“Nhận thức xã hội về giáo dục nghề nghiệp đã có sự thay đổi ”

TS Nguyễn Hồng Minh - Tổng Cục trưởng Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (ngồi giữa)

*Ông có thể đánh giá một số kết quả bước đầu sau khi Chính phủ chính thức giao nhiệm vụ quản lý nhà nước về lĩnh vực GDNN cho Bộ LĐ-TB&XH ?

 - TS Nguyễn Hồng Minh: Trước hết, tôi muốn nói năm 2017 là năm cột mốc quan trọng của hệ thống GDNN, Chính phủ chính thức giao nhiệm vụ quản lý nhà nước về lĩnh vực GDNN cho Bộ LĐ-TB&XH (trừ các ngành và trường trung cấp và cao đẳng sư phạm) và năm nay hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp chính thức tuyển sinh và hoạt động theo Luật Giáo dục nghề nghiệp. Ngay từ khi được giao nhiệm vụ quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp, Bộ LĐTB&XH đã triển khai, sắp xếp lại bộ máy quản lý nhà nước để thực hiện chức năng quản lý nhà nước về GDNN. Đồng thời, đã ban hành các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành Luật GDNN để hỗ trợ các cơ sở GDNN trong hoạt động tuyển sinh và các hoạt động của cơ sở.

Hiện nay, mạng lưới cơ sở GDNN với 395 trường cao đẳng, 545 trường trung cấp và 1.039 trung tâm GDNN, các cơ sở GDNN đa dạng về loại hình, trình độ đào tạo và mô hình hoạt động được bố trí rộng khắp trên phạm vi cả nước.

Về kết quả tuyển sinh, theo báo cáo của các Sở LĐ-TB&XH khá khả quan, tính đến tháng 9/2017 đạt 1.381.355 người. Trong đó: cao đẳng: 122.432 người; trung cấp: 158.923 người; sơ cấp và thường xuyên dưới 3 tháng: 1.100.000 người. Kết quả tuyển sinh cho thấy bước đầu đã có sự thay đổi nhận thức của xã hội, của cha mẹ học sinh và cá nhân học sinh khi quyết định con đường nghề nghiệp tương lai của con em mình và chính các em học sinh qua con đường học nghề, lập nghiệp.

Chất lượng đào tạo nghề được khẳng định thông qua việc Việt Nam 3 lần đạt nhất toàn đoàn trong các cuộc thi tay nghề ASEAN; học sinh, sinh viên Việt Nam đã giành được nhiều huy chương, chứng chỉ xuất sắc tại các cuộc thi tay nghề khu vực ASEAN và thế giới. Chất lượng dạy nghề nước ta đang từng bước tiếp cận với trình độ khu vực và quốc tế (Năm 2017, tại cuộc thi tay nghề thế giới tại Abu Dhabi thuộc các tiểu Vương quôc Ả Rập xê Út, Đoàn Việt Nam đã chính thức  đạt 1 HCĐ và 5 chứng chỉ xuất sắc).

Bên cạnh đó, kỹ năng nghề nghiệp của học sinh, sinh viên tốt nghiệp các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã được nâng lên; lao động qua đào tạo nghề tham gia vào hầu hết các lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân và đã đảm nhận được các vị trí, công việc phức tạp mà trước đây phải do chuyên gia nước ngoài thực hiện (lĩnh vực viễn thông, dầu khí, cầu đường....); khoảng 70% học sinh tìm được việc làm hoặc tự tạo việc làm ngay sau khi tốt nghiệp, ở một số nghề và một số cơ sở giáo dục nghề nghiệp, tỷ lệ này đạt trên 90%, đặc biệt có ngành, nghề đạt tỷ lệ 100%.

Hướng dẫn thực hành tại Trường CĐN công nghiệp Hà Nội

* Ông đánh giá thế nào về những hạn chế, tồn tại trong GDNN hiện nay?

- TS Nguyễn Hồng Minh : Một số các cơ quan chức năng và một bộ phận xã hội vẫn chưa nhận thức đúng và đầy đủ về vai trò quan trọng của GDNN trong đào tạo nguồn nhân lực cần thiết cho việc phát triển kinh tế - xã hội. Do vậy, công tác phân luồng học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở, trung học phổ thông vào học nghề chưa thực sự hiệu quả, hầu hết học sinh tốt nghiệp THCS tiếp tục vào học THPT, đến nay, theo báo cáo mới chỉ có khoảng 10% học sinh tốt nghiệp THCS vào học nghề (Chỉ thị 10/CT-TW ngày 05/12/2011 của Bộ Chính trị xác định mục tiêu đến năm 2020 có ít nhất 30% học sinh tốt nghiệp THCS vào học nghề).

Về chất lượng đào tạo, phần nào chưa đáp ứng đủ được các yêu cầu của doanh nghiệp và của thị trường lao động, nhất là các kỹ năng mềm, ý thức tổ chức kỷ luật, tác phong làm việc, năng lực ngoại ngữ, tin học..., chưa đào tạo và hình thành được nguồn lao động có trình độ và kỹ năng nghề cao. Kỹ năng khởi nghiệp còn chậm đưa vào đồng bộ trong hệ thống các trường thuộc giáo dục nghề nghiệp.

