Sửa đổi Bộ luật Lao động: Chính phủ tiếp tục lắng nghe với tinh thần cầu thị

Tham dự phiên họp có: Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung; đại diện Thường trực Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của QH; Lãnh đạo các bộ, ngành liên quan; đại diện Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam… Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh chủ trì Phiên họp.

Sửa đổi Bộ luật Lao động- Quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước trong hội nhập quốc tế

Khai mạc phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh nêu rõ, Bộ luật Lao động giữ vị trí rất quan trọng, điều chỉnh lĩnh vực khá rộng với các quan hệ lao động có tính kinh tế - xã hội sâu rộng, tác động tới tất cả các thành phần kinh tế, mọi doanh nghiệp, các tổ chức, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và người lao động. Việc sửa đổi Bộ luật Lao động nhằm tháo gỡ những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn áp dụng, bảo đảm thể chế hóa quy định của Hiến pháp 2013, bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật và đáp ứng hội nhập quốc tế. 

Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Thúy Anh khẳng định, việc trình Quốc hội dự án Bộ luật Lao động (sửa đổi) ngay tại Kỳ họp thứ bảy này thể hiện việc tôn trọng, tuân thủ cam kết của Việt Nam trong các Hiệp định đã ký kết, phê chuẩn; đồng thời thể hiện quyết tâm chính trị, sự nhất quán của Lãnh đạo Đảng và Nhà nước trong hội nhập quốc tế.

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định, mọi ý kiến đóng góp về Bộ luật Lao động (sửa đổi) đều được Chính phủ lắng nghe và xem xét (Ảnh: Thái Bình)

Trình bày Tờ trình về dự án Bộ luật Lao động sửa đổi, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Doãn Mậu Diệp cho biết, Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) gồm 17 Chương, 221 điều (giảm 21 điều so với hiện hành); trong đó: đã sửa đổi, bổ sung 162 Điều trong tất cả các chương, sửa đổi 2 Điều của Luật Bảo hiểm xã hội liên quan đến điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu (Bộ luật Lao động hiện hành gồm 17 Chương và 242 Điều).

Bộ luật Lao động lần này sẽ được sửa đổi cơ bản, toàn diện nhằm góp phần hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, thúc đẩy thị trường lao động phát triển; giải quyết căn bản các vướng mắc, bất cập từ thực tiễn thi hành sau 5 năm áp dụng trên thực tế và tạo khung pháp lý thông thoáng, linh hoạt hơn về tuyển dụng, sử dụng lao động góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh; Bảo đảm tốt hơn quyền và lợi ích chính đáng của người lao động và người sử dụng lao động; đảm bảo hài hòa lợi ích của người lao động và người sử dụng lao động phù hợp với trình độ phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam hiện nay để xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ; Đáp ứng các yêu cầu thể chế hóa Hiến pháp năm 2013 về các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong lĩnh vực lao động và bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật. Đồng thời, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế.

Tại phiên họp, nhiều nội dung trong dự thảo Luật nhận được sự quan tâm của dư luận như: Mở rộng khung thỏa thuận về giờ làm thêm tối đa từ 300 giờ/năm lên 400 giờ/năm; điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu đối với nam là 62 tuổi, nữ 60 tuổi; thời gian nghỉ Tết âm lịch; việc bổ sung 1 ngày nghỉ lễ là Ngày Thương binh, liệt sỹ (27-7); về thời gian làm việc của công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan hành chính, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; về tổ chức đại diện của người lao động tại cơ sở... cũng được các đại biểu phân tích, cho ý kiến cụ thể.

Liên quan đến quy định về tuổi nghỉ hưu, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Doãn Mậu Diệp cho biết từ năm 2021, tuổi nghỉ hưu sẽ được điều chỉnh theo mục tiêu tăng tuổi nghỉ hưu chung, thu hẹp dần khoảng cách về giới trong quy định tuổi hưu.

Ông Diệp nhấn mạnh việc điều chỉnh cần có tầm nhìn dài hạn và lộ trình phù hợp với tăng trưởng kinh tế, giải quyết việc làm, thất nghiệp. Đặc biệt, phương án phải không gây tác động tiêu cực đến thị trường lao động, bảo đảm số lượng, chất lượng và cơ cấu dân số; bình đẳng giới; cân đối Quỹ bảo hiểm xã hội trong dài hạn…

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi trình bày báo cáo thẩm tra (Ảnh: Thái Bình)

Theo Phó chủ nhiệm Uỷ ban Về các vấn đề xã hội Bùi Sỹ Lợi (đại diện cơ quan thẩm tra), Bộ luật Lao động hiện hành quy định người lao động có thể nghỉ hưu sớm hoặc muộn 5 năm so với quy định. Nhưng lần sửa đổi này, đề nghị quy định người lao động có quyền nghỉ hưu sớm hoặc muộn 5 năm, tùy từng nhóm lao động.

