Hút thuốc lào để xua tà ma (!)

Cả bản ngập trong khói thuốc

Trong một chuyến công tác ở huyện vùng cao A Lưới, chúng tôi đã ghé qua bản Ka Lô. Phải mất hơn nửa ngày băng rừng lội suối, chúng tôi mới đặt chân được đến bản này. Bản Ka Lô trước đây chỉ là một tộc người sống đơn lẻ, đến năm 2009, bản mới được công nhận là đơn vị hành chính của huyện Klum. Người dân Ka Lô hầu hết là người gốc Việt, sau nhiều lần phân chia biên giới, họ trở thành người Lào.

Ngoài những căn nhà được xây dựng có vẻ kiên cố, người dân ở đây không có bất cứ một thứ gì khác của cuộc sống hiện đại. Không điện, không phương tiện truyền thông, nói chung là không có . . . tất cả mọi thứ. Thiếu thốn gần như tất cả nhưng các gia đình ở Ka Lô lại không bao giờ thiếu thuốc lào. Trong mỗi nương rẫy của các hộ gia đình đều có trồng cây thuốc lào. Dân bản trồng thuốc lào để sử dụng quanh năm chứ không đem đi bán.  Khắp nơi trong bản, đi đến đâu chúng tôi cũng nghe thấy tiếng kêu của điếu cày và nồng nặc mùi khói thuốc. Mỗi người dân ở đây, từ người già cho đến trẻ nhỏ, đều luôn mang bên mình một chiếc điếu cày như vật bất ly thân.

Việc chế biến thuốc lào để hút của dân bản cũng khá công phu. Lá cây thuốc lào hái xong được phơi khô, cắt nhỏ thành sợi sau đó đem nấu với nước mía đến khi quắt lại rồi mới cho vào điếu hút. Vì vậy mà cùng với cây thuốc lào, cây mía cũng được người dân trồng rất nhiều. Điếu cày của người Ka Lô cũng rất đặc biệt, không như loại điếu cày thường thấy ở Việt Nam. Điếu được dân bản làm bằng những ống tre to bằng bắp chân người lớn, tẩu thuốc làm bằng khúc tre nhỏ hơn hoặc lon sữa đặc. Khi hút, người ta chỉ cần đốt một viên than củi cháy hồng rồi cho vào tẩu, sau đó nhét thuốc vào, cứ hút như thế đến khi viên than cháy hết mà không cần phải châm lửa nhiều lần.

Chị Pươn, một người dân trong bản, cho biết: “Thuốc lào nấu với mía có vị ngọt, thơm và nhẹ hơn so với thuốc khác, vì vậy người già và trẻ con cũng hút được”. Để minh chứng cho điều này, sau khi hút thuốc cho chúng tôi xem, chị Pươn gọi cậu con trai mới khoảng chừng 4 tuổi tên là Hiê đến cùng hút. Hiê không ngần ngại đưa chiếc điếu cày to bằng nửa thân hình của mình đang mang sau lưng lên miệng rồi bỏ lửa và thuốc vào và rít liên tục. Chiếc điếu liên tục phát ra những tiếc kêu rong róc và sau đó là những màn khói trắng xóa được cậu bé nhả ra bay mù mịt. 

Thấy chúng tôi trố mắt ngạc nhiên, chị Pươn gọi thêm bé gái hàng xóm cũng mới 4 tuổi có tên là Lao sang cùng hút. Lao lập tức chạy đến biểu diễn việc hút thuốc cho chúng tôi xem. Rồi chị Pươn chỉ cho chúng tôi xem một đám trẻ con chừng 7- 8 em đang chơi bắn bi phía sau nhà, đứa lớn nhất có lẽ cũng chỉ khoảng 10 tuổi. Nhóm trẻ này vừa chơi đùa vừa liên tục chuyền tay nhau chiếc điếu cày để hút thuốc lào, khiến khu vực chúng chơi luôn ngồn ngộn khói thuốc. Gần đó, một nhóm phụ nữ đang ngồi trên gốc cây khô trò chuyện cũng liên tục cầm điếu cày lên miệng rít và nhả khói.

Nhà của gia đình anh A Viết Tui nằm cheo leo bên con dốc sạt lở. Lúc chúng tôi đến, anh Tui đang hì hục đẽo một cãi điếu cày cho đứa con gái mới 3 tuổi tên là A Viết Khui của mình. Sau khoảng 30 phút đục đẽo, anh Tui đã cho ra đời một cái điếu cày làm bằng ống tre. Rồi anh Tui đưa miệng chiếc điếu mới làm vào miệng đứa con gái 3 tuổi và bỏ thuốc, châm lửa cho con hút.

