Tại sao phải kiêng quét nhà trong 3 ngày Tết?

Ảnh minh họa.

Tục này có nguồn gốc như sau:

Theo một điển tích của Trung Quốc ghi trong "Sưu thần ký": Có người lái buôn tên là Âu Minh, đi qua hồ Thanh Thảo được thủy thần cho con hầu tên là Như Nguyệt, đem về nhà. Như Nguyệt ở được vài năm thì Âu Minh ăn nên làm ra, nhà rất giàu.

Một hôm, nhân ngày mồng một Tết,Như Nguyệt vô ý làm vỡ cái chén.  Âu Minh đánh Như Nguyệt, nó sợ quá chui vào đống rác ở góc nhà.

Vợ Âu Minh không để ý nên vô tình quét nhà hót luôn cả đống rác có Như Nguyệt bên trong đổ đi. Từ đó nhà Âu Minh lại nghèo đi. Người ta bảo Như Nguyệt chính là thần tài và lập bàn thờ để thờ. (Có lẽ vì vậy mà bàn thờ thần tài thường để ở góc nhà).

Từ đó có tục kiêng hót rác trong ba ngày đầu năm sợ hót mất thần tài ẩn trong đó đổ đi, sự làm ăn sẽ không phát đạt. 

 Ở Việt Nam câu chuyện “Sự tích cái chổi” để giải thích tập tục này. Nội dung có thể tóm tắt như sau:

Ngày xưa ở trên trời có một người đàn bà nấu ăn rất khéo nên Ngọc Hoàng giao cho bà chuyên trông nom công việc nấu ăn. Nhưng bà lại có tật hay ăn vụng và tham lam. Bà ta yêu một lão chăn ngựa cho thiên đình. Đã nhiều lần bà lấy cắp rượu thịt trong thiên trù giấu đưa ra cho lão và cũng nhiều lần bà dắt lão lẻn vào kho rượu, mặc sức cho lão bí tỉ. Lệ nhà trời những người hầu hạ đều có thức ăn riêng, nhất thiết không được đụng chạm đến ngự thiện, dù là Ngọc Hoàng ăn thừa cũng vậy.

Một hôm, Ngọc Hoàng mở tiệc đãi quần thần. Giữa lúc cỗ đang bày lên mâm thì từ đàng xa, bà đã nghe tiếng lão chăn ngựa hát. Bà biết lão tìm mình. Bà lật đật ra đón và đưa giấu lão vào phía góc chạn. Trong bóng tối, trên giá mâm đặt ở gần đó có biết bao là mỹ vị mùi hương thơm phức. Đang đói sẵn, lão giở lồng bàn sờ soạng bốc lấy bốc để...

Khi những người lính hầu vô tình bưng mâm ngự thiện ra thì bát nào bát ấy đều như đã có người nếm trước. Ngọc Hoàng thượng đế vừa trông thấy không ngăn được cơn thịnh nộ. Tiếng quát tháo của Ngọc Hoàng dữ dội làm cho mọi người sợ hãi.

Người đàn bà nấu bếp cúi đầu nhận tội và bị đày xuống trần, bắt phải làm chổi để phải làm việc luôn tay không nghỉ và tìm thức ăn trong những rác rưởi dơ bẩn của trần gian.

Lâu về sau, thấy phạm nhân bày tỏ nông nỗi là phải làm khổ sai ngày này qua tháng khác không lúc nào được nghỉ, Ngọc Hoàng thương tình ra lệnh cho nghỉ 3 ngày trong một năm. 3 ngày đó là 3 ngày Tết Nguyên đán.

Bởi vậy, đời sau trong dịp Tết Nguyên đán, người ta có tục lệ kiêng không quét nhà để cho chổi được nghỉ.