Nghệ thuật nghèo mãi, vì “mưa” huy chương

Bội thực vàng, bạc

Từ lâu, khái niệm “mưa huy chương” gắn liền với các cuộc liên hoan, hội diễn ở nước ta. Có nhiều người không thích, bởi thấy “vàng”, “bạc” nhiều quá trong khi tình hình hoạt động nghệ thuật chẳng thấy tiến bộ. Nhưng rồi cũng cho qua, thôi thì cứ coi những cơn “mưa” huy chương ấy là sự an ủi những nghệ sĩ cặm cụi với nghề diễn vốn nhiều khó nhọc, gian nan. Có người còn nói, những cơn mưa huy chương ấy không đáng là gì so với những cống hiến của người nghệ sĩ sân khấu. Điều này có thể hiểu được, bởi trước kia, phải qua 5 năm mới có một kỳ hội diễn được tổ chức. Còn bây giờ, với sự thông thoáng, hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc (nay được đổi thành cuộc thi hoặc liên hoan) rút xuống còn 3 năm. Các cuộc thi được rút ngắn khoảng cách, thế nhưng cơ chế cho việc chấm giải vẫn giữ nguyên nên người ta có thể nhìn thấy nguy cơ nhãn tiền: Bội thực huy chương, thay vì việc đói huy chương như thực tế cách đây mấy năm.

Làm một phép tính đơn giản, cuộc thi nghệ thuật sân khấu kịch nói chuyên nghiệp toàn quốc 2015, được tổ chức cuối tháng 6 vừa qua có đến 47 HCV, 75 HCB cá nhân. Liên hoan sân khấu hình tượng người chiến sĩ công an nhân dân tổ chức ngay sau đấy trao 45 HVC, 65 HCV. Chỉ hai sự kiện này, giới sân khấu đã có cả một dàn sao lung linh tỏa sáng. Ai cũng bảo, sân khấu nghèo và quá khó khăn, song nhân tài thì lại có quá nhiều. Nghịch lý.

 Trong khoảng thời gian 3 năm, các cuộc thi như cuộc thi nghệ thuật sân khấu kịch nói chuyên nghiệp toàn quốc, sân khấu chèo, cải lương, rối quốc tế, xiếc ảo thuật... lại được tổ chức. Mỗi cuộc, có đến trên dưới một trăm nghệ sĩ được nhận huy chương vàng, bạc. Chưa kể các cuộc thi khác như: Tài năng đạo diễn, diễn viên trẻ lĩnh vực kịch nói, chèo, cải lương, hay Liên hoan các vở diễn của tác giả Lưu Quang Vũ, Liên hoan sân khấu thủ đô... Với đà này, chắc chỉ vài năm sau, thì gần hết các diễn viên đều được sở hữu huy chương, và chỉ một thời gian sau, khi các nghệ sĩ đã có đủ số năm công tác, họ có thể sẽ được công nhận là nghệ sĩ ưu tú, rồi nghệ sĩ nhân dân.

Ảnh minh họa. 

Cứ vai chính là có vàng 

Lâu nay, hầu như 100% các diễn viên được tham gia vai chính, vai thứ chính đều được trao giải huy chương vàng, bạc cá nhân, bất kể khả năng diễn xuất đến đâu. Cứ được chọn vào vai chính, chắc chắn có “vàng” là điều mà diễn viên nào cũng biết. Có nghệ sĩ thừa nhận, “diễn hết nhiệt huyết cũng vàng, diễn một nửa nhiệt huyết cùng vàng. Thế nên đôi khi chẳng tội gì mà khổ”. Một số nghệ sĩ diễn hết mình trên sân khấu là vì khán giả, vì lòng tự trọng nghề nghiệp chứ không hẳn là để lấy huy chương vàng bởi diễn xuất để lấy huy chương vàng dễ hơn diễn xuất để lấy tình cảm của khán giả.

Giám đốc một nhà hát tại TP Hồ Chí Minh cho biết, có những nghệ sĩ biết cách tranh thủ để kiếm cho mình những tấm huy chương. Đó là khi đến mùa hội diễn thì tham gia vào một đơn vị nào đó tập tành, nhằm đạt giải cao nhưng đến khi có huy chương rồi thì lại ra ngoài hoạt động tự do. Cùng quan điểm, diễn viên của một đoàn địa phương bộc bạch: “Một người đánh rậm cũng có thể sở hữu huy chương vàng nếu may mắn được tham gia vai chính”. Có nghĩa, nhiều cá nhân được trao huy chương vàng là nhờ may mắn được chọn đóng vai chính, chứ không hẳn là tài năng. Nhiều người còn bảo, muốn có cái may mắn này thì cần thân quen. Và đây hẳn là nguyên nhân khiến sân khấu cứ nghèo mãi. 

Bây giờ, liên hoan nào cũng khuyến khích những đơn vị xã hội hóa tham gia. Thế nhưng có những đơn vị xã hội hóa hoạt động thường xuyên, cũng có những đơn vị xã hội hóa được thành lập tức thời và tạm thời chỉ nhằm dựng kịch để dự liên hoan, sau đó giải tán. Với kiểu “phân phát” huy chương vàng một cách dễ dãi như những cuộc liên hoan vẫn thấy hiện nay, một số diễn viên trước đây chỉ nhờ vào may rủi, được đạo diễn chọn tham gia một vai diễn nào để dự liên hoan, nay nếu có điều kiện có thể tự bỏ tiền túi hoặc kêu gọi tài trợ dựng vở rồi đóng vai chính là có cơ hội sở hữu huy chương vàng.