Tiến sĩ Phú Văn Hẳn: Đang mở cửa kho tàng văn hóa Chăm

Năm 1988, tốt nghiệp khoa Ngữ văm, Trường Đại học Tổng hợp TP.HCM, Phú Văn Hẳn về nhận công tác tại Viện Khoa học xã hội (phía Nam), sau đó anh được chọn đi tu nghiệp tại Malaysia hai năm (1993 – 1995). Năm 2003, khi vừa tròn 40 tuổi, Phú Văn Hẳn bảo vệ thành công luận án tiến sĩ chuyên ngành ngôn ngữ học, chủ yếu nghiên cứu ngôn ngữ Chăm. Chính việc đi sâu nghiên cứu ngôn ngữ Chăm, trong đó đặc biệt quan tâm đến việc sử dụng chữ viết Chăn truyền thống Akhar Thrah đã giúp anh có được chiếc “chìa khóa vàng” để mở cánh cửa đi vào kho tàng văn hóa Chăm đồ sộ mà các tiền nhân lưu lại trong cộng đồng người Chăm. Trò chuyện với tôi anh cho biết, là một trong số 54 dân tộc trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam, người Chăm có truyền thống lịch sử văn hóa lâu đời và rất đa dạng, phong phú. Một trong những cái đa dạng, phong phú ấy chính là người Chăm là một dân tộc có chữ viết sớm nhất ở nước ta. Truyền thống văn hóa ấy, đã góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc của nền văn hóa Việt Nam.

Tiến sĩ Phú Văn Hẳn (đứng) đang phát biểu tại Đại hội Chi hội Văn học Nghệ thuật Chăm ở TP. HCM.

Trong quá trình đi sâu nghiên cứu về văn hóa, xã hội người Chăm, tiến sĩ Phú Văn Hẳn đi tới nhận định rằng, trên đất nước Việt Nam ta có thể các dân tộc có sự khác nhau về hoàn cảnh, lịch sử phát triển, dân số, truyền thống và bản sắc văn hóa riêng. Nhưng đó chính là tâm hồn, bản chất, ý chí và sức mạnh của cộng đồng dân tộc Việt Nam. Lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc ta đã chứng minh điều ấy. Ai cũng biết, văn hóa Việt Nam đã hun đúc nên tâm hồn, khí phách và bản lĩnh Việt Nam, góp phần làm rạng rỡ lịch sử vẻ vang của dân tộc.Trong, đó văn hóa Chăm đã có sự đóng góp rất đáng kể. Trong khảo luận “Việc sử dụng chữ Chăm truyền thống Akhar Thrah đăng ở tác phẩm “Ngôn ngữ Chăn, thực trạng và giải pháp” (NXB Phụ nữ, năm 2011), anh đã đi sâu phân tích chữ Chăm Akhar Thah truyền thống bao gồm đặc điểm chữ viết và hệ thống ngữ âm. Từ đó anh đã so sánh được sự khác biệt giữa Akhar Thah truyền tống và chữ viết Chăm cải tiến của Ban biên soạn sách chữ viết Chăm. Theo anh, Akhar Thah là loại chữ viết được đánh giá rất ổn định từ nhiều thế kỷ.Trong việc dạy và học chữ viết Chăm với mục tiêu duy trì chữ viết truyền thống của dân tộc, nhằm giúp người Chăm thời nay đọc được, hiểu được văn bản Akhar Thah truyền thống còn được lưu giữ trong cộng đồng người Chăm. Anh nói, ngôn ngữ có quy luật riêng, vì thế đòi hỏi người học phải tôn trọng quy luật này. Anh đã chứng minh có sức thiết phục rằng, ngôn ngữ Chăm có mối quan hệ đặc biệt với nhóm ngôn ngữ Nam Đảo lục địa. Người Chăm là một trong những tộc người cùng ngữ hệ Malayo – Polynesia với người Churu, Raglai, Êđê… Ngôn ngữ gốc có gìn giữ được thì mới trở thành cơ sở vững chắc để đi sâu nghiên cứu lịch sử, văn hóa, xã hội Chăm trong quá khứ, hiện tại và tương lai.                              TS Phú Văn Hẳn đã có những đóng góp thiết thực để bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống dân tộc Chăm.                                                                                  

Từ nghiên cứu rất sâu về ngôn ngữ Chăm, tiến sĩ Phú Văn Hẳn như đã có trong tay chiếc chìa khóa để mở của vào kho tàng văn hóa Chăm như thể người đi “đãi cát” để “tìm vàng”. Anh đã tìm hiển, nghiên cứu một cách có hệ thống hơn, chuyên sâu hơn vào nhiều lĩnh vực khác trong đời sống văn hóa, xã hội Chăm từ quá khứ tới hiện tại và định hướng tương lai. Trong đó, có lĩnh vực về tín ngưỡng và tôn giáo. Anh cho biết, người Chăm ở Việt Nam theo hai tôn giáo chính là Bà la môn và Hồi giáo. Nhưng trong Hồi giáo lại được chia thành hai là Hồi giáo cũ tức Bà ni và Hồi giáo mới tức Islam.  Hiện nay hầu hết người Chăm ở Nam bộ đều theo đạo Islam, nên trong quá trình phát triển văn hóa đã dung hòa với yếu tố văn hóa Islam và cả văn hóa của cộng đồng các dân tộc khác cùng sinh sống. Năm 2005, tiến sỉ Phú Văn Hẳn chủ biên công trình “Đời sống văn hóa và xã hội người Chăm ở TP.HCM”, anh cho rằng, người Chăm Islam ở TP. HCM và các tỉnh Nam bộ tin vào thượng đế và Đức Muhammad, họ xem kinh Koran là chuẩn mực đạo đức để phán định các vấn đề. Nhận thức rõ đều ấy, nên họ luôn sống chân tu và làm thật nhiều việc tốt cho đời, cho cộng đồng các dân tộc trong xã hội với tâm niệm để được hưởng phúc lộc sau ngày phán xét cuối cùng. Điều đó minh chứng rằng, tôn giáo nào thì cũng đều răn dạy con người ta phải tu tâm, dưỡng tính, tích đức, hướng thiện và sống hòa đồng nhân ái. Từ 1993 đến nay với cương vị là Phó chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật thiểu số TP. HCM, anh đã có nhiều nỗ lực trong việc tập hợp và tham gia cùng với đội ngũ văn nghệ sĩ các dân tộc ít người nói chung, người Chăm nói riêng sáng tác, sưu tầm, nghiên cứu văn học nghệ thuật mang đậm dấu ấn, bản sắc các dân tộc. Đặc biệt trong nhiệm kỳ 2013 – 2018, với trọng trách là Chi hội trưởng Chi hội Văn học Nghệ thuật dân tộc Chăm, anh đã điều hành và cùng 40 hội viên có nhiều hoạt động thiết thực nhằm bảo tồn, phát huy, làm giàu thêm bản sắc văn hóa Chăm tại TP.HCM.