Ngành dệt may: Xây dựng lực lượng lao động 4.0 để phát huy công nghệ mới

Tuy vậy, CMCN 4.0 cũng sẽ tạo áp lực lên vấn đề lao động của ngành, có thể khiến nhiều công nhân phải thất nghiệp do thay thế dần sức lao động của con người bằng công nghệ.

Tỷ lệ lao động chưa qua đào tạo cao

Đánh giá những tác động của CMCN 4.0 đối với ngành Dệt may Việt Nam, nhiều chuyên gia cho rằng, có hai vấn đề, một là đầu tư công nghệ 4.0 cần phải có tài chính nhưng điều quan trọng nữa là phải xây dựng lực lượng lao động và đội ngũ 4.0, tức là cần có con người 4.0 để phát huy được công nghệ mới.

Các chuyên gia cũng cho biết, doanh nghiệp dệt đã đầu tư áp dụng phần mềm và phát triển mẫu mã mới và chỉ cần một lực lượng lao động nhất định để tạo ra sản phẩm rất nhanh và chuẩn, đây cũng là một bước sẵn sàng cho ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất.

Ở một góc độ khác, có thể thấy, đối với doanh nghiệp dệt may, hiện nay vấn đề lao động đang khó khăn, tức là vừa thiếu nhưng lại phải cạnh tranh với các lĩnh vực khác để thu hút lao động.

Thực tế hiện nay nguồn nhân lực ngành dệt may vẫn còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng. Đây là thách thức rất lớn khi ngành dệt may Việt Nam đang trong xu thế vươn lên để cạnh tranh bằng năng suất, chất lượng, cũng như có thể đáp ứng yêu cầu của CMCN 4.0.

Bà Phùng Thị Hạnh – Trưởng phòng đào tạo, Trường Đại học Dệt may Hà Nội cho biết, tính đến cuối năm 2017, trên cả nước có khoảng 7.000 doanh nghiệp (DN) dệt may, với số lượng lao động xấp xỉ 2,5 triệu người, trong đó 80% là nữ.

Về chất lượng, tỷ lệ lao động đã qua đào tạo trong các DN dệt may Việt Nam hiện mới chỉ khoảng 25%, còn lại khoảng 75% lao động trong lĩnh vực này chưa qua đào tạo (chủ yếu mới chỉ tốt nghiệp trung học cơ sở, trung học phổ thông) hoặc chỉ được đào tạo dưới 3 tháng.

Theo dự báo đến năm 2025, ngành dệt may Việt Nam sẽ cần thêm 130.000 lao động có trình độ đại học, cao đẳng. Con số này sẽ tăng lên trên 210.000 vào năm 2030. Đặc biệt, nếu tính chất lượng nhân lực để có thể đáp ứng các vị trí, quy trình sản xuất ngành dệt may theo yêu cầu của CMCN 4.0 thì ngành dệt may đang thiếu một nguồn nhân lực chất lượng cao rất lớn.

Theo bà Hạnh, những hạn chế cả về số lượng và chất lượng đang là thách thức lớn đối với sự phát triển của ngành dệt may và khó có thể đáp ứng yêu cầu của CMCN 4.0 đang phát triển nhanh chóng như hiện nay.

Bởi theo phân tích của bà Hạnh, dưới tác động của CMCN 4.0 rất nhiều khâu trong chuỗi giá trị ngành dệt may sẽ được sử dụng máy móc, rô bốt… thay cho sức lao động của con người. Đơn cử, ở khâu sản xuất sợi, cách đây 10 năm, DN sợi cần sử dụng 100 - 110 lao động cần thiết để vận hành một nhà máy có quy mô 1 vạn cọc sợi, nhưng khi áp dụng công nghệ 4.0 vào sản xuất, số lượng nhân lực giảm chỉ còn 25 - 35 lao động để vận hành nhà máy có quy mô tương tự.

Cần những giải pháp đồng bộ

Ông Tạ Văn Cánh – Phó Trưởng Khoa Kinh tế, Trường Đại học Dệt may Hà Nội cho rằng, nguồn nhân lực dệt may cần có năng lực nghiên cứu và phát triển các loại vật liệu mới sử dụng trong ngành dệt may để đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người tiêu dùng như vật liệu có khả năng theo dõi và bảo vệ sức khỏe, vật liệu có khả năng kết nối internet, vật liệu có thể tự thay đổi màu sắc…

Để có thể hiện thực hóa được những mục tiêu đó, theo ông Cánh trước hết, công tác đào tạo nguồn nhân lực cần phải được thực hiện một cách có hệ thống tại tất cả các trường có đào tạo đại học và cao đẳng cho ngành dệt may.

Đối với các DN dệt may, cần chú trọng việc thường xuyên đào tạo và đào tạo lại toàn bộ lao động ở tất cả các vị trí làm việc, đặc biệt là các vị trí cán bộ kỹ thuật nghiệp vụ, cán bộ quản lý cấp trung đáp ứng yêu cầu CMCN 4.0.

Theo đánh giá của Bộ Công Thương, ngành dệt may Việt Nam đã đạt được mức tăng trưởng đáng mừng, nhưng năm 2018 tiếp tục là một năm đầy thách thức đối với ngành trong giai đoạn cần sự bứt phá chuyển mình để tiến lên một vị thế mới, một vai trò mới trong chuỗi cung ứng dệt may toàn cầu.

Bên cạnh đó, CMCN 4.0 cũng có tác động lớn đến ngành dệt may, buộc các DN phải thay đổi và đầu tư mạnh mẽ hơn cho thiết bị, cũng như nhân sự.

Bài toán đối với ngành dệt may hiện nay không còn là số lượng đơn hàng, giá trị đơn hàng và mức tăng trưởng, mà thay vào đó là không ngừng đổi mới công nghệ, đào tạo nhân sự với trình độ cao hơn.