Giải pháp quan trọng nâng cao năng suất lao động

Theo Tiến sĩ Nguyễn Chí Trường - Vụ trưởng Vụ kỹ năng nghề, đánh giá kỹ năng nghề là một giải pháp quan trọng để nâng cao năng suất và tăng cường kiến thức, kỹ năng cho người lao động. Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cũng là bên được hưởng lợi khi tham gia vào phát triển hệ thống đánh giá này. Thời gian qua, hệ thống đánh giá của Việt Nam tương đối phát triển và đạt một số thành công. Trên cơ sở các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành Luật Giáo dục nghề nghiệp và Luật Việc làm về đánh giá, cấp chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp đã triển khai xây dựng được gần 200 bộ tiêu chuẩn kỹ năng nghề quốc gia, tạo cơ sở quan trọng để triển khai Luật Giáo dục nghề nghiệp, xây dựng tiêu chuẩn đầu ra, từ đó thiết kế chương trình đào tạo.

Tổ chức xây dựng ngân hàng đề thi, đánh giá kỹ năng nghề cho gần 45.000 lao động trong cả nước; cấp chứng chỉ Kỹ năng nghề quốc gia cho hơn 38.000 người, trong đó có các nhà giáo giáo dục nghề nghiệp. Một số ngành nghề nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm trong ngành than và khoáng sản yêu cầu bắt buộc phải có chứng chỉ Kỹ năng nghề quốc gia đã được triển khai rất tốt. Gần 50% số lao động làm việc trong lĩnh vực này đã được đánh giá.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động đánh giá và cấp chứng chỉ Kỹ năng nghề quốc gia còn những hạn chế như: Năng lực và quy mô đánh giá thấp, các tiêu chuẩn Kỹ năng nghề quốc gia chậm được xây dựng, cập nhật theo yêu cầu; số lượng các nghề có ngân hàng đề thi và số lượng các tổ chức đánh giá còn thấp; việc đào tạo, phát triển đội ngũ đánh giá viên còn hạn chế, mới có khoảng 60% trong số 80.000 nhà giáo đạt chuẩn kỹ năng nghề. Sự tham gia của doanh nghiệp và người lao động vào quá trình này còn hạn chế. Trong gần 600 ngành nghề đang đào tạo, mới xây dựng được khoảng 1/3 các bộ tiêu chuẩn Kỹ năng nghề quốc gia, trong đó chỉ 45% số ngành nghề có ngân hàng đề thi. Hệ thống đánh giá, mặc dù đã phát triển được hơn 40 trung tâm nhưng so với nhu cầu vẫn còn rất thiếu. Đặc biệt, việc đánh giá kỹ năng nghề cho người lao động không qua trường lớp đào tạo mà vẫn có kiến thức, kỹ năng thực tế còn nhiều khó khăn.

Để phát triển hệ thống đánh giá, Tiến sĩ Nguyễn Chí Trường cho rằng, cần tập trung vào một số giải pháp về hoàn thiện thể chế. Thiết kế hệ thống đánh giá Kỹ năng nghề quốc gia ngắn gọn, dễ hiểu hơn. Thường xuyên cập nhật, bổ sung, phát triển những bộ Kỹ năng nghề quốc gia mới, đặc biệt là những nghề liên quan đến Cách mạng công nghiệp 4.0. Đẩy mạnh công tác truyền thông để xã hội và người lao động hiểu hơn về tầm quan trọng của đánh giá Kỹ năng nghề quốc gia, từ đó tích cực tham gia vào công tác này. Là bên được hưởng lợi khi phát triển hệ thống đánh giá Kỹ năng nghề quốc gia, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp căn cứ vào tiêu chuẩn Kỹ năng nghề quốc gia để phát triển chương trình đào tạo, xây dựng tiêu chuẩn đầu ra, chỉnh sửa, hoàn thiện chương trình đào tạo của nhà trường.

Đề xuất quy định Khung năng lực quốc gia và việc doanh nghiệp phải công nhận Kỹ năng nghề quốc gia cho người lao động được cấp Chứng chỉ Kỹ năng nghề quốc gia trong Bộ luật Lao động sửa đổi, bổ sung sắp tới cũng như liên quan luật khác làm cơ sở để chuẩn hóa và thông kê chất lượng nguồn lực lao động quốc gia, từ đó thúc đẩy việc tăng năng suất lao động, năng lực cạnh tranh ở các cấp độ doanh nghiệp, ngành và quốc gia. Đề xuất thí điểm và thành lập các Hội đồng ngành có sự tham gia của các bên liên quan với đội ngũ chuyên nghiệp, ổn định cho hệ thống. Tăng cường xây dựng và ban hành các bộ tiêu chuẩn Kỹ năng nghề quốc gia theo chiến lược 630. Cần  đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và điều hành hệ thống, đồng thời đánh giá, cập nhật và bổ sung danh mục các công việc cần phải có chứng chỉ Kỹ năng nghề quốc gia để đảm bảo an toàn sức khỏe cho ngườig lao động và cộng đồng;

Ngoài ra, cần mở rộng quy mô và chế tài để đảm bảo tính minh bạch, đảm bảo chất lượng của quá trình đánh giá, chống gian lận trong đánh giá. Tăng cường đào tạo đội ngũ để nâng cao năng lực xây dựng các bộ tiêu chuẩn, ngân hàng đề thi và kinh nghiệm đánh giá. Khuyến kích ngành công ngiệp tham gia mạnh mẽ vào công tác phát triển và đánh giá cấp, công nhận chứng chỉ Kỹ năng nghề quốc gia cho người lao động. Đề xuất đánh giá cấp chứng chỉ Kỹ năng nghề quốc gia đối với các trường trọng điểm, các trường tự chủ cho người học tốt nghiệp ra trường và coi kết quả đánh giá là thước đo chất lượng đào tạo nhà trường, làm cơ sở đặt hàng đào tạo đối với nghề do nhà nước đặt hàng bằng ngân sách nhà nước. Tăng cường công tác dự báo nhu cầu kỹ năng tương lai trong thời kỳ công nghiệp 4.0...