Nhân lực công nghệ thông tin: Thiếu và yếu

Thiếu hụt khoảng 78.000 nhân lực CNTT mỗi năm

Theo khảo sát của VietnamWorks (trang web tuyển dụng lớn nhất hiện nay tại Việt Nam) về ngành CNTT ở Việt Nam, trong 3 năm qua, số lượng công việc ngành CNTT đã tăng trung bình 47% mỗi năm. Tuy nhiên, số lượng nhân sự ngành này lại chỉ tăng ở mức trung bình 8%. Nguyên nhân chính được VietnamWorks đưa ra là do số lượng doanh nghiệp (DN) tuyển dụng trong ngành CNTT đã tăng 69% kể từ năm 2012. Đặc biệt, số lượng công ty phần mềm đã tăng đến 124% chỉ trong vòng 4 năm.

VietnamWorks ước tính nếu cứ tiếp tục tăng trưởng nhân lực CNTT ở mức 8% như hiện nay, Việt Nam sẽ thiếu hụt khoảng 78.000 nhân lực CNTT mỗi năm và đến năm 2020 sẽ thiếu hơn 500.000 nhân lực CNTT. Đây là một thách thức rất lớn, nhưng cũng là cơ hội để các tổ chức giáo dục, giới nhân sự và chính các nhân viên CNTT cùng góp sức đưa ra những giải pháp tốt nhất để đem đến nhiều nhân sự chất lượng hơn cho thị trường việc làm. Dự báo trong 2 năm 2017 và 2018, các cơ sở đào tạo trong cả nước sẽ cho "ra lò" khoảng 80.000 nhân lực CNTT, so với nhu cầu tính đến cuối năm 2018, Việt Nam vẫn còn thiếu thêm khoảng 70.000 nhân lực cho lĩnh vực này.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, hiện nguồn nhân lực về công nghệ đang thiếu cả lượng và chất. Tỷ lệ thiếu kỹ năng cần thiết của lao động Việt Nam khá yếu, năng suất lao động cũng thấp so với nhiều quốc gia trong khu vực. TS. Đào Quang Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội (Bộ LĐ-TB&XH) cho rằng, nguồn nhân lực công nghệ đã thiếu lại còn yếu. Ông đưa ra ví dụ như Intel có năm nhận 100 hồ sơ mà chỉ tiếp nhận được 8-10 người. Ông Đào Quang Vinh cho biết, các trường trước đây đào tạo theo phân ngành chuyên sâu và các lĩnh vực khác ít được quan tâm. Thế nhưng, ông đưa ra ví dụ chiếc otô chạy trên đường có tới 40% giá trị là ICT. Vì vậy, một kỹ sư ICT muốn làm việc trong ngành này phải hiểu về tự động hóa, cơ khí. Rồi việc đưa ICT vào y tế, nông nghiệp… đòi hỏi họ phải có thêm những kỹ năng cần thiết.  Ngoài ra, lao động Việt Nam kỹ năng tiếng Anh rất kém, đấy là chưa kể các kỹ năng mềm như làm việc nhóm, thuyết trình dự án… 

Bà Đặng Thị Thanh Vân, Tổng Giám đốc Savvycom cũng cho biết, đơn vị này từng phỏng vấn 20 người mà chỉ tuyển dụng 2-3 người và đây là các vị trí thông thường. Trong trường hợp tìm nhân lực cho vị trí cao hơn như dùng công nghệ thông tin phân tích kinh doanh thì khá khó khăn và buộc phải đặt hàng, nhờ các giảng viên tìm sinh viên ưu tú…

Thực tế cho thấy sinh viên ngành CNTT tốt nghiệp ra trường thường không đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp CNTT, khiến tình trạng khan hiếm nhân lực vốn đã thiếu người lại càng thiếu hơn.Theo ông Vũ Thế Bình, Phó Chủ tịch Hiệp hội Internet Việt Nam, hiện các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang gặp thách thức trong viêc tìm kiếm nguồn nhân lực khi sinh viên có năng lực ra trường thường đi làm cho các công ty lớn trong và ngoài nước.

Cải thiện công tác đào tạo để đáp ứng nhu cầu kỷ nguyên kinh tế số

Ông Trần Anh Tuấn, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo nhu cầu nhân lực và Thông tin thị trường lao động TP HCM cho biết, với việc hội nhập sâu và rộng như hiện nay, cùng với sự ứng dụng CNTT khắp các lĩnh vực của nền kinh tế, nhu cầu nhân lực của Việt Nam được dự báo sẽ tăng mạnh với hơn 6 triệu việc làm mới trong thời gian tới.

"Trong đó, nhóm ngành CNTT với đặc thù phát triển không ngừng sẽ có nhu cầu lớn nhất. Nếu trước đây khi nói về CNTT, chúng ta chỉ biết về phần cứng, phần mềm và mạng máy tính thì nay nhóm ngành này đã xuất hiện thêm nhiều ngành mới như trí tuệ nhân tạo, an ninh mạng, lập trình ứng dụng di động, lập trình game, lập trình thiết kế game 3D, lập trình thiết kế hiệu ứng hình ảnh và hoạt hình 3D… từ đó khiến nhu cầu nhân lực của ngành tăng liên tục, trong khi số lượng sinh viên ra trường chưa đáp ứng được cả về lượng lẫn chất lượng" - ông Tuấn nói thêm.

Theo Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Phan Tâm, hiện Việt Nam có 250 trường đại học và cao đẳng, 164 trường dạy nghề có đào tạo về công nghệ thông tin và truyền thông (ICT). Chỉ tiêu tuyển sinh đại học khoảng 68.000 và dạy nghề là 18.000 học viên. Ngoài ra, ở Việt Nam cũng có hàng trăm cơ sở đào tạo và sát hạch chuẩn kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin. Thế nhưng, ông Tâm thẳng thắn cho rằng, số lượng và chất lượng đào tạo cần được cải thiện để đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn phát triển.

"Các cơ quan của Việt Nam đang tích cực nghiên cứu, tìm giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo chuyên sâu về ICT để thế hệ lao động mới có tri thức và kỹ năng thích ứng được với thay đổi trong kỷ nguyên kinh tế số" - ông Tâm nói.

Nhiều chuyên gia khuyến nghị Chính phủ cần tăng cường đầu tư cho đào tạo ICT, đặt tiêu chí, tầm nhìn về việc phát triển thế nào cũng như hoàn thiện văn bản pháp quy trong lĩnh vực này. Bên cạnh đó, doanh nghiệp phải phối hợp chặt chẽ với các trường đại học, cao đẳng nghề và hỗ trợ nguồn lực, chia sẻ kinh nghiệm trong quá trình đào tạo, giảng viên hướng dẫn, nghiên cứu, thay đổi chương trình đào tạo phù hợp với thực tế. Trong khi đó, các trường đại học phải thay đổi mục tiêu, chương trình, nội dung đào tạo, phương pháp dạy và học, nâng cao trình độ giảng viên…