Malaysia đã sai khi chỉ tập trung vào giáo dục đại học, mà lơ là đào tạo nghề

Tầng lớp trung lưu tăng hơn 15% dân số và đang tăng nhanh

Mục tiêu chính của diễn đàn nhằm chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, trao đổi, thảo luận về các bài học thành công và thất bại của các quốc gia và hàm ý chính sách cho Việt Nam.

Thông qua những nội dung thảo luận, diễn đàn kì vọng sẽ đóng góp nhiều nội dung cho Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng (sẽ được tổ chức vào đầu năm 2021) và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021 – 2030 và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2021 – 2025 của Việt Nam.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng chia sẻ, kể từ khi gia nhập nhóm các quốc gia có mức thu nhập trung bình, Việt Nam luôn thuộc nhóm các nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao trên thế giới, tốc độ tăng tổng sản phẩm trong nước (GDP) bình quân giai đoạn 2011-2018 đạt trên 6,2%.

Đến hết năm 2018, quy mô GDP đạt trên 250 tỷ USD, thuộc nhóm 45 nền kinh tế có quy mô GDP lớn nhất thế giới, GDP bình quân đầu người đạt xấp xỉ 2.600 USD (nếu tính theo sức mua tương đường - PPP, quy mô GDP đạt trên 720 tỷ USD, bình quân đầu người đạt trên 7.600 USD).

Việt Nam là điểm đến hấp dẫn của nhiều doanh nghiệp, nhà đầu tư quốc tế với số vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đăng ký mới liên tục tăng qua các giai đoạn, trong đó giai đoạn 2011- 2018 đạt hơn 200 tỷ USD. Độ mở của nền kinh tế liên tục tăng, đến năm 2018 bằng 200% GDP.

Phát biểu chào mừng tại diễn đàn, ngài Ousmane Dione, Giám đốc Quốc gia của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam cho biết: "Chúng ta đang hướng tới thập kỷ mới với nhiều biến động đang diễn ra như: chiến tranh thương mại; công nghệ thay đổi với tốc độ chóng mặt … Tôi cho rằng đó đều là những điều hết sức quan trọng đối với Việt Nam – quốc gia vốn phụ thuộc vào thương mại toàn cầu như một động lực tăng trưởng".

"Tuy nhiên kinh tế Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức như: dân số già hóa nhanh, suy thoái vốn tự nhiên, năng suất lao động chưa cao, nhân lực cần tăng cường hơn nữa … Tôi cho rằng Việt Nam có mọi tiềm năng để phát triển nhưng cần cải cách táo bạo hơn nữa để phát triển và quản lý rủi ro", ông Ousmane Dione nhấn mạnh thêm.

Chia sẻ kinh nghiệm vượt bẫy thu nhập trung bình với Việt Nam, ông K. Yogeevaran, nguyên Thứ trưởng Bộ Công nghiệp trồng trọt và Hàng hóa Malaysia, cho biết, Malaysia đã sai khi chỉ tập trung vào giáo dục đại học, mà lơ là đào tạo nghề. Đây cũng chính là vấn đề mà Việt Nam đang gặp phải.

Dẫn câu chuyện Hàn Quốc chỉ mất 26 năm để nâng cấp nền kinh tế từ thu nhập thấp lên thu nhập cao, nguyên Thứ trưởng Bộ Công nghiệp trồng trọt và Hàng hóa Malaysia K. Yogeevaran cho biết, Malaysia dù đã tăng trưởng nhanh nhưng vẫn chưa được như mong muốn.

"Chúng tôi đã mất 27 năm để đi từ một nền kinh tế thu nhập thấp lên thu nhập trung bình, và mất 22 năm để đi từ một nền kinh tế có thu nhập trung bình lên thu nhập cao", ông K. Yogeevaran nói.

Vấn đề của Malaysia, theo ông K. Yogeevaran, còn là tăng trưởng không đồng đều giữa các vùng miền, các khu vực khác nhau, phân bổ chưa công bằng, năng suất lao động cũng thấp, TFP giảm theo thời gian, chi phí sống tăng lên, dư địa tài khóa hạn hẹp, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung…

"Mặc dù chúng tôi cũng đã tiếp nhận nhiều FDI, nhưng có giai đoạn phần lớn FDI cũng chỉ đầu tư vào công nghệ thấp, vào các ngành thâm dụng lao động", ông K. Yogeevaran thừa nhận.

Một vấn đề nữa với Malaysia, như chia sẻ của ông K. Yogeevaran, là sự mất cân đối ở thị trường lao động, khi mà có tới 48% nhân lực là lao động có kỹ năng, trong khi nhu cầu của thị trường chỉ là 5%. Điều này cũng dẫn tới tỷ lệ thất nghiệp ở giới trẻ tương đối cao, do đối tượng này thường được đào tạo bài bản ở bậc đại học.

"Chúng tôi đã sai khi thúc đẩy đào tạo nhiều vào bậc đại học mà lơ là đào tạo nghề. Tới đây, chúng tôi sẽ tập trung nhiều vào đào tạo nghề", ông K. Yogeevaran thừa nhận.

