Doanh nghiệp điện tử thiếu lao động kỹ năng

ảnh minh họa

80% doanh nghiệp khó khăn khi tuyển dụng lao động kỹ thuật
Theo số liệu của Viện Khoa học Lao động và Xã hội, đến năm 2015, Việt Nam có 1.165 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực điện tử, trong đó, doanh nghiệp quy mô nhỏ, từ 10 đến 200 doanh nghiệp, chiếm tỷ lệ cao nhất (33,39%); doanh nghiệp có quy mô lớn, trên 300 lao động có xu hướng tăng (19,48%). Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) chiếm 47,64% - đây cũng là khu vực doanh nghiệp lớn chiếm tỷ trọng cao. Sự phát triển của ngành điện tử Việt Nam chủ yếu do đã thu hút được sự đầu tư lớn từ các Tập đoàn đa quốc gia, đặc biệt là các Tập đoàn đến từ Hàn Quốc, Nhật Bản, trong lĩnh vực sản xuất linh kiện điện tử. Số lao động làm việc trong các doanh nghiệp điện tử đến năm 2016 là 451.181 người, trong đó chủ yếu là lao động nữ và lao động trẻ dưới 35 tuổi. Theo ông Đào Quang Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Lao động  và Xã hội, số lượng LĐ làm việc trong ngành điện tử thời gian tới sẽ tiếp tục tăng, các doanh nghiệp điện tử sẽ là môi trường làm việc rộng mở cho người LĐ trong tương lai. Tuy nhiên, đến năm 2015, ngành điện tử vẫn chủ yếu sử dụng LĐ không có chuyên môn kỹ thuật hay LĐ có trình độ thấp (không có bằng cấp, chứng chỉ) chiếm 70,8% tổng LĐ của ngành. Có tới 80% doanh nghiệp điện tử khó tuyển dụng lao động kỹ thuật.

LĐ trong ngành điện tử chủ yếu làm việc trong nhóm nghề thợ có kỹ thuật lắp ráp và vận hành máy móc thiết bị là 57,11% và thợ thủ công có kỹ thuật và các thợ kỹ thuật khác chiếm 18,9%; LĐ có chuyên môn kỹ thuật bậc cao và bậc trung chỉ chiếm 11,05%. Đáng lưu ý, một hiện tượng khá phổ biến trong ngành điện tử là người LĐ đã qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ làm các công việc giản đơn. Trong khi đó, những năm qua làn sóng công nghệ mới đã và đang có những tác động nhanh và mạnh đến các doanh nghiệp trong ngành điện tử trên nhiều phương diện như: Đổi mới công nghệ, tăng khả năng cạnh tranh, tăng năng suất LĐ, giảm chi phí sản xuất, thu hút nhân lực chất lượng cao... điều này sẽ ảnh hưởng nhất định đến người LĐ. “Về thu nhập bình quân tháng/lao động ngành điện tử trong khu vực FDI cao hơn so với doanh nghiệp điện tử nói chung và các doanh nghiệp khác nhưng có chênh lệch tiền lương giữa nhóm cao nhất giữa nhóm cao nhất và thấp nhất là 2,9 lần; của doanh nghiệp nói chung là 2,5 lần và 2 lần. Trong khi đó, xu thế thay đổi công nghệ trong bối cảnh nền công nghiệp 4.0 tất yếu sẽ ảnh hưởng đến cơ hội việc làm và chất lượng việc làm của lao động ngành điện tử”, ông Đào Quang Vinh chia sẻ.