*Trao quyền tự chủ cho các cơ sở GDNN được xem là nhiệm vụ đột phá của GDNN trong giai đoạn tới, ông có thể cho biết rõ hơn về vấn đề này?

 -TS Nguyễn Hồng Minh: Trước hết cần hiểu tự chủ không có nghĩa là giảm chi NSNN mà là chuyển đổi phương thức đầu tư NSNN cho GDNN theo hướng hiệu quả hơn, đầu tư tập trung trọng tâm, trọng điểm. Cơ sở GDNN thực hiện tự chủ được trao quyền tự chủ toàn diện về các nội dung thực hiện nhiệm vụ, tổ chức, nhân sự và tài chính. Đơn vị nâng cao được tính chủ động, sáng tạo trong công tác xây dựng kế hoạch; các hoạt động tuyển sinh, đào tạo, nghiên cứu khoa học, cung cấp dịch vụ, tổ chức bộ máy, quản lý biên chế... Các nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả hơn. Huy động được nhiều nguồn vốn để đầu tư, tăng cường cơ sở vật chất, đổi mới trang thiết bị… thông qua các hoạt động hợp tác liên doanh, liên kết. Từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ cũng như cải thiện điều kiện thu nhập cho đội ngũ cán bộ, nhà giáo, tạo động lực để họ tích cực lao động nâng cao chất lượng đào tạo. Đi đôi với việc trao quyền tự chủ luôn là tự chịu trách nhiệm và trách nhiệm giải trình. Nói như vậy cũng có nghĩa là các cơ sở GDNN được trao quyền tự chủ sẽ chủ động hơn trong các quyết định của mình, đi đôi với đó là gắn với trách nhiệm. Cơ sở GDNN nào thực hiện tốt tự chủ, đồng thời cũng sẽ nâng cao chất lượng quản trị, chất lượng đào tạo... và sẽ thành công trong quá trình hội nhập.

* Xin ông cho biết những giải pháp đổi mới và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về GDNN?

- TS Nguyễn Hồng Minh : Trong thời gian tới GDNN sẽ tập trung hoàn thiện hệ thống cơ chế quản lý nhà nước về GDNN; nâng cao năng lực quản lý của cơ quan quản lý nhà nước về GDNN các cấp; xây dựng, ban hành hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành Luật GDNN và các luật có liên quan theo hướng đổi mới căn bản, toàn diện GDNN; đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực GDNN; hoàn thiện cơ chế tự chủ, nâng cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cơ sở GDNN. Tập trung tuyển sinh, tổ chức đào tạo theo vị trí làm việc tại doanh nghiệp. Cơ sở GDNN chủ động xây dựng chương trình đào tạo theo yêu cầu của doanh nghiệp, tổ chức đào tạo tại doanh nghiệp. Khuyến khích doanh nghiệp đủ điều kiện trực tiếp tuyển người vào học nghề, tập nghề để làm việc.Tăng cường quản lý, thực hiện có hiệu quả các chương trình đào tạo sử dụng ngân sách nhà nước, thống nhất thực hiện theo cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ theo kết quả đầu ra. Chỉ tổ chức đào tạo khi dự báo được nơi làm việc và mức thu nhập của việc làm sau khi học xong.

Rà soát sắp xếp mạng lưới cơ sở GDNN theo hướng giảm đầu mối, tăng quy mô, mở rộng ngành nghề đào tạo, phân tầng chất lượng đào tạo; Tập trung đầu tư hình thành mạng lưới các trường chất lượng cao; tái cấu trúc hệ thống GDNN gắn với nhu cầu của thị trường lao động trong nước và quốc tế; tập trung chỉ đạo các cơ sở GDNN thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động GDNN gắn với tích cực triển khai thực hiện cơ chế tự chủ theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 của Chính phủ.

Xây dựng chuẩn nhà giáo giáo dục nghề nghiệp, áp dụng chuẩn nhà giáo của một số nước phát triển cho giáo viên dạy các nghề chuyển giao từ nước ngoài, đặc biệt là các tiêu chuẩn về kỹ năng nghề, kỹ năng sư phạm. Huy động, khuyến khích các doanh nghiệp, các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tham gia đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng nghề cho nhà giáo GDNN bằng hình thức tiếp nhận nhà giáo đến thực tập tại doanh nghiệp để cập nhật, nâng cao kỹ năng thực hành nghề, tiếp cận công nghệ mới. Triển khai xây dựng các chuẩn đầu ra, trước mắt tập trung vào các nghề trọng điểm, các nghề có trong danh mục của hội thi tay nghề ASEAN........Tăng cường và đẩy mạnh công tác tuyên truyền để tạo sự chuyển biến trong nhận thức của xã hội về tầm quan trọng của GDNN, xây dựng các sản phẩm tuyên truyền, tư vấn, hướng nghiệp, phân luồng học sinh trong nhà trường phổ thông; giới thiệu việc làm trong trường nghề.

 *Xin cảm ơn ông !