Độc đáo tranh ghép lá thốt nốt

Lần đầu tiên tôi biết đến tranh ghép trên lá thốt nốt là trong chuyến đi công tác ở thành phố Long Xuyên, An Giang vào năm 2000. Hôm đó tại phòng lễ tân của một khách sạn, tôi thấy treo một bức tranh “mã đáo thành công” với kích thước khoảng 360 cm x 235 cm, màu sắc rất lạ, khác các loại tranh sơn dầu hay màu nước, nhưng lại hao hao giống tranh thủy mặc. Hỏi ra mới biết đó là tranh chép và ghép trên lá thốt nốt, một dòng tranh đang rất được nhiều người chơi tranh ưa thích ở An Giang nói riêng và vùng đồng bằng sông Cửu Long nói chung. Hầu như công sở, khách sạn nào ở An Giang mà tôi có dịp đến làm việc, lưu trú những năm gần đây, tôi thấy trong phòng khách đều treo một vài bức tranh chép trên lá thốt nốt như: Chân dung Bác Hồ, Quê hương Bảy Núi, Tùng hạc, Chúa sơn lâm (hổ), Mã đáo thành công…Một đồng nghiệp ở An Giang cho biết, tác giả của những bức tranh độc đáo ấy, chính là nghệ nhân Võ Văn Tạng, nguyên là giám đốc Chi nhánh Ngân hàng Chính sách Xã hội huyện Thoại Sơn, An Giang.

Từ ngày nghỉ hưu, nghệ nhân Võ Văn Tạng đã đồn hết tâm huyết, niềm đam mê của mình cho dòng tranh ghép lá thốt nốt

Được biết, niềm say mê và năng khiếu hội họa của nghệ nhân Võ Văn Tạng đã được bộ lộ từ rất sớm. Hồi còn đi học phổ thông, ông đã có tiếng vẽ đẹp, nhưng khi tốt nghiệp THPT, ông lại thi vào ngành ngân hàng. Tuy nhiên, những năm tháng làm cán bộ, rồi ở cương vị giám đốc thỉnh thoảng ông vẫn dành thời gian để vẽ như một cách thư giãn và thỏa mãn niềm đam mê. Ông vẽ bằng nhiều chất liệu và có lần đã thử nghiệm vẽ trên lá cây thiên tuế phơi khô, nhưng không đem lại thành công. Trong một lần cùng các cộng sự của mình đi thẩm định cho đồng bào Khmer vay vốn thực hiện dự án làm quạt bằng lá thốt nốt ở xã Vọng Thê, huyện Thoại Sơn, đã gợi cho ông ý tưởng vẽ tranh trên lá thốt nốt.

Cơ sở tranh ghép lá thốt nốt của ông ngày càng thu hút đông đảo thanh niêm nam, nữ trong vùng đến học nghề.

Học theo kinh nghiệm của các nhà sư Khmer trong vùng dùng lá thốt nốt để ghi chép kinh kệ, ông cũng công phu chọn lựa những lá non của những cây thốt nốt có tuổi đời từ 8 năm trở lên để khi thực hiện tranh vừa có độ bền, vừa có chất lượng cao. Thời gian cắt lá thốt nốt tốt nhất là vào đầu mùa nắng, phơi khô trong khoảng 2 tuần, ngâm với nước phèn rồi lại tiếp tục phơi khô lần nữa. Công đoạn tiếp theo là cắt thành từng phiến thẳng và tùy theo kích cỡ của từng bức tranh mà thực hiện các họa tiết trên khuôn. Để thực hiện các họa tiết của tranh phải dùng bằng loại bút lửa, giống như mũi hàn điện nhấn nhá độ đậm nhạt thật tỷ mỷ và công phu. Hầu hết những bức tranh ông thể hiện trên lá thốt nốt là chép từ những bức ảnh phong cảnh, chân dung và những bức tranh nổi tiếng từ cổ chí kim của hội họa trong nước và thế giới.

Nhiều bức tranh khổ lớn ông phải thực hiện công phu hàng tháng trời mới hoàn tất. Sự công phu làm nên nét độc đáo của tranh ghép trên lá thốt nốt là ở chỗ không dùng sơn, màu mà chỉ phối hợp giữa những họa tiết với tông nâu, đen, vàng bằng cách nhấn nhá đường nét lúc đậm, khi nhạt của bút điện (bút lửa), tạo nên những chi tiết sống động, mang phong cách tranh thủy mặc thật ấn tượng. Tranh vẽ xong được đánh bóng bằng loại dầu bảo vệ lá rồi đóng khung. Đó cũng chính là những nét ưu điểm độc đáo làm nên giá trị nghệ thuật của dòng tranh sáng tác, sao chép được thể trên chất liệu lá thốt nốt của ông.

 Là người tâm huyết với nghề nghệ nhân Võ Văn Tạng luôn tìm tòi sáng tạo thực hiện hàng ngàn tác phẩm với nhiều kích cỡ, đề tài khác nhau rất độc đáo, công phu.

Kể từ ngày cho ra đời bức tranh chép có tên “Tùng hạc” trên lá thốt nốt đầu tiên vào năm 1996, đến nay ông đã thực hiện hàng ngàn tác phẩm với nhiều loại kích cỡ, đề tài khác nhau rất độc đáo và phong phú. Từ năm 2003, sau khi nghỉ hưu ông đã thành lập cơ sở sản xuất tranh lá thốt nốt, với khoảng 10 lao động do ông truyền nghề thực hiện nhiều công đoạn khác nhau, để cho ra đời những tác phẩm đủ loại từ tranh phong cảnh sơn thủy hữu tình của làng quê Việt Nam, tranh chân dung, đến tranh thờ cúng (phúc, lộc, thọ)…bức nào cũng sống động và có vẻ đẹp riêng. Đặc biệt bức tranh “Bản Di chúc Bác Hồ” khổ 1,22 m x 2,24 m đã được xác lập kỷ lục Việt Nam và ông xứng danh là người thực hiện tranh trên lá thốt nốt nhiều nhất, độc đáo nhất ở nước ta hiện nay../