Tây Nguyên: Phục dựng lễ cúng cầu mưa của người Êđê

Thầy cúng chuẩn bị làm lễ

Theo ông Y Lhiêt Niê (Phó chủ tịch UBND phường Tân Lập, thành phố Buôn Ma thuột) sau 40 năm tại buôn Păn Lăm mới diễn ra “Phục dựng lễ cúng cầu mưa”, lễ cúng cầu mưa bắt đầu bằng việc đồng bào dựng cây nêu và một chòi Pưk trên rẫy. Lễ vật cúng là một con gà trống, chén rượu cần, xôi, con heo chỉ lấy đầu, đuôi, bốn cái chân và bộ lòng.

Khi thầy cúng Y Ret Alio (sn 1962) ở buôn Niêng, xã Ea Nuôl, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk đã khấn cầu xong thì dân làng làm thủ tục vẩy nước. Cùng với đó là những người đàn ông mỗi người cầm hai cây đi vòng tròn để chọc lỗ xuống đất, còn người nữ đi sau cầm ống chứa lúa giống để tỉa lúa xuống những lỗ này. Sau đó mọi người cùng nhau quây quần uống rượu cần, thưởng thức lễ vật.

Lễ cầu cầu mưa của đồng bào Êđê với mong muốn Yang ban cho nhiều lúa, hoa màu, cuộc sống no đủ, hạnh phúc. Để chuẩn bị cho buổi lễ cúng cầu mưa bắt đầu bằng việc đồng bào dựng cây nêu và một chòi Pưk trên mảnh rẫy tượng trưng, trong chòi có hai tượng thần làm bằng gỗ. Nóc chòi Pưk có nơi thầy cúng cắm bốn con cá lóc vào bốn góc. Lúc này, cầu thang sẽ bị dựng ngược nhằm không cho thần ác đi lên, Chòi pưk có hai tầng, tầng trên (tầng trời) để thờ ông trời và bà trời, tầng dưới là kho lúa tượng trưng cho sự no đủ với một ít lúa đã được đặt bên trong. Dưới chân chòi đặt tượng thần Ác- người xui khiến chim thú vào phá rẫy, làm mất mùa màng khiến dân làng phải sống trong cảnh đói nghèo. Những lễ vật cúng Yang và thần linh được đựng trong dụng cụ đan bằng tre, nứa, đặt dưới đất cùng các tượng gỗ tạc hình thú như trâu, bò, heo, gà… Những tượng hình con chuột, nhím, heo và tổ ong được bà con sắp đặt ở xung quanh rẫy.

Uống rựu cần cầu may mắn tại buổi lễ

Trước chòi Pưk, khi âm thanh của dàn cồng chiêng của các nghệ nhân nổi lên, thầy cúng khấn cầu Yang (trời, đất, thần mưa đổ nước xuống) để người dân có nước trồng tỉa, lúa trổ nhiều bông, chắc hạt, mùa màng bội thu, lúa đầy bồ, đầy kho, mọi gia đình trong buôn được no đủ… Tiếp theo, thầy cúng cầm bát rượu pha tiết heo vẩy vào các gùi lúa, công cụ lao động và vẩy xuống đất rẫy để mời các thần cùng dùng rượu với dân làng rồi tiếp tục quay về mâm cúng đọc lời khấn. Mọi người cùng reo hò, thể hiện sự đồng tình và quyết tâm bước vào mùa rẫy mới. Thầy cúng tiếp tục nâng chén rượu, kính cẩn mời ông trời, bà trời, mời các thúng lúa trong chòi và đi xung quanh rẫy vẩy rượu vào mời các bẫy, những dụng cụ đuổi chim tượng trưng.

Trưởng buôn được thầy cúng mời ăn thịt, uống rượu ở mâm cúng trước tiên, sau đó đến lượt bà con trong buôn. Chiêng trống được tấu lên rộn ràng. Lúc này, bà con bắt đầu toả đi bắt tổ ong lấy mật và kiểm tra các bẫy đặt quanh rẫy, các chàng trai cầm khiên, giáo múa một vòng quanh rẫy và đi về nhà chòi phía dưới là thần ác bằng gỗ bị buộc vào một chân lều, chặt đầu thần Ác với ý nghĩa trừ tà ma, đuổi thần Ác đi nơi khác (vì thần ác làm cho lúa lép nên người dân tức giận).

Dàn chiêng tại buổi lễ

Cuối cùng, mọi người thực hiện nghi thức chọc lỗ, gieo hạt và tưới nước, kết thúc những nghi thức của Lễ cầu mưa. Bà con Êđê và du khách tham dự cùng uống rượu cần, thưởng thức lễ vật và múa xoang trong nhịp cồng chiêng rộn rã mọi người cùng nhau uống rượu cần.

Lễ Cầu mưa truyền thống nhắc nhớ cho con cháu, quan khách trong và ngoài nước được tận mắt chứng kiến và hiểu thêm về những văn hóa nghi lễ độc đáo, chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc của đồng bào.