Ako Dhong buôn văn hóa kiểu mẫu

Tôi từng được làm khách của buôn Ako Dhong tròn 10 ngày và đó là 10 ngày tôi được sống trong một không gian thật trong lành, yên tĩnh và hòa mình vào những đêm sinh hoạt văn hóa độc đáo, giàu bản sắc truyền thống của cộng đồng người Ê đê.

Cũng như nhiều anh chị em văn nghệ sĩ khác tham dự trại sáng tác văn học, nghệ thuật khu vực miền Trung và Tây Nguyên lần này, tôi may mắn có dịp tìm hiểu kỹ hơn về đời sống vật chất, văn hóa tinh thần của người dân Ê đê ở buôn Ako Dhong.

Người dân trong buôn kể rằng, vào năm 1956, một số hộ dân Ê đê, trong đó có chàng trai Ama H’rin, tên thật là Y Diêm Niê, sinh ở buôm Ea Mlai, thuộc cao nguyên M’Drăk về đây khai phá biến vùng rừng hoang vu thành nương rẫy và lập ra buôn Ako Dhong.

Những ngày đầu mới thành lập buôn chỉ có 10 ngôi nhà dài mái lợp gianh, với khoảng 50 nhân khẩu sinh sống. Khi buôn được thàng lập, Ama H’rin được người dân suy tôn làm già làng từ đó cho tới khi qua đời vào ngày 24/12/2012, hưởng thọ 81 tuổi. Gìa làng Ama H’rin thông thạo cả tiếng Việt và tiếng Pháp và là người Ê đê đầu tiên học được kỹ thuật trồng cà phê của người Pháp.

Thấy cây cà phê có lợi nhuận cao, ông đã áp dụng kỹ thuật trồng và phát triển cây cà phê trên 40 mẫu đất ở Ako Dhong. Từ đó mở đầu cho sự xuất hiện đồn điền cà phê của người Việt Nam trên đất Tây Nguyên.

Nhờ lợi nhuận từ cây cà phê và chăn nuôi gia súc đời sống của người dân buôn Ako Dhong ngày càng được cải thiện và trở nên giàu có, nhiều nhà dài lợp ngói xuất hiện, nên còn được gọi là “buôn nhà ngói”.

Những năm gần đây khu nhà dài truyền thống ở buôn Ako Dhong rất thu hút du khách trong và ngoài nước tham quan

Buôn Ako Dhong trở nên giàu có, bởi người Ê đê nơi đây từ lâu đã biết phát huy tiềm năng thế mạnh của cây cà phê. Hiện nay toàn buôn có khoảng 26 ha diện tích trồng cà phê và 26 ha rừng tự nhiên và ngay cuối buôn còn một khu rừng nguyên sinh, được xem như báu vật của buôn làng.

Ngày nay dân số trong buôn tăng lên đáng kể, với gần 100 hộ gia đình, khoảng 800 nhân khẩu. Không chỉ phát triển cây cà phê, trồng lúa nước khi còn sống và khỏe mạnh già làng Ama H’rin còn tích cực vận động bà con trong buôn trồng điều, cây bơ và chăn nuôi nhiều gia súc gia cầm (nhưng được quy hoạch ở một khu riêng), thả cá trê phi trong các ao, hồ.

Theo một số người dân trong buôn cho biết, từ các nguồn như cà phê, điều, trái bơ, chăn nuôi, dệt thổ cẩm, làm rượu cần, bán hàng lưu niệm, phát triển dịch vụ du lịch… hàng năm nhiều hộ gia đình có thu nhập hàng trăm triệu đồng.

Lãnh đạo phường Tân Lợi, TP. Buôn Ma Thuột cho biến, từ năm 2009 buôn Ako Dhong đã xóa hết hộ nghèo, xuất hiện nhiều hộ khá và giàu. Nhiều năm liền buôn đạt danh hiệu buôn văn hóa và kiểu mẫu, với gần 100% hộ gia đình đạt chuẩn gia đình văn hóa; 100% trẻ em được tới trường (trong đó có gần 90% học sinh học hết lớp 12/12).