Báo chí góp phần bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng

Bảo vệ trẻ em là trách nhiệm của gia đình, cộng đồng và toàn xã hội

Phát biểu tại hội thảo, Cục trưởng Đặng Hoa Nam nhấn mạnh, cùng với việc phát hiện, hỗ trợ, cổ vũ việc làm tốt, mô hình, giải pháp tốt, chúng ta cần chú trọng việc phát hiện những vấn đề chưa ổn, những khoảng trống, cùng chung tay giúp cho trẻ em có cuộc sống, tương lai tốt đẹp hơn. Chính vì vậy, truyền thông về công tác trẻ em cần toàn diện, góp phần nâng cao nhận thức, kiến thức, kỹ năng chăm sóc, giáo dục, bảo vệ trẻ em. Trong đó, để bảo đảm truyền thông hiệu quả, cần sử dụng đồng bộ 3 kênh: Báo chí, mạng xã hội, truyền thông cộng đồng, thống nhất nội dung, thông điệp, đa dạng hóa các sản phẩm truyền thông, thông tin đến từng gia đình, lớp học, cộng đồng dân cư (làng, xóm, ấp, bản, tổ dân phố)…

Những vấn đề về kiến thức, kỹ năng chăm sóc, giáo dục, bảo vệ trẻ em bố mẹ đóng vai trò, trách nhiệm quan trọng và không thể thay thế được. Các bố mẹ cũng cần được trang bị những kiến thức, kỹ năng chăm sóc, giáo dục, bảo vệ trẻ em, học làm cha mẹ. Bố mẹ không thể phó mặc cho nhà trường, xã hội hay nhà nước mà chính bố mẹ phải là người cần trang bị những kiến thức để dạy cho các em

Phó Cục trưởng Cục Trẻ em Nguyễn Thị Nga cho biết, tại Kết luận 583/KL-UBVHGD15 ngày 4/3/2022 Phiên giải trình về “Tăng cường thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống bạo lực trẻ em” nêu rõ những kết quả đã được trong công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em. Đồng thời chỉ ra một số hạn chế tồn tại, hạn chế. Đó là văn bản pháp luật về phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em còn một số điểm chưa đồng bộ, chưa có quy định cụ thể về việc xử lý các cơ quan, tổ chức và người đứng đầu các cơ quan, tổ chức không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ, kịp thời trách nhiệm pháp lý về bảo vệ trẻ em. Việc ban hành văn bản của Hội đồng nhân dân các cấp mới chỉ tập trung ở cấp tỉnh, cấp huyện và cấp cơ sở còn nhiều hạn chế.

Việc thông tin, thông báo, tố giác các trường hợp trẻ em bị xâm hại, trẻ em có nguy cơ bị xâm hại thực hiện chưa tốt. Vẫn còn những đối tượng thờ ơ, vô cảm, chưa đề cao ý thức trách nhiệm, không thông tin, thông báo kịp thời tới cơ quan chức năng, cơ quan có thẩm quyền bảo vệ trẻ em.

Viết về trẻ em – hãy thận trọng như viết cho chính con, em mình

Khẳng định “bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng là vấn đề vô cùng bức bối hiện nay”, nhà báo Hoàng Anh Tú chia sẻ: “Chúng ta khó có thể ngăn trẻ em truy cập mạng. Vì vậy, trong công tác truyền thông, thay vì chỉ chạy theo vụ việc, cần chú trọng hướng dẫn cung cấp công cụ, phương thức để các bậc cha mẹ bảo đảm an toàn cho con em mình.

Truyền thông thông qua các bài viết, cần có những “cái ôm” cho những người thân của nạn nhân là trẻ em, giúp mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái gần gũi hơn. Truyền thông cũng cần làm “chỗ dựa”, có “liều thuốc an thần” cho các bậc cha mẹ khi con em họ là nạn nhân, chia sẻ đúng các vấn đề mà trẻ em quan tâm. Đồng thời, truyền thông cần góp phần ngăn chặn “rác” ở trên mạng bằng cách tăng cường chia sẻ, cảnh báo, giúp các bậc phụ huynh cùng chung tay lên tiếng, tham gia bảo vệ trẻ em”.

Nhà báo Nguyễn Ngân (Ban thời sự VTV) cũng chia sẻ kinh nghiệm thực tế khi thực hiện truyền thông về trẻ em trên truyền hình, kinh nghiệm bảo vệ hình ảnh trẻ em và người thân của các em. “Áp lực đưa tin nhanh, nóng của phóng viên nhiều khi vô tình xâm hại trẻ em thay vì bảo vệ trẻ em. Không ít những phóng sự, tác phẩm truyền hình đã vô tình hay cố ý vi phạm quyền bí mật đời sống riêng tư của trẻ khi đưa tin bằng việc sử dụng ngôn ngữ thiếu nhạy cảm hay hình ảnh thiếu chọn lọc. Vội vàng khi đưa tin dẫn đến hình ảnh của trẻ chưa được xử lý cẩn thận”, nhà báo Nguyễn Ngân chia sẻ.

Theo nhà báo Nguyễn Ngân, trong không ít trường hợp, báo chí xâm phạm thêm một lần nữa (xâm phạm kép) nạn nhân của những hành vi trái pháp luật bằng cách đưa tin không bảo vệ riêng tư của trẻ em. Trẻ em thành nạn nhân kép: Vừa là nạn nhân của các vụ bạo hành, bạo lực, hiếp dâm, vừa là nạn nhân bị xâm phạm đời tư. Trước những sự việc đau lòng của trẻ, nhiều người có thể thương cảm rồi quên. Những nạn nhân trực tiếp sẽ không thể nào vượt qua dư luận, gạt đi những mặc cảm là nỗi đau rất khó có thể nguôi ngoai. Những phóng sự khai thác đời tư của trẻ em và gia đình trẻ - xâm phạm quyền được bảo vệ của trẻ em. Nhà báo mong muốn lên án những đối tượng xâm hại trẻ em… nhưng thực tế tác nghiệp cụ thể hóa thông tin - vô tình tiết lộ địa chỉ cụ thể của nạn nhân (địa chỉ của thủ phạm – nhưng thủ phạm lại là cha/cha dượng của nạn nhân). Có những trường hợp viết tắt tên, đổi hoặc giấu tên…nhưng địa chỉ được đưa chính xác đến từng số nhà, tổ dân phố, trường, lớp học…

Nhà báo Nguyễn Ngân cho rằng, kỹ năng làm báo cho trẻ em có sự khác biệt cơ bản với kỹ năng làm báo cho các đối tượng khác ngay từ khâu xác định đề tài, chủ đề và khác biệt khi tiếp cận trẻ em để khai thác thông tin. Giao tiếp, phỏng vấn và thu thập thông tin từ trẻ em đòi hỏi phải có sự hiểu biết về tâm lý lứa tuổi, kiên nhẫn dành thời gian và có phương pháp khai thác thông tin phù hợp. Nhà báo không nên hỏi tại sao trẻ em lại cư xử như thế (ví dụ như "tại sao không kể ngay với bố mẹ?") vì sẽ gây khó khăn cho các em và tạo cảm giác có lỗi.  “Một tác phẩm báo chí có thể ngăn một tội ác, nhưng một dòng thông tin, một tấm ảnh trên báo có thể phá đi cuộc sống bình yên của các em. Nhà báo có lương tâm, trách nhiệm với nguồn tin.  Cần tuân thủ quy tắc đạo đức nghề nghiệp và phải có cái tâm khi hành nghề”, nhà báo Nguyễn Ngân chia sẻ.