Đứa trẻ ngoan ngoãn thực hiện theo lời bố, áp miệng vào ống điếu rít mạnh rồi nhả khói. Ngay sau khi khói thuốc tuôn ra từ miệng A Viết Khui thì cô bé này bị ho sặc sụa rồi ngã khuỵu xuống đất. “Hắn bị say thuốc đó. Đứa nào hút lần đầu cũng bị thế cả, 5 phút sau tỉnh ngay thôi”- Anh Tui nói tỉnh bơ sau cú ngã của con mình. Theo lời anh Tui, ở Ka Lô, trẻ em dù là trai hay gái thì lên 3 tuổi đều phải hút thuốc lào nên phải có một cái điếu của riêng mình. Anh Tui không biết tục hút thuốc lào ở Ka Lô có từ bao giờ, chỉ biết anh cũng hút thuốc lào từ năm lên 3 tuổi như những đứa con của anh bây giờ. Anh Tui nói: “Hút thuốc lào là thực hiện theo lời dạy của thần núi. Không hút là đi ngược lại với lời của thần núi và sẽ bị ma rừng làm cho mắc bệnh tật mà chết”.

Theo nhiều vị cao niên ở bản Ka Lô, vào thuở sơ khai, người dân bản Ka Lô bị mắc rất nhiều loại bệnh tật nên thường bị chết trẻ do ma rừng quấy phá. Quá hoang mang, người dân tìm lên đỉnh núi gần bản tổ chức cúng bái xin thần núi chỉ cho cách tiểu trừ tà ma. Rồi vị thần núi xuất hiện chỉ bảo cho người dân trong bản chống lại ma rừng bằng cách dùng lá cây thuốc lào phơi khô để đốt xung quanh nhà. Thực hiện theo lời thần núi, người dân trong bản không còn bị ma núi quậy phá nữa và tuổi thọ của mỗi người cũng tăng lên.

Tuy nhiên, cách làm này tốn rất nhiều cây thuốc lào mỗi ngày trong khi loài cây này ngày càng bị khai thác cạn kiệt. Không còn cách nào khác, người dân lại xin thần núi chỉ đường và được thần núi chỉ cho cách dùng thuốc lào phơi khô để hút. Từ đó, từ người già cho đến trẻ nhỏ ở bản đều hút thuốc lào hàng ngày, hàng giờ để không bị ma quỷ hãm hại. Ông Song Cơn, một cao niên của bản, khẳng định: “Từ đó thuốc lào là thứ không thể thiếu của mỗi người. Mỗi nhà có bao nhiêu người thì có bấy nhiêu cái điếu cày. Khói thuốc lào tỏa ra khiến ma quỷ trong vùng khiếp sợ nên không dám quấy phá dân bản nữa”.

Những cái chết đau lòng vì khói độc

Ông Song Chăn, trưởng bản Ka Lô, vừa trò chuyện với chúng tôi vừa rít thuốc lào liên tục. Căn nhà nhỏ chật hẹp của ông khói thuốc bay mù mịt khiến chúng tôi bị hành hạ bởi những cơn ho. Không chỉ hút thuốc thường xuyên mọi lúc, mọi nơi, ông Chăn còn xay lá thuốc lào rồi vắt lấy nước bôi quanh người. Ông cho biết: “Nhà mình ai cũng làm vậy nên không có con ma nào dám bén mảng tới và ai cũng sống khỏe”.

Trẻ em Ka- Lo, chưa cao bằng ống điếu cũng đã biết hút thuốc lào

Ông Chăn vừa dứt lời thì một đồng nghiệp đi cùng tôi nói rằng: Hút thuốc lào rất có hại cho sức khỏe, nên trên thế giới đâu đâu cũng tuyên truyền người dân từ bỏ thói quen hút thuốc. Nghe đồng nghiệp của tôi nói thế, ông Chăn lập tức vung tay, bảo không thể có chuyện thuốc lào có hại rồi nói nếu không có thuốc lào thì bản ông không còn ai sống sót vì ma quỷ hãm hại rồi.

Tôi hỏi ông Chăn: “Nghe bảo trong bản đã có hàng chục đứa trẻ chết vì hút thuốc lào?”, ông Chăn bảo, những cái chết ấy là do cơ địa người hút không hợp với thuốc chứ không phải do tác hại của thuốc. Theo ông Chăn, theo con số ông nắm thì ở bản đã có gần 20 người, chủ yếu là trẻ em, chết sau khi hút thuốc. Trong đó có khoảng hơn 10 đứa trẻ chết ngay sau khi hút thuốc lần đầu vì bị sốc, còn lại là những trường hợp sốc thuốc không phải ở lần hút đầu.

Theo chỉ dẫn của ông trưởng bản, chúng tôi tìm đến nhà chị Lien ở cuối bản. Vợ chồng chị Lien có 5 đứa con thì có 2 đứa đã tử vong sau khi hút thuốc lào lần đầu vào năm 3 tuổi. “Sau khi hút thuốc, cả 2 đứa ngã gục xuống đất rồi lên cơn co giật, hết co giật thì không thở nữa. Chết sau khi hút thuốc như con tui ở đây nhiều lắm và là chuyện thường thôi”, chị Lien kể với giọng tỉnh bơ. Chị Lien còn khẳng định, 2 đứa con của chị tử vong là do số mệnh, bởi nếu sống mà không hút được thuốc lào thì cũng sẽ chết vì ma quỷ hãm hại. Lời tâm sự ngây ngô của chị Lien cũng là khẳng định của rất nhiều cặp vợ chồng có con chết vì sốc thuốc lào ở bản Ka Lô mà chúng tôi gặp.