Tăng tuổi nghỉ hưu: Lời giải cho ”bài toán” thiếu hụt lao động trong tương lai

Dự kiến 2 phương án điều chỉnh từ năm 2021

Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp cho rằng, trong bối cảnh già hóa dân số, hầu hết các nước trên thế giới và các châu lục (trừ Châu Phi) đều đã có lộ trình điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu. Đơn cử như Indonesia đang trong lộ trình điều chỉnh tuổi nghỉ hưu từ 55 lên 65, Malaysia điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu bình quân từ 60 lên 65 tuổi, Hàn Quốc dự kiến điều tăng từ 62 lên 65 tuổi vào năm 2034...

“Tăng tuổi nghỉ hưu là việc không thể cưỡng lại khi chúng ta đang đối mặt với già hóa dân số. Theo dự báo, nếu năm 2015 cứ 6 người trong độ tuổi lao động thì có 1 người cao tuổi thì đến năm 2055 cứ có 2 người trong độ tuổi lao động thì có 1 người cao tuổi. Năm 2000, số người bước vào độ tuổi lao động gấp 3,4 lần số ra khỏi tuổi lao động, năm 2017 chỉ còn gấp 1,36 lần và năm 2035, số người vào độ tuổi lao động chỉ gấp 1,2 lần số ra khỏi tuổi lao động. Như vậy, nếu không điều chỉnh tuổi nghỉ hưu thì sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động trong tương lai không xa”- Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp lo ngại.

Từ bài học kinh nghiệm của các nước trên thế giới, Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp cho rằng, việc điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu cần được thực hiện theo lộ trình phù hợp với các yếu tố tăng trưởng kinh tế với giải quyết bài toán về việc làm và thất nghiệp; sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực; trình độ kỹ thuật và công nghệ áp dụng vào sản xuất; qui mô, chất lượng và cơ cấu dân số; bình đẳng giới; cân đối Quỹ BHXH trong dài hạn; xu hướng già hóa dân số, tính chất, loại hình lao động và giữa các ngành nghề, lĩnh vực. Việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu cần có tầm nhìn dài hạn nhưng phải được thực hiện sớm và tiến hành khẩn trương theo lộ trình, không gây sốc cho thị trường lao động.

Tăng tuổi nghỉ hưu là điều tất yếu khi Việt Nam bước vào giai đoạn dân số già

Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp cho biết, phương án điều chỉnh tuổi nghỉ hưu sẽ được đưa vào Bộ luật lao động (sửa đổi) dự kiến trình Quốc hội vào năm 2019. Dự kiến có 2 phương án được đề xuất:

Phương án 1: Từ năm 2021, thực hiện điều chỉnh tuổi nghỉ hưu, mỗi năm tăng 3 tháng đối với nam cho đến khi đạt tuổi 62; mỗi năm tăng 6 tháng đối với nữ cho đến khi đạt tuổi 60. Như vậy, tuổi nghỉ hưu của nam sẽ đạt tuổi 62 vào năm 2028 và nữ đạt tuổi 60 vào năm 2030.

Phương án 2: Từ năm 2021, thực hiện điều chỉnh tuổi nghỉ hưu, mỗi năm tăng 3 tháng đối với nam cho đến khi đạt tuổi 62; mỗi năm tăng 4 tháng đối với nữ cho đến khi đạt tuổi 60. Như vậy, tuổi nghỉ hưu của nam sẽ đạt tuổi 62 vào năm 2028 và nữ đạt tuổi 60 vào năm 2035.

“Ở đây cũng cần khẳng định, việc điều chỉnh tăng tuổi nói trên là áp dụng đối với những người làm việc trong điều kiện bình thường. Đối với những người làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, người bị suy giảm khả năng lao động …vẫn tiếp tục được thực hiện với chính sách nghỉ hưu sớm hơn, nghỉ hưu trước tuổi so với độ tuổi quy định nêu trên” – Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp nhấn mạnh.

