Khánh Hòa: Nhiều người không muốn thoát nghèo

Cần phân loại hộ nghèo

Để nắm rõ hoàn cảnh của những hộ nghèo, đoàn giám sát của Ban Văn hóa - Xã hội HĐND tỉnh đã trực tiếp đến thăm một số hộ nghèo trên địa bàn tỉnh. Đến thăm gia đình bà Nguyễn Thị Hạnh và ông Nguyễn Thanh Hóa (thôn Khánh Thành Bắc, xã Suối Cát, huyện Cam Lâm) thuộc hộ nghèo, các thành viên của đoàn giám sát mới hiểu được hoàn cảnh gia đình. Cả 2 ông bà đều gần 60 tuổi và có 2 con gái bị tâm thần. Hàng tháng, cả gia đình chỉ sống nhờ vào khoản tiền trợ cấp của 2 con gái được 900.000 đồng. Trước đây, gia đình bà vay 12 triệu đồng của Ngân hàng CSXH để mở quán tạp hóa. Nhưng vì không biết cách làm ăn nên việc mở quán bị thất bại, khoản nợ không có tiền trả.

Trong khi đó, gia đình bà Lê Thị Em (thôn Xuân Hòa 2, xã Ninh Phụng, thị xã Ninh Hòa) mặt tiền Quốc lộ 26 và có sức lao động nhưng lại không biết cách làm ăn nên nhiều năm qua bà chỉ biết đi làm thuê, làm mướn. Bà Em cho biết: “Xung quanh đây nhà nào cũng làm ăn, buôn bán rất thuận lợi. Nhưng vì tôi không biết cách làm ăn nên nhiều năm vẫn không thoát được nghèo. Giờ đây, tôi rất cần được giúp đỡ về phương thức làm ăn để từ đó vay vốn hộ nghèo đầu tư thì may ra mới thoát được nghèo”...

Việc thay đổi cách hỗ trợ cho hộ nghèo theo hướng cầm tay chỉ việc là rất cần thiết. 

Bà Phạm Thúy Quỳnh, Phó trưởng ban Văn hóa - Xã hội HĐND tỉnh Khánh Hòa cho biết, từ thực tế giám sát cho thấy, công tác giảm nghèo của tỉnh nên thực hiện phân loại hộ nghèo để có những chính sách phù hợp với từng đối tượng. Trước tiên cần tách riêng những người thuộc diện không có sức lao động như: Người tàn tật, già yếu, ốm đau thường xuyên, mắc bệnh hiểm nghèo. Từ đó thực hiện cơ chế hỗ trợ trực tiếp, không đưa họ vào diện thực hiện mục tiêu giảm nghèo mà chuyển sang nhóm đối tượng bảo trợ xã hội vì họ đều thuộc hộ nghèo “vĩnh viễn”. Đồng thời, tiến hành phân tích rõ trong 1 tháng, những hộ này dùng hết bao nhiêu gạo, nước, điện, sinh hoạt khác, trên cơ sở đó nâng mức hỗ trợ hoặc cấp bù thêm mức hỗ trợ của Trung ương cho họ sinh sống. Bên cạnh đó, tăng cường trách nhiệm quản lý của địa phương để tránh tình trạng chạy chính sách.

Còn ông Tào Anh Tuấn, Phó Giám đốc Sở NN&TPTN nói: “Theo tôi, nên phân thành 3 nhóm hộ nghèo: Không có sức lao động; nghèo về thu nhập; nghèo về dịch vụ xã hội cơ bản. Từ đó, phân tích rõ nguyên nhân nghèo để có hướng hỗ trợ phù hợp và theo thứ tự ưu tiên. Đối với nhóm nghèo về thu nhập thì tập trung chính sách tạo sinh kế; đầu tư có trọng điểm theo hướng cầm tay chỉ việc cho những hộ nghèo này để họ vươn lên thoát nghèo bền vững. Còn với nhóm nghèo về dịch vụ xã hội cơ bản thì nên tập trung chính sách hỗ trợ tiếp cận. Với nhóm nghèo do không có sức lao động thì nên nâng mức trợ cấp hàng tháng để đảm bảo điều kiện sống tối thiểu cho họ. Bên cạnh đó, đổi mới cách triển khai chính sách về hỗ trợ sản xuất, dạy nghề, tạo việc làm, xuất khẩu lao động, giáo dục, y tế, nhà ở cho hộ nghèo.

