Sinh viên ra trường giống 'nông sản được mùa nhưng mất giá'

.

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận tại phiên giải trình.           Ảnh: Nguyên Khang

Ngày 24/4, Chính phủ có phiên giải trình trước Ủy ban Văn hóa giáo dục Thanh thiếu niên và nhi đồng về việc thực hiện Luật giáo dục đại học và vấn đề giải quyết việc làm cho sinh viên tốt nghiệp.

Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, từ năm 2011 đến 2014, chỉ tiêu tuyển sinh chính quy của các trường giảm 18%. Năm 2011 có 318.400 người tốt nghiệp cao đẳng, đại học. Năm 2012 con số này là 402.300 và 2013 là 425.200. Trên cơ sở báo cáo của 100 trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp cho thấy giai đoạn 2010-2014, trung bình tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp sau 3 tháng có việc làm đạt khoảng 50%, trong đó có cơ sở giáo dục tỷ lệ này cao hơn, đạt 80-90%.

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Xuân Trường cho rằng, dù con số trên rất khả quan nhưng cũng có nhiều dấu hỏi về tính thực tế của nó. Báo cáo giám sát của Ủy ban Văn hóa Giáo dục Thanh thiếu niên và nhi đồng cho thấy tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp chưa có việc làm, đặc biệt là làm đúng chuyên ngành còn cao. 

"Dường như khâu tiêu thụ hàng hoá của giáo dục chưa giải quyết được thấu đáo. Bộ Giáo dục và Đào tạo cần đào tạo theo kế hoạch của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, sau đó sinh viên tốt nghiệp phải được đưa vào cơ quan quản lý nguồn nhân lực để giải quyết việc làm, như vậy mới giải quyết được vấn đề", ông Trường nhận định.

Đại biểu Ngô Thị Minh ví von, sinh viên hiện nay ra trường giống như nông sản, được mùa nhưng mất giá, không có nơi tiêu thụ. "Như vậy là rất lãng phí. Trách nhiệm rất lớn là của Bộ Tài chính đã phê duyệt tài chính, nhưng không kiểm duyệt đầu ra", bà Minh phát biểu.

Đại biểu Nguyễn Thanh Hải thì xót xa khi sinh viên của mình từng học 5 năm cơ khí ở Đại học Bách khoa Hà Nội lại làm việc ở trung tâm thương mại. "Các em có thể thành công ở lĩnh vực khác nhưng tôi thấy quá trình đào tạo quá lãng phí. Dù không có em nào 5 năm ra trường không có việc làm nhưng chúng ta phải xem chất lượng việc làm của các em như thế nào", bà Hải nói.

Bà Hải nêu nghịch lý, báo cáo kinh tế xã hội hàng năm đều nêu tỷ lệ lao động đã qua đào tạo thấp, nhưng thực tế nhiều lao động đã qua đào tạo lại không có việc làm. "Vậy trách nhiệm của các bộ ở đâu? Bố mẹ cho con đi học cũng là đầu tư chứ đâu phải chỉ nhà nước đầu tư?", bà Hải đặt câu hỏi.

Giải trình trước Ủy ban Văn hóa Giáo dục Thanh thiếu niên và nhi đồng, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Phạm Vũ Luận cho biết, Chính phủ đã bàn rất nhiều về vấn đề giải quyết việc làm cho sinh viên. Tuy nhiên, chỉ một mình Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, hay Giáo dục và Đào tạo không thể làm được vì cơ chế thị trường rất phức tạp.

Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng Bộ Tài chính và các bộ liên quan xây dựng quy định về việc phân bổ kinh phí cho các cơ sở giáo dục. Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đang phối hợp với Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội xây dựng chuẩn đầu ra theo khung tham chiếu ASEAN.

"Chúng tôi có sự hỗ trợ của nhiều nước để hội nhập chuẩn đầu ra, tiếp thu kinh nghiệm gắn đào tạo với thị trường lao động. Tuy nhiên các nước đã làm việc này cả trăm năm, còn mình mới bắt đầu. Hơn nữa mang việc người ta đang làm để áp dụng ngay vào nước mình cũng khó. Vì vậy chúng tôi học hỏi nhưng vận dụng phù hợp vào điều kiện cụ thể của chúng ta", Bộ trưởng Luận cho hay.

Thứ trưởng Lao động Thương binh và Xã hội Nguyễn Thanh Hoà giải thích, nhiệm vụ của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội là tham mưu cho Chính phủ xây dựng chính sách cho thị trường lao động vận hành, thúc đẩy giáo dục đào tạo. Nói ngành Giáo dục và Đào tạo ra thì Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội phải giải quyết việc làm là không đúng. 

"Chúng tôi có trách nhiệm dự báo thông tin và đang phối hợp với các cơ quan để có dự báo dài hạn chứ ngắn hạn không đáp ứng được yêu cầu", Thứ trưởng Nguyễn Thanh Hòa nói và cho hay, hàng năm Bộ vẫn cùng Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) dự báo xu hướng việc làm Việt Nam, hiện mới dự báo được một năm.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa Giáo dục Đào Trọng Thi tổng kết phiên giải trình. Ảnh: Nguyên Khang

Trên cơ sở ý kiến của đại biểu và nội dung giải trình, Chủ nhiệm Đào Trọng Thi thay mặt Ủy ban Văn hóa Giáo dục Thanh thiếu niên nhi đồng kiến nghị Chính phủ chỉnh sửa khung trình độ cho phù hợp với Luật Giáo dục nghề nghiệp, rà soát sắp xếp quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học, nghề nghiệp, gắn với quy hoạch phát triển nguồn nhân lực của quốc gia cũng như của từng khu vực, trong từng lĩnh vực hoạt động của nền kinh tế.

"Chính phủ cần chỉ đạo việc phê duyệt đề án tổng thể giải quyết việc làm cho sinh viên tốt nghiệp đại học, cao đẳng trong và ngoài nước. Đẩy mạnh công tác giải quyết việc làm thông qua công tác cho vay vốn, hỗ trợ đào tạo nghề cho người lao động, có cơ chế phù hợp thu hút, thúc đẩy trách nhiệm của doanh nghiệp trong đào tạo và giải quyết việc làm cho sinh viên", ông Thi nói.

Chủ nhiệm Ủy ban cũng đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các bộ, ngành xây dựng quy hoạch ngành nghề hợp lý, tăng cường công tác giám sát và điều tiết kế hoạch đào tạo trên cơ sở thông tin về cung cầu lao động của thị trường; chỉ đạo Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội xây dựng các chính sách và giải pháp nhằm giải quyết tốt vấn đề hỗ trợ, tạo việc làm cho người lao động nói chung và sinh viên tốt nghiệp nói riêng.

Bên cạnh đó, ông Thi cũng đề xuất Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính xây dựng phương pháp phân bổ kinh phí cho các cơ sở giáo dục theo hướng giao ngân sách gắn với nhiệm vụ và kết quả sản phẩm đầu ra, chỉ đạo Bộ đầu tư hoàn thiện hệ thống thông tin thị trường lao động việc làm, thống kê dự báo công khai nhu cầu nhân lực và ngành nghề cho ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.