Chính tả Tiếng Việt sắp được viết theo cách mới

Bộ GD&ĐT kỳ vọng việc sử dụng thống nhất trong toàn ngành giáo dục sẽ tạo ra một lớp người mới quen với cách viết này, dần dần những quy định mang tính hợp lý sẽ lan tỏa ra toàn xã hội. Ảnh: HN.

Chuẩn viết tên riêng

Theo GS Nguyễn Minh Thuyết, tổng chủ biên chương trình giáo dục phổ thông, cách viết tên tổ chức, đơn vị sẽ căn cứ lựa chọn văn bản quy định năm 2003. Tức là viết hoa chữ cái đầu của mỗi từ hoặc cụm từ có tác dụng phân biệt tên riêng đó với những tên riêng khác. Ví dụ: Bộ Tài nguyên và Môi trường, Sở Lao động-Thương binh và Xã hội, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn...

Đối với tên người, tên địa lý trong các ngôn ngữ đa tiết, viết hoa chữ cái đầu của mỗi bộ phận tạo thành tên; nếu bộ phận đó gồm nhiều âm tiết thì dùng gạch nối để nối các âm tiết. Ví dụ: Y Bih A-lê-ô, Y Blok Ê-ban, Sê-rê-pôk, E-a Đrăng…

Đối với tên người, tên địa lý được cấu tạo bằng cách kết hợp danh từ riêng với bộ phận vốn không phải là danh từ riêng (danh từ chung, số từ, từ chỉ phương hướng), tùy trường hợp được viết theo quy tắc áp dụng cho ngôn ngữ đơn tiết hoặc đa tiết. Ví dụ: Buôn-Ma-Thuột, Biển Đông, Hồ Gươm, Nam Trung Bộ...

Đối với tên các thiên thể (sử dụng với tư cách thuật ngữ thiên văn học, khoa học trái đất), tên các năm âm lịch, tên các dân tộc, tùy trường hợp, viết theo quy tắc áp dụng cho ngôn ngữ đơn tiết hoặc đa tiết. Ví dụ: Trái đất, Mặt Trăng, Quý Dậu; Sán-Dìu (dân tộc); Kơ-ho (dân tộc)...

Đối với những tên riêng còn lại, viết hoa chữ cái đầu của mỗi từ hoặc cụm từ có tác dụng phân biệt tên riêng đó với những tên riêng khác. Ví dụ: Tên các văn bản quy phạm pháp luật: Luật Giáo dục, Luật hôn nhân và gia đình...; tên các huân chương, huy chương, danh hiệu, giải thưởng: Huân chương Lao động, Huy chương Vàng, Anh hùng Lao động, Nghệ sĩ Nhân dân, Giải thưởng Sáng tạo...; tên các ngành, các môn học, chuyên ngành khoa học: (ngành) Giáo dục, (môn) Lịch sử, (chuyên ngành) Di truyền học...

Thống nhất tên nước ngoài

Theo GS Thuyết, việc sử dụng từ tiếng Anh phiên âm có gạch nối hiện nay đang khiến học sinh gặp khó khăn khi tra cứu tài liệu và giao dịch bằng tiếng nước ngoài. Bên cạnh đó, mỗi nơi viết một khác đã tạo nên sự không thống nhất.

Do vậy, theo quy định mới, trường hợp tiếng Việt đã có sẵn thuật ngữ tương ứng thuật ngữ nước ngoài hoặc việc dịch thuật ngữ sang tiếng Việt đảm bảo dễ hiểu thì sử dụng thuật ngữ tiếng Việt. Ví dụ: tam giác, tam giác cân, hình bình hành, nhôm, đồng, chì, bạc, vàng…

Tuy nhiên, với những thuật ngữ có tính hệ thống, có khả năng tạo ra nhiều thuật ngữ cùng gốc hoặc các thuật ngữ dẫn chiếu đến các ký hiệu, công thức thông dụng thì cần viết nguyên dạng tiếng nước ngoài.

Theo dự thảo, trong trường hợp tên người, tên địa lý nước ngoài được dịch nghĩa hoặc phiên âm qua âm Hán Việt thì viết hoa chữ cái đầu của mỗi âm tiết. Ví dụ: Đỗ Phủ, Ba Lan, Lỗ Tấn...

Các trường hợp khác sẽ phải viết nguyên dạng nếu đó là tên viết bằng chữ Latinh. Ví dụ: Victor Hugo, Paris, Japanese, Australia...; trong trường hợp tên riêng liên quan đến nhiều nước thì dùng tên gọi phổ biến nhất hoặc một tên gọi phù hợp với ngữ cảnh cụ thể.

 “i” và “y”sai do thói quen nên không đổi

Dự thảo quy định mới vẫn giữ cách viết đã được Ủy ban Khoa học xã hội Việt Nam và Bộ Giáo dục quy định từ năm 1980: Thống nhất viết âm “i” bằng chữ “i” sau các phụ âm h, k, l, m, s, t trong những âm tiết không có phụ âm cuối. Ví dụ: hi sinh (không viết hy sinh), bác sĩ (không viết bác sỹ)…

Chuẩn hoá chính tả cần phải thống nhất trong mọi cấp học

Theo PGS-TS Phạm Văn Tình, Tổng Thư ký Hội Ngôn ngữ học Việt Nam: “Về cơ bản, tôi hoàn toàn nhất trí với chủ trương và dự thảo của Bộ GD&ĐT. Chính âm, chính tả là một yêu cầu quan trọng trong việc thể hiện chữ viết tiếng Việt. Vì thế, cần có cách viết khoa học, hợp lý, phổ dụng đối với mọi người sử dụng tiếng Việt, đặc biệt là đối với học sinh bậc học phổ thông. Chuẩn hoá chính tả cần phải thống nhất trong mọi cấp học. Cách tốt nhất là phải chuẩn hoá trong SGK để giáo viên và học sinh có căn cứ thực hiện”.

PGS-TS Tình đánh giá vướng mắc nhiều nhất, không chỉ trong SGK mà trong cả những văn bản xã hội đang thực hiện, nhất là báo chí truyền thông là tên riêng, tên địa lý nước ngoài, tiếng dân tộc.

Tổng Thư ký Hội Ngôn ngữ học Việt Nam nhận định, khi thay đổi chuẩn, lúc đầu có thể có khó khăn với cả giáo viên và học sinh. Nhưng mọi việc sẽ vào guồng, ổn thoả. Đồng quan điểm trên, giáo viên Nguyễn Thu Trang (bộ môn Ngữ văn, Trường THPT Đào Sơn Tây, quận Thủ Đức, TPHCM) cho rằng: Việc thống nhất chính tả tiếng Việt là rất cần thiết.

Theo Bộ GD&ĐT muộn nhất tháng 9/2018 phải hoàn thành việc soạn thảo Thông tư. Lúc đó, các tổ chức, cá nhân bắt đầu viết SGK và ngay từ đầu, viết sách theo đúng quy định thì sau này sẽ không phải sửa nữa.

 Dự thảo sẽ được đưa lên Cổng thông tin điện tử của bộ GD&ĐT và các phương tiện thông tin đại chúng 2 tháng để xin ý kiến nhân dân.