60 tuổi) ở thị trấn Phú Phong, ngày xưa, cả làng Kiên Mỹ chỉ có mỗi giếng nước trong Điện thờ Tây Sơn tam kiệt nên người dân gọi đó là giếng làng. Nước giếng rất trong và mát. Sau này, làng Kiên Mỹ có thêm nhiều giếng mới, nhưng nhiều người vẫn thích dùng nước giếng làng. Có những năm nắng hạn, các giếng trong làng Kiên Mỹ đều khô cạn thì giếng trong điện thờ vẫn ăm ắp nước. Giếng này ngày xưa được ghép bằng đá ong, không vôi vữa, không có thành giếng, sâu khoảng 8m, đường kính gần 1m.

Du khách thích thú sử dụng nước giếng cổ

Sau này, để giữ gìn nên Bảo tàng Quang Trung xây thêm thành giếng cũng bằng đá ong và làm hàng rào để bảo vệ. Thời còn nhỏ, gia đình ông Minh sống ở gần Điện thờ Tây Sơn tam kiệt. Ông Minh nghe các tiền nhân truyền tụng những câu chuyện linh thiêng quanh cây me, giếng cổ. Đã có không ít người bất kính đã bị trừng phạt thích đáng.... Nghe chuyện của người lớn nhưng ông Minh và bạn bè cùng trang lứa vẫn để ngoài tai, thường xuyên rủ nhau vào điện chơi đùa, nghịch gợm. Năm học lớp 11, trong một lần vào điện thờ chơi, bạn bè thách đố thế nào không biết mà ông Minh dám đưa tay vuốt râu pho tượng bán thân của Hoàng đế Quang Trung, lại còn đặt điếu thuốc lá vào miệng pho tượng, nhưng không ngờ khi về nhà ông Minh lên cơn sốt cao, co giật.

 Gia đình mời thầy thuốc đến chữa trị không khỏi. Khi nghe bạn bè ông Minh đến thăm kể lại chuyện ông đã mạo phạm tượng Hoàng đế Quang Trung, cả gia đình đều hốt hoảng. “Khi ấy mẹ tôi liền sắm sanh lễ vật, mang đến điện thờ, lấy 3 ly nước giếng múc trong điện đặt trước tượng Hoàng đế Quang Trung thành tâm khấn vái, xin tạ tội. Sau đó để 2 ly nước lại điện thờ, ly còn lại mẹ đem về nhà bảo tôi uống, lập tức cơn sốt bay biến..”-ông Minh kể.

Du khách chụp ảnh lưu niệm trước giếng cổ

Những năm chiến tranh, Điện thờ Tây Sơn còn là nơi nhiều người đến tránh bom đạn, cầu mong anh linh Tây Sơn tam kiệt che chở. Vậy mà rất an toàn, không một tên lính nào dám chỉa súng bắn vào khu vực đền thờ. Lại có chuyện kể rằng, vào năm 1967, sự linh thiêng của Điện thờ Hoàng đế Quang Trung đã ứng vào 1 quan chức cấp cao, rất ngổ ngáo của chính quyền Sài Gòn tại Bình Định. Số là hôm ấy, chiều vợ, trung tá tỉnh trưởng Bình Định Phan Minh Thọ lấy xe jeep chở vợ con lên điện thờ để bà vợ cầu khấn.  

Sau khi thắp hương trong điện, vợ ông Thọ ra thành kính múc nước giếng cổ uống và rửa mặt để lấy lộc thì tỉnh trưởng Thọ tỏ thái độ ngạo mạn, lộ rõ sự bất tín. Người chăm lo hương khói cho điện thờ khi ấy là ông Từ Thừa, một nông dân chân chất, bỗng nộ khí xung thiên đứng trước quan tỉnh trưởng, hét lớn giọng vang vang như đang lên đồng: “Mầy là thằng nào mà dám ngông nghênh bất kính với Tây Sơn tam kiệt. Tao chém đầu mầy bây giờ”.

Những người có mặt lúc ấy ai nghe cũng rợn người. Thần khí trong câu nói của người nông dân kia đã khiến tỉnh trưởng Thọ “co vòi”, giục vợ lên xe quay về Quy Nhơn. Cứ ngỡ chuyện này rồi sẽ qua đi. Nào ngờ ngay hôm sau tỉnh trưởng Thọ nhận được trát của chính quyền Sài Gòn triệu vào Tòa Đại hình ở Nha Trang.

Ông này bị buộc tội tử hình vì tham nhũng trong công trình xây dựng sân bay quân sự tại Phù Cát.  Lúc chồng đi thụ án, vợ tỉnh Thọ sực nhớ lại sự cố trên Điện thờ Tây Sơn tam kiệt, liền sắm sanh lễ vật lên điện quỳ lạy khóc xin. Sau đó tỉnh trưởng Phan Minh Thọ được giảm án từ tử hình xuống còn chung thân, đưa đi lưu đày, do trước đó đã được nhận Đệ ngũ đẳng bảo quốc Huân chương do chính quyền Sài Gòn trao tặng....