Chọn năng lượng sạch, môi trường sạch - Hướng đi mới cho đồng bằng sông Cửu Long

Trước đó, lãnh đạo tỉnh Bạc Liêu trong buổi làm việc với Thủ tướng Chính phủ tại Hà Nội, ngày 20/9/2016, đã xin rút Dự án nhiệt điện than Cái Cùng trên địa bàn tỉnh ra khỏi Quy hoạch điện VII, để đảm bảo môi trường cho nuôi trồng thủy sản. Thủ tướng cũng đã đánh giá cao quyết định này của Bạc Liêu.

Theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh, đồng bằng sông Cửu Long sẽ trở thành khu vực có công suất nhiệt điện than lớn nhất cả nước vào năm 2030 (khoảng 18.000 MW) với 14 nhà máy tại các tỉnh Bạc Liêu, Hậu Giang, Long An, Sóc Trăng, Tiền Giang và Trà Vinh. Nhiệt điện than là loại hình sản xuất điện cần sử dụng một lượng nước rất lớn (1MWh cần 4.163 lít nước), trong đó 95% lượng nước dùng để làm mát.

Kết quả nghiên cứu của VSEA ở các nhà máy nhiệt điện tại Quảng Ninh, Hải Phòng cũng cho thấy, nước thải từ hệ thống làm mát của nhà máy nhiệt điện than thường có nhiệt độ cao hơn so với nước đầu vào từ 7,5-9,3 độ C làm nhiều loài thủy sản suy giảm, không thể sinh trưởng và phát triển.

Nếu tất cả các nhà máy nhiệt điện than nêu trên được xây dựng và vận hành tại Đồng bằng sông Cửu Long, mỗi ngày sẽ thải ra khoảng 70 triệu m3 nước nóng lên tới 40 độ C.

VSEA và NCDs-VN cho đây sẽ là rủi ro lớn đối với hệ sinh thái dưới nước và nguồn lợi thủy sản của Đồng bằng sông Cửu Long trong khi nước là văn hóa, là kinh tế, và là nguồn sống của 20 triệu người dân nơi đây. Hơn thế nữa, đồng bằng sông Cửu Long là một trong ba đồng bằng trên thế giới chịu tác động nghiêm trọng bởi biến đối khí hậu. Thời gian qua, chính quyền và người dân vùng đồng bằng sông Cửu Long đã phải gồng mình chống chọi với hạn hán, và xâm nhập mặn.

Hai liên minh này cũng dẫn lại báo cáo của Quỹ Các-bon toàn cầu 2015, đốt than là nguồn phát thải CO2 lớn nhất, gây ra sự nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu. Phát triển nhiệt điện than tại Đồng bằng sông Cửu Long sẽ làm gia tăng áp lực đối với việc thích ứng và giảm thiểu biến đổi khí hậu tại đồng bằng.

Sự lựa chọn này sẽ gây ra ô nhiễm không khí và ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe cộng đồng, gây gia tăng gánh nặng bệnh tật, đặc biệt là các bệnh không lây nhiễm như viêm đường hô hấp ở trẻ em, viêm phổi tắc nghẽn mãn tính ở người lớn, đột quỵ, bệnh tim, thiếu máu, ung thư phổi ở người già...

Hình ảnh minh họa (Ảnh: Minh Trân)

Theo nghiên cứu mới nhất về ảnh hưởng của khí thải từ nhà máy nhiệt điện than tới sức khỏe cộng đồng được các nhà khoa học thuộc trường đại học Harvard đưa ra tại một hội thảo khoa học năm 2015, số người chết yểu do nhiệt điện than ở Việt Nam trong những năm qua khoảng 4.300 người/năm.

Bà Ngụy Thị Khanh, Giám đốc Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh, đơn vị điều phối VSEA nhận định, đồng bằng sông Cửu Long có tiềm năng năng lượng tái tạo dồi dào, nhất là năng lượng gió, mặt trời và sinh khối. “Với những tiến bộ và tốc độ phát triển công nghệ năng lượng tái tạo cũng như xu thế giảm giá mạnh như hiện nay, đồng bằng sông Cửu Long có nhiều cơ hội để sản xuất điện từ năng lượng tái tạo thay thế các nhà máy nhiệt điện đốt than, thúc đẩy kinh tế Xanh như Bạc Liêu đã lựa chọn” - bà Khanh nói.

Theo bà Khanh, giá điện sản xuất từ năng lượng mặt trời ở Dubai hiện chỉ còn là xấp xỉ 2.99 cent Mỹ/1kWh (tương đương 670 đồng/1kWh, theo tỷ giá đô la hiện hành), bằng phân nửa so với giá thành sản xuất kinh doanh điện (1.539,35 đồng/kWh) được công bố ở Việt Nam đầu năm nay.

Nếu tất cả các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long đều lựa chọn như Bạc liêu “nói không với nhiệt điện than”, thay vào đó là các cơ sở sản xuất điện từ năng lượng gió, mặt trời và sinh khối, ước mơ phát triển “Kinh tế Xanh” cho đồng bằng sông Cửu Long sẽ trở thành hiện thực, góp phần ngăn chặn hữu hiệu gánh nặng bệnh không lây nhiễm hiện đang là nguy cơ hàng đầu gây tử vong và gia tăng chi phí khám chữa bệnh ở nước ta.

Với phân tích trên, Liên minh Năng lượng bền vững Việt Nam và Liên minh Phòng chống bệnh không lây nhiễm Việt Nam kiến nghị Chính phủ và lãnh đạo các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long dành ưu tiên cho phát triển điện từ nguồn năng lượng tái tạo thay vì nhiệt điện than để khai thác nguồn năng lượng tự nhiên sẵn có, đảm bảo tốt hơn sức khỏe cộng đồng, phát triển một nền kinh tế và đời sống xanh cho người dân đồng bằng sông Cửu Long.

VSEA và NCDs-VN cho rằng, việc Bạc Liêu bỏ nhiệt điện than, chọn năng lượng sạch, môi trường sạch, tôm sạch - một quyết định sáng suốt, hợp lòng dân, hướng đi mới cho đồng bằng sông Cửu Long.