Thúc đẩy việc làm bền vững tại các doanh nghiệp điện tử
Một vấn đề nữa trong doanh nghiệp điện tử, đó là những sai phạm. Theo ông Nguyễn Tiến Tùng, Chánh Thanh tra Bộ LĐTBXH thanh tra ngành điện tử cho biết, trong Chiến dịch thanh tra lao động năm 2017 tại 216 DN hoạt động trong lĩnh vực điện tử, phát hiện 1.794 sai phạm, bình quân 8,3 sai phạm/DN. Trong đó, đối với các hành vi vi phạm nghiêm trọng pháp luật lao động, đoàn thanh tra đã lập biên bản vi phạm hành chính đối với 27 DN và báo cáo người có thẩm quyền ban hành Quyết định xử phạt hành chính. Tổng số tiền xử phạt hành chính là hơn 1,4 tỷ đồng, trong đó Trung ương xử phạt 401,5 triệu đồng, các địa phương xử phạt hơn 1 tỷ đồng.Trong đó, sai phạm gặp nhiều nhất tại các DN điện tử là nội dung hợp đồng không đảm bảo quy định, chưa thể hiện được đầy đủ quyền và nghĩa vụ của người sử dụng lao động và người lao động, với 132 DN vi phạm; huy động người lao động làm thêm giờ quá thời gian quy định với 130 DN vi phạm… “100% DN có làm thêm giờ, trong đó có khoảng hơn 60% DN vi phạm quy định về làm thêm giờ”, ông Nguyễn Tiến Tùng thẳng thắn khẳng định. Đánh giá nguyên nhân dẫn đến những sai phạm trên, ông Nguyễn Tiến Tùng cho biết, guyên nhân của những sai phạm trên có thể kể đến là do người sử dụng lao động, người lao động chưa nhận thức hết được vai trò, trách nhiệm của mình trong việc thực hiện pháp luật lao động, công tác an toàn vệ sinh lao động (ATVSLĐ) tại doanh nghiệp; Trình độ chuyên môn của cán bộ nhân sự, cán bộ về ATVSLĐ còn hạn chế, nhiều cán bộ ATVSLĐ cho rằng môi trường làm việc trong lĩnh vực điện tử là sạch, không có nguy cơ nào gây mất ATVSLĐ...

Trước thực trạng trên, TS. Chử Thị Lân, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Môi trường và Điều kiện lao động (Viện KHLĐXH) cho rằng, phát trển bền vững đã trở thành chiến lược hàng đầu của các doanh nghiệp. Do đó, bên cạnh việc đầu tư phát triển sản xuất thì đảm bảo việc làm bền vững là nội dung quan trọng không thể bỏ qua. TS. Lân đưa ra đề xuất doanh nghiệp điện tử cần thực hành trách nhiệm xã hội doanh nghiệp về LĐ bằng cách tuân thủ các tiêu chuẩn LĐ và thực thi pháp luật LĐ để góp phần thúc đẩy việc làm bền vững. Cụ thể, các doanh nghiệp điện tử cần loại bỏ sử dụng LĐ cưỡng bức, LĐ trẻ em; đảm bảo an ninh việc làm, việc làm ổn định tránh sa thải tùy tiện LĐ sau 35 tuổi; chống phân biệt đối xử về việc làm và nghề nghiệp; tham gia đào tạo phát triển kỹ năng nhất là kỹ năng phù hợp với kỷ nguyên công nghệ mới; đảm bảo tiền lương, phúc lợi cho người LĐ; xây dựng mối quan hệ LĐ hài hòa…
Theo ông Đào Quang Vinh, trong những năm qua, làn sóng công nghệ mới đã và đang có những tác động nhanh và mạnh đến các doang nghiệp trong ngành điện tử trên nhiều phương diện, như: đổi mới công nghệ, tăng khả năng cạnh tranh, tăng năng suất lao động, giảm chi phí sản xuất, thu hút nhân lực chất lượng cao... qua đó đã có những ảnh hưởng nhất định đến người lao động. Chính vì vậy, phát triển bền vững đã trở thành chiến lược hàng đầu của các doanh nghiệp. Bên cạnh đầu tư phát triển sản xuất, thì đảm bảo việc làm bền vững là nội dung quan trọng không thể bỏ qua. Bởi, việc làm bền vững chính là những khát vọng của con người trong cuộc sống.