Thay đổi cách hỗ trợ

Theo ông Nguyễn Quốc Thịnh, Phó trưởng Ban Dân tộc HĐND tỉnh Khánh Hòa, hiện nay, nguyên nhân khiến nhiều hộ nghèo trên địa bàn tỉnh khó thoát nghèo, nhất là hộ nghèo đồng bào dân tộc thiểu số là do còn nặng tập quán sản xuất tự phát, quảng canh, ít được chuyển giao khoa học, kỹ thuật vào canh tác. Đa số các chính sách chỉ hướng đến cấp phát, cho không mà chưa hướng đến việc hỗ trợ về con giống, kỹ thuật, cách chăm sóc, từ đó khiến nhiều hộ có tâm lý trông chờ, không ý thức chủ động vươn lên thoát nghèo. Nhiều hộ không muốn vay vốn để sản xuất, vì lo sợ không trả được vốn, muốn có thu nhập tức thì bằng cách đi làm thuê, làm mướn. Có hộ được cấp đất nhưng lại không biết làm ăn nên bán đất cho người khác rồi đi làm mướn trên chính mảnh đất đó. Do đó, các cấp, ngành, địa phương cần phải thay đổi cách thức hỗ trợ, chuyển từ cấp phát, cho không sang hỗ trợ con giống, cách làm ăn phù hợp với từng hộ. Bên cạnh đó, cần tuyên truyền, giải thích cho người nghèo biết cách tích lũy vốn để tái sản xuất, tránh tình trạng làm được đồng nào tiêu hết đồng đó. 

Còn ông Nguyễn Lê Đình Trị, Chủ tịch HĐND TP. Nha Trang cho biết, để các chính sách hỗ trợ thực sự phát huy hiệu quả thì điều đầu tiên là cần phải khảo sát nguyên nhân vì sao hộ đó nghèo, nghèo vì thiếu cái gì? Trên cơ sở đó, hướng các chính sách bằng cách hỗ trợ “cần câu chứ không cho con cá” như trước đây. Nghĩa là hộ đó nghèo do thiếu vốn thì mình hỗ trợ vốn và chuyển giao cách làm ăn; hộ nào thiếu đất sản xuất thì xem xét hỗ trợ đất sản xuất có thời hạn... Có thay đổi cách hỗ trợ thì công tác giảm nghèo của tỉnh mới thực sự bền vững và tạo được sự chuyển biến tích cực. 

Xây dựng cơ chế ràng buộc

Theo khảo sát của Sở LĐ-TB&XH, hiện nay toàn tỉnh có khoảng 500 hộ nghèo do lười lao động. Về vấn đề này, ông Đàm Ngọc Quang, Phó Chủ tịch HĐND huyện Vạn Ninh đề xuất, đối với những hộ nghèo lười lao động, trông chờ, ỷ lại thì các cấp, ngành, địa phương cần tích cực tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức; đồng thời xây dựng cơ chế ràng buộc trong quá trình thụ hưởng các chính sách hỗ trợ thoát nghèo. Theo đó, với những hộ này, địa phương cần xây dựng khu thời gian hỗ trợ tốt đa là 3 năm để giúp họ vươn lên, nhưng nếu hết 3 năm họ vẫn cố tình chây lười thì sẽ loại ra khỏi danh sách hộ nghèo. Có như vậy mới tạo ra sự công bằng và tránh gây lãng phí chính sách hỗ trợ và tránh được tư tưởng trồng chờ, ỷ lại của những hộ nghèo. 

Theo ông Tào Anh Tuấn, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Khánh Hòa lâu nay, một nguyên nhân dẫn đến tình trạng hộ nghèo tăng là do sinh nhiều con rồi tách khẩu. Do đó, tỉnh cần giao trách nhiệm cụ thể cho từng địa phương, đoàn thể trong việc tuyên truyền, nâng cao nhận thực cho người dân; quyết liệt hơn trong công tác kế hoạch hóa gia đình. Bên cạnh đó, cần có chế tài ràng buộc và quản lý chặt chẽ trong việc tách hộ để tránh tình trạng “chạy” chính sách. Ngoài ra, tỉnh phải kiến nghị với Trung ương đưa 2 huyện miền núi Khánh Sơn và Khánh Vĩnh vào diện được hưởng những chính sách phát triển kinh tế - xã hội giống như các tỉnh Tây Nguyên. Bởi vì, đây là 2 địa phương dân số chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số và có tầm ảnh hưởng lớn về an ninh, quốc phòng...

Bên cạnh đó, một vấn đề rất quan trọng là cần thay đổi nhận thức của chính quyền địa phương về giảm nghèo thì chính sách mới được thực hiện đúng mục đích và có hiệu quả. Nhưng việc thay đổi nhận thức là cả một quá trình, không hề đơn giản, xét từ cả góc độ chính quyền lẫn người dân. Giảm nghèo phải giải quyết vấn đề mấu chốt là cải thiện thu nhập và kích thích ý thức tự vươn lên của các hộ nghèo. Bên cạnh đó cần chọn lựa ưu tiên chính sách, như gia tăng các cơ hội cho người dân tiếp cận tín dụng, kiến thức, kinh nghiệm làm ăn để thoát nghèo. Đó là cách thúc đẩy nội lực vươn lên của người dân và cũng là cách thức để giảm dần cách tư duy cho không, gây ỷ lại.