Đồng tình với thời điểm bắt đầu áp dụng tăng tuổi nghỉ hưu, Phó chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi cho rằng, thời điểm bắt đầu từ năm 2021 là hợp lý vì thời điểm này gắn cải cách BHXH và cải cách chính sách tiền lương. Nhưng cách đi và hướng đi, nhóm tuổi cần tính toán cẩn thận. Điều này khi sửa Bộ Luật Lao động cần bàn cụ thể. Ông Lợi lưu ý, khi lấy ý kiến người lao động thì  không nên lấy ý kiến tập trung ở nhóm này, nhóm kia mà cần lấy đồng đều các nhóm lao động. Lần trước sửa Bộ Luật Lao động, chúng ta không nâng được độ tuổi nghỉ hưu vi chỉ điều tra mỗi lao động ở khu vực nhà nước, các công chức, viên chức nhà nước mà không điều tra tất cả các lĩnh vực, các nhóm. Do vậy  lần này cần chia các nhóm để tính toán điều chỉnh cho hợp lý.

“Câu chuyện về hưu, tuổi hưu ở đất nước ta đưa ra vẫn những  ý kiến phản đối nhưng rõ ràng nếu ta không tính đến thì chính chúng ta sẽ bất lợi khi dân số của chúng ta đã bắt đầu bước vào thời kỳ già hóa. Không xử lý bài toán này thì nguồn nhân lực của ta không có. Do đó, chúng ta không vì dư luận mà để mất nguồn nhân lực chất lượng cao”- ông Bùi Sỹ Lợi nhấn mạnh.

Tăng tuổi hưu không làm mất đi cơ hội của lao động  trẻ

Trước những ý kiến lo ngại rằng đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, sẽ làm gia tăng tỷ lệ khó tìm việc làm ở giới trẻ. Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi cho rằng, trong nhiều năm qua, tuổi nghỉ hưu không thay đổi từ khi tuổi thọ trung bình của người Việt Nam dưới 50 và đến nay là 74 tuổi.

“Trên thực tế, chúng ta đã điều chỉnh tuổi nghỉ hưu đối với những người làm trong các ngành giáo dục, y tế như: Giáo sư, bác sĩ, những người làm nghiên cứu khoa học...,  tuổi hưu đã kéo dài đến 65,70 tuổi. Nhưng nếu nâng tuổi hưu đồng loạt sẽ gặp rất nhiều phản ứng của người lao động, đặc biệt là nhóm người lao động ở môi trường độc hại, nguy hiểm, ở lĩnh vực sản xuất, kinh doanh. Những đối tượng này trên thực tế đã được giảm 3-5 năm so với độ tuổi nghỉ hưu trung bình.Do vậy, trong thực tế, chúng ta đã đưa ra dư luận nhưng không đúng thực tiễn dẫn đến phản ứng không đúng về việc tăng độ tuổi nghỉ hưu”- ông Lợi cho hay.

Những ngành nghề nặng nhọc độc hại vẫn tiếp tục thực hiện chính sách nghỉ hưu sớm hơn

Theo ông Bùi Sỹ Lợi, những người tham gia BHXH và những người trong quan hệ lao động chỉ chiếm 30% trong tổng số 54 triệu lao động (tức khoảng 16-17 triệu lao động); số còn lại khoảng 38 triệu lao động làm việc không nằm trong mối quan hệ lao động, không đóng BHXH như những người làm trong lĩnh vực nông nghiệp. Nhóm lao động này sẽ làm đến khi không còn khả năng lao động. Như vậy, nếu muốn tiến tới BHXH toàn dân, nhưng không thay đổi độ tuổi nghỉ hưu là rất khó.

“Việc tăng tuổi nghỉ hưu sẽ không ảnh hưởng đến cơ hội việc làm của giới trẻ. Đào tạo hiện nay khác với đào tạo thời kỳ bao cấp. Thời bao cấp, đào tạo theo kế hoạch và phân bổ lao động. Còn hiện nay đào tạo theo nhu cầu thị trường, ai giỏi vẫn có việc làm”- ông Bùi Sỹ Lợi nhấn mạnh.