Tự chủ đại học, dạy nghề: Cần triển khai quyết liệt và đồng bộ hơn

Quốc hội dành 1 ngày (25/7) để thảo luận ở hội trường về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước 6 tháng đầu năm, các giải pháp 6 tháng cuối năm 2021; kế hoạch phát triển 5 năm 2021 - 2025.

Việc đặt hàng vô cùng khó khăn

Tham gia phát biểu, đại biểu Lê Quân nhấn mạnh, cần phải có sự thay đổi mạnh về tư duy, nhận thức trong vấn đề tự chủ đại học để giảm chi phí và nâng cao chất lượng giảng dạy; có chính sách tài chính thực sự hiệu quả, nhất là chính sách về học phí để nâng cao chất lượng đào tạo, bảo đảm chất lượng đầu ra cũng như sự đóng góp của nguồn nhân lực sau đào tạo cho xã hội.

Cho rằng nhiệm kỳ vừa qua đã đạt được rất nhiều thành công, tuy nhiên, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, trong quá trình triển khai, chúng ta còn khá nhiều vướng mắc. 

Vì thế, trong 6 tháng cuối năm cũng như trong 5 năm tới, Chính phủ có thể quan tâm hơn đến vấn đề này. 

"Chỉ khi chúng ta triển khai tốt vấn đề tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học và nghề nghiệp thì mới có nhanh được nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển", ông Lê Quân nói và nêu 3 vấn đề mà ông cho rằng "cần có điều chỉnh".

Thứ nhất là thời gian qua cơ sở giáo dục cũng như các cơ sở y tế đóng góp rất quan trọng vào cắt giảm chỉ tiêu biên chế hưởng lương từ ngân sách nhà nước. 

Tuy nhiên, chủ trương và tư duy của Chính phủ cũng đã thay đổi và rất nhiều chính sách cũng đã thay đổi, chúng ta không còn hiểu là tự chủ đi liền với cắt giảm chi thường xuyên của ngân sách nữa. 

"Tuy vậy, quá trình triển khai còn rất lúng túng. Chúng ta nói rằng chuyển từ chi thường xuyên sang chi đặt hàng, nhưng việc đặt hàng là vô cùng khó khăn và thiếu hành lang pháp lý".

Ông phân tích, những lĩnh vực sư phạm có thể đặt hàng đấy là những chỉ tiêu cho các khu vực công. Còn lại khu vực tư, đa phần các doanh nghiệp không thể ký trực tiếp đặt hàng, trừ một số doanh nghiệp lớn cần nhân lực kỹ thuật sâu và chuyên môn kỹ năng cao. 

Do đó, trong thời gian qua có một thực tế là rất nhiều cơ sở giáo dục đại học và nghề nghiệp chuyển sang tự chủ nhưng chúng ta không nhận được chi thường xuyên, do đó đây cũng là một quá trình mà chúng ta thấy "sốc".

Như vậy, chúng ta thấy ưu tiên cho phát triển giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp đòi hỏi ngân sách của Nhà nước chúng ta phải tăng cao lên hằng năm, chứ không có nghĩa là chúng ta giảm đi được. 

Do đó, đại biểu Lê Quân kiến nghị với Chính phủ trong thời gian tới, chúng ta cần có một quan điểm là chuyển chi thường xuyên của các cơ sở sang tự chủ thành chi đầu tư. "Có thể không chi lương nhưng hoàn toàn chi đầu tư để giúp nâng cao chất lượng và thu hút được người học".

Coi học phí đối với người học là một nguồn đầu tư

Thứ hai về vấn đề tự chủ, đó là chính sách và các quan điểm về học phí. Có thể nói, nếu học phí hiện nay ngân sách chúng ta chỉ đảm bảo ở mức thấp, mức học hiện nay cũng thấp. 

Theo ông Quân, thường quy định một mức trần học phí. Mức trần này thường đáp ứng rất thấp so với kỳ vọng và yêu cầu của các cơ sở giáo dục. Do đó, chúng ta cần có quan điểm tư duy là làm sao có chính sách thật tốt để con em nghèo học giỏi, hoặc các em học giỏi có thể tiếp cận được học bổng và được đảm bảo quyền học đại học.  

"Chúng ta phải coi học phí đối với người học là một nguồn đầu tư. Thông lệ quốc tế học phí bao giờ cũng bằng gần 2 năm tiền lương sau khi tốt nghiệp. Như vậy, mới đảm bảo được chính sách này. Tôi kiến nghị làm sao để cho các cơ sở giáo dục không nhất thiết phải tự chủ hoàn toàn mới được xác định học phí trên cơ sở định mức kinh tế kỹ thuật", ông Lê Quân nêu.

Thứ ba, tư duy về tự chủ, nhưng cũng phải thay đổi tư duy về quản lý nhà nước. Nhiệm kỳ trước chúng ta đã có những chuyển biến rất tích cực, hệ thống chúng ta đang chuyển biến tốt thì nhiệm kỳ này tiếp tục chuyển biến mạnh hơn. 

Theo ông Quân, tự chủ thì phải làm sao chúng ta quản lý chất lượng đầu ra, đánh giá được bộ chỉ số để đánh giá được hiệu quả cũng như chất lượng của từng cơ sở, của từng ngành nghề, vấn đề việc làm, chất lượng việc làm và đáp ứng nhu cầu của xã hội.

Đại biểu đoàn Cà Mau viện dẫn: "Tự chủ là để từng cơ sở phải có trách nhiệm giải trình về việc mình đóng góp ra sao cho xã hội. Còn tự chủ chúng ta vẫn hiểu theo nhiều tư duy đếm số m2, đếm số giáo viên để cho chỉ tiêu tuyển sinh, chúng ta vẫn can thiệp quá sâu vào vấn đề chức danh này phải kiêm chức danh kia hay rất nhiều yếu tố khác; chúng ta cũng có những lúng túng như bắt buộc Chủ tịch Hội đồng trường phải là cơ hữu. 

Những vấn đề đó cũng là hạn chế, trong khi có nhiều trường, nhiều cơ sở có thể mời những người có vai trò quan trọng với trường tham gia điều hành hội đồng trường này...

"Những tư duy này tôi cho rằng rất nhiều những quy định chính sách hiện nay cần thay đổi để đảm bảo các đơn vị cơ sở được tự chủ về học thuật cao hơn", ông Quân chốt lại.