Chia sẻ kinh nghiệm của Malaysia, ông K. Yogeevaran cũng cho biết, vấn đề của đất nước này cũng là "năng suất", giống như Việt Nam, bởi Malaysia cũng đã từng đi qua các giai đoạn phát triển như Việt Nam hiện nay. 

"Vấn đề năng suất phải được xử lý ở cả 3 cấp, bao gồm cấp độ can thiệp là quốc gia, ngành và doanh nghiệp, trong đó doanh nghiệp phải đóng vai trò tiên phong và có vai trò quan trọng", ông K. Yogeevaran nói.

Chia sẻ về "một Việt Nam không ngừng mơ ước", tại Diễn đàn Cải cách và Phát triển Việt Nam 2019, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho biết, trong 30 năm Đổi mới, kinh tế Việt Nam đã đạt mức tăng trưởng cao; đến nay, tỷ lệ đói nghèo còn 5,23% năm 2018, theo chuẩn nghèo đa chiều. Đồng thời tầng lớp trung lưu cũng tăng lên hơn 15% dân số và đang tăng nhanh.

"Xét về quy mô dân số, có thể nói rằng đây là một trong những cuộc vượt đói nghèo vĩ đại trong lịch sử các nước", Thủ tướng nhấn mạnh.

Theo Thủ tướng, Việt Nam xây dựng Chiến lược phát triển giai đoạn 2021-2030 trong bối cảnh quốc tế, khu vực có nhiều biến động, khó lường với nhiều dự báo đầy lo âu về căng thẳng địa chính trị, chiến tranh thương mại, chủ nghĩa bảo hộ, suy thoái kinh tế, thương mại toàn cầu, biến đổi khí hậu nặng nề,...

Trong tình hình đó, đòi hỏi Việt Nam phải có bản lĩnh vững vàng, phát huy những thành tựu, kinh nghiệm vừa qua để tự tin tiếp tục thực hiện 3 đột phá chiến lược về hoàn thiện thể chế, phát triển hạ tầng và phát huy nguồn nhân lực với những quan điểm và hành động mạnh mẽ.

Theo đó, Thủ tướng nêu 5 định hướng, gồm:

Thứ nhất là phải gìn giữ môi trường hòa bình, ổn định chính trị xã hội cho phát triển nhanh, bền vững;

Thứ hai là thực hiện Đổi mới mạnh mẽ thể chế kinh tế, chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường Việt Nam hiện đại hội nhập, phục vụ người dân, doanh nghiệp, hướng tới nền kinh tế số, xã hội số;

Thứ ba là phát huy nội lực, giải phóng các nguồn lực tiềm năng trong xã hội trên cơ sở thúc đẩy mạnh mẽ khoa học công nghệ mới, phát triển khu vực tư nhân năng động, sáng tạo, lấy doanh nghiệp làm trung tâm, động lực cho phát triển; đặc biệt là đầu tư cho giáo dục thế hệ trẻ dám ước mơ, dám hành động để vươn xa.

Thứ tư là xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, có sức chống chịu và khả năng thích ứng cao; thực hiện Mục tiêu phát triển bền vững SDG 2030 của LHQ mang thịnh vượng đến mọi nhà, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Thứ năm là mở rộng đối ngoại, chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng, thực hiện hiệu quả các Hiệp định FTA đã ký, tích cực tham gia vào các chuỗi giá trị toàn cầu...

"Không có cách nào khác là Việt Nam phải hành động vươn lên, phát huy nguồn nhân lực năng động, sáng tạo", Thủ tướng nói và lưu ý, cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ mới nhằm nâng cao trình độ để ngày càng có nhiều doanh nghiệp Việt Nam đủ năng lực tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu và tiếp nhận chuyển giao công nghệ mới, mạnh mẽ tiến lên những "nấc thang" có giá trị gia tăng cao hơn, thu được nhiều hơn khi tham gia các chuỗi giá trị toàn cầu.

Nhìn rộng ra, phải chăng đây là một phương cách để nâng cao năng lực, sức cạnh tranh của từng sản phẩm, từng doanh nghiệp và cả nền kinh tế, góp phần giúp Việt Nam nâng cao "quốc lực" để tự tin phát triển nhanh, bền vững, không bị rơi vào bẫy thu nhập trung bình. "Bẫy thu nhập trung bình đe dọa trực tiếp đến sự phát triển của Việt Nam", Thủ tướng lưu ý.

Theo đó, Thủ tướng đề nghị Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư và lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương lắng nghe những chia sẻ về kinh nghiệm và kiến thức quốc tế, những ý kiến nhận định, đề xuất của các chuyên gia quốc tế và trong nước.

Để từ đó tìm ra những cách làm phù hợp cho Việt Nam, đóng góp trực tiếp cho việc hoàn thiện dự thảo Chiến lược phát triển 2021-2030, Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025, nhằm hiện thực hóa khát vọng xây dựng đất nước Việt Nam hùng cường, trở thành nước công nghiệp, thuộc nhóm dẫn đầu các nước có thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và trở thành nước công nghiệp phát triển hiện đại, theo định hướng xã hội chủ nghĩa vào năm 2045.