Tạo dựng một thế giới trực tuyến an toàn cho trẻ em

Theo số liệu của Statista, tính đến cuối năm 2022, số người sử dụng Internet toàn cầu đạt khoảng 5,3 tỷ người, tương đương 66% dân số thế giới. Số thời gian trung bình mà mỗi người dùng "lang thang" trên Internet là 7 giờ/ngày, tăng 17 phút so với năm trước đó. Châu Á tiếp tục xu hướng có số lượng người dùng Internet lớn nhất toàn cầu, chiếm 53,6% thế giới Internet. Tiếp đó là châu Âu (13,7%), châu Phi (11,9%) và Mỹ Latinh/Caribe (9,9%).

Theo một cuộc khảo sát do Trung tâm nghiên cứu Pew thực hiện tháng 11/2022, đa số thanh thiếu niên được hỏi khẳng định thích lướt Internet mỗi ngày. Có tới 80% số em được hỏi cho biết cảm thấy gắn kết hơn với nhịp sống thời đại và các bạn bẻ đồng trang lứa, trong khi 71% chia sẻ mạng trực tuyến cho phép họ thể hiện sự sáng tạo của mình. Những con số trên đã chứng minh rằng Internet đang tiếp cận từng "tế bào" nhỏ bé nhất của xã hội. Mạng lưới này có thể đưa người dùng đến mọi ngóc ngách trên địa cầu, tuy nhiên, không loại trừ cả những nơi mang lại nhiều rủi ro.

Những gì đã và đang xảy hiện nay cho thấy có nhiều vấn đề đã nảy sinh trong cộng đồng người dùng Internet như các hành vi lừa đảo, tin giả, sự cấu kết bè phái, các hành vi tiêu cực, kỳ thị người khác... Những mánh lới lạm dụng trẻ em được tiến hành dễ dàng hơn, gia tăng quy mô và ngày càng tinh vi hơn. Theo các chuyên gia, những nguy cơ trẻ em phải đối mặt trên môi trường mạng bao gồm: Tiếp cận những nội dung xấu độc (bạo lực, khiêu dâm…) làm lệch lạc suy nghĩ, lối sống, sự phát triển; Bị phát tán thông tin riêng tư, thông tin cá nhân gây ảnh hưởng tiêu cực tới cuộc sống của trẻ; Bị bắt nạt trực tuyến dưới nhiều hình thức khác nhau; Sử dụng quá mức và rơi vào tình trạng nghiện Internet; Bị lôi kéo, dụ dỗ, quấy rối, lừa đảo, dọa nạt, tống tiền, ép tham gia các hoạt động phi pháp, thậm chí mại dâm, bị xâm hại tình dục.

Trong báo cáo công bố ngày 27/1 vừa qua, Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) đánh giá trẻ em có nguy cơ cao trở thành mục tiêu săn tìm của những kẻ tội phạm trên không gian mạng. Bóc lột và lạm dụng tình dục trẻ em trên không gian trực tuyến là hình thức bạo lực phát triển nhanh nhất nhằm vào nạn nhân là trẻ em. Kết quả khảo sát của UNICEF cũng cho thấy có tới 30% số trẻ em tham gia không gian mạng đã trở thành nạn nhân của bắt nạt trực tuyến. Năm 2022, Tổ chức Giám sát Internet (Internet Watch Foundation) đã ghi nhận 63.050 báo cáo liên quan những hình ảnh khiêu dâm trẻ em trong độ tuổi 7-10. Giới chuyên gia cho rằng việc hoàn thiện luật pháp, các chính sách, giải pháp, các phần mềm quản lý cũng như siết chặt kiểm soát Internet là cần thiết nhằm tạo một môi trường mạng an toàn, lành mạnh cho giới thanh thiếu niên trước những nguy cơ tiềm ẩn hay cạm bẫy khó nhận biết do trẻ em chưa có đủ kỹ năng để tự bảo vệ trước những tác động tiêu cực từ các thông tin xấu-độc lan truyền trên mạng.

Trong phạm vi gia đình, các bậc phụ huynh cũng cần chủ động và tích cực trao đổi cùng con em mình, để sớm phát hiện những vấn đề mà các em đang gặp phải khi tham gia mạng trực tuyến. Là đất nước có tỷ lệ người dùng Internet khá lớn (đứng thứ 13 thế giới, với khoảng 73,2% dân số), Việt Nam hiện có khoảng 24,7 triệu dân là trẻ em (tương đương 25% dân số). Theo báo cáo của UNICEF, tính tới tháng 8/2022, có tới 82% trẻ em Việt Nam trong độ tuổi 12-13 có sử dụng Internet và con số này tăng lên 93% đối với trẻ từ 14-15 tuổi. Điều này cho thấy mức độ tham gia các hoạt động trên không gian mạng của trẻ em ở Việt Nam là rất lớn, đặc biệt là sau đại dịch COVID-19 vừa qua.

Việt Nam đã thông qua Luật An ninh mạng năm 2018 với các quy định cụ thể về bảo vệ trẻ em trên không gian mạng. Tháng 6/2021, lần đầu tiên Việt Nam đã ban hành một chương trình cấp quốc gia riêng về vấn đề bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng "Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021-2025." Chương trình này không chỉ tập trung vào vấn đề bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, mà còn mong muốn thúc đẩy phát triển các sản phẩm, ứng dụng, công cụ, để giúp để trẻ em truy cập, khai thác nguồn tài nguyên trực tuyến một cách chủ động, hiệu quả và an toàn. Các chuyên gia khẳng định việc tạo dựng một thế giới trực tuyến hoạt động an toàn, lành mạnh và tin cậy hơn góp phần thúc đẩy các mục tiêu Phát triển bền vững của Liên hợp quốc, đồng thời chính việc đảm bảo quyền tiếp cận, khai thác và sử dụng Internet một cách an toàn cũng chính là đảm bảo quyền con người.