“Đây là chế định quan trọng liên quan đến lợi ích của người lao động”, ông Lợi nói.

Cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ đánh giá toàn diện các tác động tích cực và tiêu cực đối với thị trường lao động khi ghi nhận “quyền nghỉ hưu” thay cho việc “có thể nghỉ hưu”, cũng như dự liệu phản ứng của dư luận xã hội để có phương án truyền thông chính sách căn cơ, nhất quán; tiếp tục tổ chức lấy ý kiến rộng rãi của nhân dân, đặc biệt là ý kiến của người lao động, người sử dụng lao động, ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học để bảo đảm lựa chọn được phương án phù hợp và tối ưu và có dự thảo văn bản quy định chi tiết để trình QH xem xét, đánh giá về tính khả thi của đề xuất này.

Đối với đề xuất mở rộng khung thỏa thuận về giờ làm thêm tối đa trong một số trường hợp đặc biệt từ 300 giờ/năm lên 400 giờ/năm, nhiều ý kiến cho rằng, bên cạnh việc bảo đảm nguyên tắc tự nguyện, để hài hòa lợi ích các bên trong quan hệ lao động, hướng tới các giá trị việc làm bền vững, cần giải quyết triệt để mối quan hệ giữa tiền lương và thời giờ làm việc.

Ông Ngọ Duy Hiểu - Phó Chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng, việc xem xét mở rộng khung thỏa thuận về giờ làm thêm để bù đắp sự thiếu hụt lao động đột xuất cho người sử dụng lao động, nhằm tạo sự linh hoạt, tăng tính cạnh tranh của thị trường lao động Việt Nam so với các nước trong khu vực, tăng thu nhập cho người lao động là cần thiết. Tuy nhiên, xem xét tăng thời gian làm thêm phải đặt trong mối quan hệ với các yếu tố khác như việc làm, thất nghiệp, sức khỏe người lao động, an toàn lao động. Việc tăng giờ làm thêm phải tính toán trong mối tương quan với thời gian làm việc chính thức, đảm bảo tái tạo kịp thời sức lao động cho người lao động. Ông Hiểu đề nghị, về tiền lương làm thêm giờ cho người lao động được tính theo lũy tiến để khắc phục tình trạng doanh nghiệp không tuyển dụng lao động mà huy động làm thêm giờ tràn lan. Đồng thời, giới hạn làm thêm giờ tối đa trong tháng để tránh người sử dụng lao động “vắt sức” người lao động để làm thêm giờ trong một khoảng thời gian dài liên tục.

Chính phủ tiếp tục lắng nghe với tinh thần cầu thị

Phát biểu tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung cho biết, Bộ luật Lao động (sửa đổi) là một bộ luật phức tạp, có những vấn đề chưa có tiền lệ. Các cơ quan có thẩm quyền đã cho ý kiến, Chính phủ cũng đã họp hai kỳ, tháng 3, tháng 4 để cho ý kiến.

“Với những nội dung lớn và phức tạp như vậy nên trong thời gian vừa qua, với một tinh thần rất cầu thị, lắng nghe và cả hôm nay, tôi với tư cách Bộ trưởng thay mặt Chính phủ tiếp tục ngồi nghe. Những ý kiến khác nhau dù nhỏ nhất chúng tôi sẽ vẫn bàn bạc và xem xét", Tư lệnh ngành LĐ-TB&XH nói.

Toàn cảnh phiên họp (Ảnh: Thái Bình)

Liên quan đến ý kiến của nhiều đại biểu cho rằng, nên nghiên cứu mở rộng phạm vi điều chỉnh của Bộ luật Lao động (sửa đổi) đối với nhóm lao động phi chính thức, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, phạm vi điều chỉnh là vấn đề đã được bàn rất nhiều lần trong ban soạn thảo. “Ở đây, chúng tôi không phân biệt phi chính thức hay chính thức. Quan điểm của ban soạn thảo trong Bộ luật này là phạm vi điều chỉnh càng mở rộng được bao nhiêu trong quan hệ lao động thì càng tốt bấy nhiêu. Bởi ngay trong khu vực phi chính thức cũng có quan hệ lao động và trong khu vực chính thức cũng có những người không có quan hệ lao động. Do đó, chúng tôi đã mở rộng phạm vi điều chỉnh theo hướng là đối với đối tượng hợp đồng lao động 1 tháng trở lên. Chính vì thế mà trong Tờ trình có nói đến 3 dấu hiệu để xác định có quan hệ lao động, đó là được trả lương, có người quản lý và có việc. Qua ý kiến thẩm định sơ bộ của Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội và kiến Thường vụ Quốc hội vừa rồi đã được Chính phủ tiếp thu và đã mở theo hướng đó”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung thông tin.

