Đến năm 2020: Việt Nam sẽ thiếu hụt 500.000 nhân lực CNTT

Tăng, nhưng chưa đủ 

Báo cáo xu hướng hoạt động của ngành CNTT tại Việt Nam do Cty VietnamWorks công bố cho thấy, cho đến thời điểm này số lượng công ty tuyển dụng hoạt động trong ngành CNTT đã tăng 69% so với năm 2012. Đặc biệt, số lượng công ty phần mềm đã tăng đến 124% chỉ trong vòng 4 năm. Bên cạnh đặc điểm tăng trưởng nhanh, thị trường CNTT Việt Nam phát triển nhờ dịch vụ outsourcing (gia công phần mềm). Theo bảng xếp hạng của Cty tư vấn Tholons, TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội nằm trong top 20 thành phố có dịch vụ outsourcing tốt nhất. Theo ông Paul Espinas, sự phát triển này lý giải vì sao số lượng việc làm ngành IT luôn tăng nhanh và tập trung vào mảng phần mềm là nhiều nhất. Cũng theo phân tích của VietnamWorks, trong 3 năm vừa qua, số lượng công việc lĩnh vực phát triển phần mềm tăng trung bình 47%/năm. Tuy nhiên, số lượng nhân sự ngành này chỉ tăng ở mức trung bình 8%. Nếu  vẫn giữ sự cách biệt về mức độ tăng trưởng cung và cầu như vậy trong những năm tới, Việt Nam sẽ ngày càng thiếu hụt nguồn nhân lực cung cấp cho thị trường.

Theo dự báo của các chuyên gia, từ nay đến năm 2020, nếu tiếp tục tăng trưởng nhân lực ở mức 8%, Việt Nam sẽ thiếu hụt khoảng 78.000 nhân lực CNTT mỗi năm, và đến năm 2020 sẽ thiếu hơn 500.000 nhân lực, chiếm hơn 78% tổng số nhân lực thị trường cần, còn vào năm 2020 sẽ là 1 triệu người. “Một con số khổng lồ đòi hỏi một chính sách phát triển nhân lực sâu rộng được triển khai ngay lập tức”, ông  Paul Espinas bình luận.

Cần điều chỉnh đào tạo

Hiện nay ở Việt Nam mỗi năm có khoảng 32.000 sinh viên tốt nghiệp  CNTT, nhưng chỉ 10% trong số đó đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực công nghệ cao. Các doanh nghiệp gọi đây là tình trạng báo động đỏ có thể khiến Việt Nam tụt hậu so với thế giới. Tại Diễn đàn ICT Summit 2015 mới đây, ông Hoàng Nam Tiến, Chủ tịch Cty phần mềm FPT Soft cho rằng, 32.000 sinh viên CNTT tốt nghiệp mỗi năm nhưng chỉ có 9.000 em trong số đó có thể đáp ứng nhu cầu của DN, và chỉ có 3.000 em có năng lực làm việc tại nước ngoài. Năm 2015, Cty FPT có nhu cầu đào tạo 3.600 người, và với tốc độ phát triển như hiện nay thì đến năm 2018, FPT có nhu cầu cần tuyển 9000 người/năm. Đó mới chỉ là nhu cầu của FPT, trong khi đó Việt Nam còn rất nhiều công ty làm CNTT, và khi tất cả đều có nhu cầu tuyển dụng các nguồn nhân lực CNTT trình độ cao, và có khả năng ngoại ngữ tốt. Điều này cho thấy, sự thiếu hụt này không chỉ về số lượng mà còn thiếu hụt cả chất lượng.

Rất nhiều Cty, doanh nghiệp có nhu cầu tuyển dụng nhân lực CNTT trình độ cao.

Đưa ra khuyến nghị để phát triển thị trường nhân lực và tuyển dụng ngành CNTT ở Việt Nam, ông Paul Espinas cho rằng, có 4 điểm quan trọng nhất cần lưu ý. Thứ nhất, đó là trình độ ngoại ngữ của nhân sự ngành IT. Hiện nay hầu hết các Cty IT thuộc lĩnh vực outsourcing thường xuyên phải làm việc gia công cho các khách hàng nước ngoài, thì khả năng giao tiếp bằng tiếng Anh hoặc tiếng Nhật là vô cùng cần thiết. Điều này càng đặc biệt cấp thiết khi việc hội nhập Cộng đồng kinh tế ASEAN và Hiệp định Đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương được kì vọng sẽ đem lại một thị trường khách hàng lớn hơn để IT Việt Nam có thể tiếp cận. Thứ hai, đó là kĩ năng mềm, đây luôn là điểm yếu của nhân lực Việt Nam nói chung, nhưng đặc biệt cần nhấn mạnh đối với ngành CNTT. Những vị trí cao trong bậc thang sự nghiệp trong ngành này đều đòi hỏi nhiều hơn những kiến thức về kỹ thuật. Ví dụ, vị trí Project Manager (Quản lý dự án) đòi hỏi các kĩ năng giao tiếp, thuyết trình, trình bày ý tưởng, thuyết phục đối tác, quản lý thời gian và tiến độ, v.v... Điều này không phải nhân lực CNTT nào ở Việt Nam cũng đáp ứng được. Thứ ba, cập nhật về công nghệ nên được tích hợp vào giáo trình dạy CNTT trên toàn quốc.

Một khảo sát gần đây cho thấy, giới công nghệ Việt Nam đang quan tâm khá nhiều đến các khái niệm dữ liệu lớn, lập trình di động, công nghệ đột phá trong khởi nghiệp và mã nguồn mở. Tất cả các khái niệm này đều đã phổ biến trên thế giới, nhưng tại Việt Nam, giáo trình tại các trường dạy CNTT vẫn ít khi đề cập đến. Cuối cùng là cải thiện các chương trình đào tạo và huấn luyện cho nhân viên CNTT. Số liệu của VietnamWorks cho thấy 75% người tìm việc ngành CNTT mong muốn một công việc cho họ cơ hội được đào tạo, nhưng chỉ có 14% số công việc CNTT cung cấp cơ hội đào tạo. Bằng việc đáp ứng nhu cầu đào tạo của nhân viên, các công ty CNTT có thể tạo nên nguồn nhân lực chất lượng hơn đồng thời cũng gắn kết nhân viên, khiến họ trung thành hơn với công ty mình.