Giữa Sài Gòn nghe hát then, đàn tính

Lần đầu tiên, tôi được nghe hát then, đàn tính ở Sài Gòn là dịp họp mặt đầu xuân hội đồng hương xứ Lạng năm 2010. Qua trình diễn của chính những người đồng hương cùng sắc tộc của mình, dường như tiếng đàn tính và những làn điệu then trữ tình, mượt mà, đằm thắm, da diết ấy có một ma lực càng nghe càng thấm thía, mê đắm. Từ ấy hễ nghe ở đâu có hát then, đàn tính là tôi tìm đến. Đối với tôi đó là những đêm thật thú vị và tràn đầy cảm xúc về nguồn cội quê hương. Tôi không ngờ giữa Sài Gòn phồn hoa đô hội, lại có những câu lạc bộ hát then do chính những người con dân tộc Tày, Nùng xa xứ lập nên. Những thành viên tham gia CLB đều là những người tâm huyết, đam mê, yêu quý và mong muốn bảo tồn, quảng bá những giá trị di sản văn hóa của dân tộc mình.

 Thành viên của các câu lạc bộ hát then, đàn tính bên cạnh những người chính gốc dân tộc Tày, Nùng sinh sống tại Sài Gòn còn có một số là dân tộc Kinh cũng vì đam mê hát then, đàn tính mà tham gia.

Đầu tiên phải kể đến Câu lạc bộ Hát then, đàn tính Ngọc Xanh, do nữ doanh nhân, nhà thơ Ngọc Thanh, một Việt kiều Pháp về đầu tư gầy dựng. Những thành viên nòng cốt của Câu lạc bộ (CLB) này là những nghệ sĩ, nghệ nhân đã nghỉ hưu, vì yêu thích say mê hát then, đàn tính mà tập hợp nhau lại cùng sinh hoạt. Ban đầu họ chỉ đàn hát giao lưu trong phạm vi các CLB của các trung tâm văn hóa quận, huyện trong thành phố. Nhưng rồi tiếng lành đồn xa, các thành viên CLB Ngọc Xanh đã được mời đi biểu diễn và gây được ấn tượng ở nhiều tỉnh, thành phía Nam, nơi có nhiều đồng bào dân tộc Tày, Nùng sinh sống như: Lâm Đồng, Bình Dương, Bình Phước, Đồng Nai, Đắk Nông, Đắk Lắk. Đặc biệt, CLB Ngọc Xanh đã vinh dự được UBND TP. Hà Nội mời tham gia biểu diễn trong Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội, tạo được tiếng vang qua những bản then lời mới do nhạc sĩ Hoàng Phi Quân (dân tộc Tày) phổ thơ Ngọc Thanh như: Mây núi rừng Then, Lời Then dâng Bác…  

NS Hoàng Quân và các thành viên trong câu lạc bộ hát then, đàn tính của mình tham gia biểu diễn giao lưu ở các tỉnh thành phía Nam

Năm 1996, CLB Hát then, đàn tính Nắng Mới (CLB Nắng Mới), thuộc Trung tâm Văn hóa – Thể thao và Hội Liên hiệp Phụ nữ quận Tân Bình được thành lập. Đây là một trong những CLB hát then, đàn tính có tính chuyên nghiệp cao, với sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tính hiện đại và tính truyền thống trong từng bài then. CLB Nắng Mới từng đại diện cho TP.Hồ Chí Minh  nhiều lần tham dự các cuộc Liên hoan nghệ thuật hát then, đàn tính toàn quốc tổ. Tại Liên hoan lần III (2009) tổ chức tại Bắc Kạn, CLB đã giành giải nhất toàn đoàn, khiến nhiều người yêu thích nghệ thuật hát then, đàn tính tại bản địa cũng phải ngỡ ngàng, tâm phục.

Các câu lạc bộ hát then, đàn tính ở TP.HCM hoạt động rất tích cực, hiệu quả có sức lan tỏa sâu rộng, tạo được tiếng vang trong các cuộc Liên hoan Nghệ thuật hát then, đàn tính toàn quốc.

Điều khiến tôi ngạc nhiên là thành viên các CLB hát then, đàn tính ở Sài Gòn hiện nay ngoài những phụ nữ dân tộc Tày, Nùng, còn có cả những phụ nữ, đàn ông người Kinh cũng say mê tham gia. CLB Hát then, đàn tính Suối Hoa, quận Tân Phú là ví dụ điển hình. Từ 5 thành viên ban đầu, sau một thời gian hoạt động tích cực, hiệu quả nay đã đượcTrung tâm Văn hóa Người cao tuổi Việt Nam (Chi nhánh TP.Hồ Chí Minh) ra quyết định nâng cấp thành Đoàn Nghệ thuật hát then, đàn tính với 28 thành viên, hầu hết là phụ nữ cao tuổi người Kinh. Những năm qua, không chỉ biểu diễn giao lưu tại TP.Hồ Chí Minh, Vũng Tàu, Sóc Trăng, Cà Mau… mà tiếng đàn tính, lời hát then dìu dặt của Đoàn còn vang lên ở đất nước Lào, Cămphuchia anh em.    

Nghệ thuật hát then, đàn tính đã và đang thu hút đông đảo giới trẻ là sinh viên, con em các dân tộc Tày, Nùng đang theo học tại các trường cao đẳng, đại học tại TP.HCM

Đặc biệt hiện nay rất đáng mừng là loại hình nghệ thuật hát then, đàn tính đã và đang thu hút sự yêu thích của cả giới trẻ. Đầu năm 2013, CLB hát then, đàn tính sinh viên của Nhà Văn hóa Sinh Viên TP.Hồ Chí Minh đã được thành lập, với hơn 20 thành viên là con em đồng bào dân tộc Tày, Nùng đang theo học các trường cao đẳng, đại học tại TP.Hồ Chí Minh. Bạn Nông Hồng Chinh (dân tộc Tày) sinh viên Đại học Kinh tế TP.Hồ Chí Minh  chia sẻ: “ Đây không chỉ là hoạt động văn nghệ mà vấn đề chính là chúng em muốn mọi người biết đến hát then, đàn tính là nét đẹp văn hóa truyền thống độc đáo của dân tộc mình”.

Có thể nói, hát then, đàn tính đang có một sức sống, sức lay động mới và lan tỏa khá mạnh mẽ trong cộng đồng các dân tộc ở các tỉnh, thành phương Nam./