Cũng theo Tư lệnh ngành LĐ-TB&XH, một vấn đề rất lớn trong Bộ luật Lao động (sửa đổi) chính là vấn đề quan hệ lao động. “Trong này có những nội dung chúng tôi chưa thỏa mãn, còn rất nhiều vấn đề chúng tôi phải suy nghĩ. Nhưng ở đây đòi hỏi phải có một quá trình vì rất nhiều vấn đề chưa có tiền lệ”, Bộ trưởng cho biết.

Đối với một số vấn đề xin ý kiến Quốc hội, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, về tổ chức người đại diện của người lao động tại cơ sở, đây là vấn đề hoàn toàn mới liên quan đến Công ước 98 và các hiệp định đã ký kết. Để an toàn nhất, Bộ Luật này chỉ nên quy định những vấn đề có tính chất nguyên tắc. Còn việc thành lập thế nào, tổ chức, hoạt động ra sao, rồi vấn đề liên kết... tất cả nên giao lại cho Chính phủ cụ thể hóa.

Đối với vấn đề tuổi nghỉ hưu, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh, đến thời điểm này, câu chuyện về kéo dài tuổi nghỉ hưu là việc mà Việt Nam không thể chậm hơn nữa.

“Nhìn sang các quốc gia khác, hiện nay, Nhật đang tìm mọi cách để tác động tới chúng ta, để Việt Nam ký với Nhật một hiệp định về lao động đặc định. Rumani cũng hai lần cử Bộ trưởng sang Việt Nam để bàn về hợp tác lao động. Đức - một quốc gia có tỷ lệ thất nghiệp thấp nhất  và đào tạo nghề tốt nhất hiện nay cũng trực tiếp làm việc với Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh và mời Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Việt Nam sang bàn về vấn đề lao động và họ cũng đã đầu tư ở Việt Nam một trung tâm đào tạo ở Đông Anh (Hà Nội). Ở đây, tôi muốn nhấn mạnh, chúng ta cần phải làm tốt công tác tuyên truyền đặc biệt là vấn đề tuổi nghỉ hưu. Phải để cho người dân hiểu rằng, nếu theo lộ trình này thì đến năm 2036 phụ nữ mới nghỉ hưu ở độ tuổi 60 còn nam giới thì đến năm 2029 mới nghỉ hưu ở tuổi 62. Chứ không phải ngay bây giờ. Hiện nay, nhiều tầng lớp nhân dân vẫn chưa hiểu đầy đủ vấn đề này. Thứ hai là điều kiện nâng tuổi nghỉ hưu là trong điều kiện làm việc bình thường thì mới tăng dần theo lộ trình đó. Còn đối tượng suy giảm sức khỏe hay làm việc trongmôi trường nặng nhọc, độc hại... thì theo tinh thần là cần thiết có thể giảm 5 năm. Đối với những đối tượng lao động có trình độ cao, hoặc một số ngành nghề đặc biệt như tòa án, viện kiểm sát hay các giáo sư, phó giáo sư thì có thể kéo dài thời gian làm việc thêm 5 năm nữa. Dự thảo Nghị định cũng quy định, những trường hợp đặc biệt, suy giảm sức khỏe trên 61% thì được quyền lựa chọn có thể nghỉ sớm hơn nữa, thậm chí có thể trước 10 năm, suy giảm 81% thì bất cứ lúc nào cũng được nghỉ hưu ngay. Bên cạnh đó, thiết kế đồng thời với Bộ luật Lao động còn phải điều chỉnh cả một số luật khác như Luật Bảo hiểm, chẳng hạn thời gian đóng bảo hiểm có thể giảm xuống còn 15 năm và tiến tới có thể 10 năm. Như vậy, chúng ta sửa đổi đồng bộ các luật khác chứ không riêng Bộ luật Lao động. Tôi rất mong cơ quan báo chí và các đại biểu Quốc hội cùng chia sẻ với chúng tôi về vấn đề này”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh.