Châu Á- Thái Bình Dương: Dân số già vẫn có thể là lợi thế

Nhận định trên được ADB đưa ra trong Báo cáo tổng hợp kinh tế châu Á 2019/2020 (AEIR) "Thay đổi nhân khẩu học, năng suất và vai trò của công nghệ" công bố mới đây. Theo tính toán của ADB, các nền kinh tế châu Á và Thái Bình Dương đã chứng kiến tuổi thọ trung bình của người dân tăng gần 7 năm, từ 57,2 tuổi lên tới 63,8 tuổi trong giai đoạn từ năm 1990 tới 2017. Số năm học tập trung bình của nhóm người cao tuổi (NCT), từ 55 tới 64 tuổi, cũng tăng từ 4,6 vào năm 1990 tới 7,8 vào năm 2015.

Trên cơ sở đó cần triển khai những biện pháp chính xác tùy thuộc vào điều kiện già hóa và giáo dục cụ thể của từng quốc gia. Nhìn chung có 4 loại hình: già hóa nhanh hay chậm, và trình độ học vấn trên hoặc dưới mức trung bình. Những nước có tỉ lệ lão hóa nhanh và trình độ học vấn trên mức trung bình sẽ có lợi từ việc triển khai công nghệ tự động hóa và nâng cao năng suất lao động để bổ sung cho nguồn cung lao động thấp đối với công việc thường nhật. Những nước có tốc độ lão hóa chậm và trình độ học vấn dưới mức trung bình có thể ưu tiên những ứng dụng công nghệ trong giáo dục để giúp dân số trẻ hơn tiếp cận giáo dục chất lượng cao.

Chuyên gia kinh tế trưởng của ADB Yasuyuki Sawada cho rằng xu hướng già hóa là không thể đảo ngược tại phần lớn khu vực châu Á và Thái Bình Dương, nhưng các chính phủ có thể biến điều này thành một khoản "lợi tức bạc". Ngày nay, Người cao tuổi có trình độ học vấn cao hơn và khỏe mạnh hơn so với trong quá khứ. Những chính sách đúng đắn về công nghệ có thể mở rộng thời gian làm việc, tạo ra sự đóng góp đáng kể vào nền kinh tế chung...

Bất kể các điều kiện lão hóa và học vấn ra sao, báo cáo của ADB kêu gọi các chính phủ cần có tư duy lại về giáo dục và đào tạo kỹ năng để bao gồm việc học tập suốt đời cũng như ứng dụng các công nghệ và phương pháp giúp công việc và môi trường làm việc trở nên phù hợp hơn với Người lao động cao tuổi.

Thị trường lao động, an sinh xã hội và cải cách hệ thống thuế cũng sẽ khuyến khích Người cao tuổi tiếp tục làm việc. Cuối cùng, những chính sách tạo thuận lợi cho việc di chuyển dòng vốn, lao động và công nghệ qua các biên giới sẽ hữu ích để giúp những quốc gia ở các giai đoạn khác nhau của quá trình chuyển đổi nhân khẩu học và ứng dụng công nghệ đối phó với vấn đề này.

Việt Nam, theo báo cáo của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, cũng chính thức bước vào quá trình già hóa dân số. Dự báo, Việt Nam sẽ mất không tới 20 năm để tỷ lệ người từ 65 tuổi trở lên tăng từ 7% lên 14% tổng dân số, một tốc độ thuộc hàng cao nhất trên thế giới. Điều này sẽ đặt ra những thách thức lớn cho việc đảm bảo an sinh xã hội. Trong khi các nước phát triển có nhiều thập kỷ đến hàng thế kỷ mới chuyển đổi từ giai đoạn già hóa dân số sang giai đoạn dân số già như Pháp 115 năm, Australia 73 năm; Trung Quốc 26 năm, thì tiến trình này ở Việt Nam chỉ trong 15 năm.