Bất bình đẳng giới làm gia tăng lây truyền HIV

Gia tăng tỉ lệ phụ nữ nhiễm HIV

 Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho biết, tại Việt Nam, lũy tích đến tháng 9/2017, số người nhiễm HIV còn sống là 208.371 người; 90.493 bệnh nhân AIDS còn sống và hơn 90.000 người tử vong do HIV/AIDS.  9 tháng năm 2017, cả nước phát hiện 6.883 trường hợp nhiễm HIV; 3.484 bệnh nhân AIDS và 1.260 trường hợp tử vong. So với cùng kỳ năm 2016, số nhiễm HIV mới giảm 14%, số bệnh nhân AIDS giảm 39%, số tử vong giảm 35%. Lây truyền qua đường tình dục vẫn là con đường lây truyền phổ biến nhất hiện nay.

Theo Cục Phòng chống HIV/AIDS, nếu như trong giai đoạn đầu tiên, trung bình mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 30.000 ca nhiễm mới với tỷ lệ nữ chiếm khoảng 8% thì hiện nay, tỷ lệ này đã lên đến 33% vào năm 2014, mặc dù số ca nhiễm mới đã giảm xuống chỉ còn khoảng 10.000 người/năm. Xu hướng gia tăng tỷ lệ phụ nữ nhiễm HIV tại Việt Nam cũng như tình trạng kỳ thị phân biệt đối xử với phụ nữ nhiễm HIV là vấn đề đáng lo ngại, tạo ra những khó khăn thách thức trong ứng phó quốc gia với đại dịch này.

Mặc dù chương trình ứng phó với HIV của Việt Nam đã đạt được tiến bộ trong cả bốn lĩnh vực (gồm dự phòng; điều trị, chăm sóc và hỗ trợ; kỳ thị và phân biệt đối xử; thách thức bất bình đẳng giới) nhưng vẫn cần thực hiện thêm nhiều hành động để đảm bảo phụ nữ ở các nhóm khác nhau được trợ giúp đầy đủ. Việc tiếp cận bao cao su nam vẫn chưa phổ cập. Các thông điệp truyền thông vẫn chung chung, chưa phù hợp với phụ nữ, trẻ em gái. Phụ nữ sống chung với HIV vẫn  bị kỳ thị và phân biệt đối xử…

Các nghiên cứu cho thấy, phụ nữ sống chung với HIV tại Việt Nam vẫn gặp phải những thách thức và khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ dự phòng, điều trị và chăm sóc, cũng như các dịch vụ hỗ trợ. Với tâm lý e ngại, sợ kỳ thị, nhiều phụ nữ sống chung với HIV không tiếp cận được với các thông tin cần thiết để bảo vệ sức khỏe và có một cuộc sống tốt hơn.  

Các thông điệp truyền thông vẫn chung chung, chưa phù hợp với phụ nữ, trẻ em gái

Đẩy mạnh các hoạt động truyền thông cho phụ nữ và trẻ em

Hiện nay, vấn đề bất bình đẳng giới đã được đề cập trong khung hướng dẫn ứng phó với HIV, bao gồm Luật Phòng, chống HIV/AIDS (năm 2006), Chiến lược quốc gia về phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030. Khung pháp lý này là điểm khởi đầu tốt để giải quyết các khía cạnh giới của đại dịch với mục tiêu, hoạt động và chỉ tiêu có thể được sửa đổi, hoàn thiện...

Tuy nhiên, Chiến lược quốc gia chưa công nhận đầy đủ sự liên quan giữa bất bình đẳng giới và HIV. Bất bình đẳng giới góp phần làm lây lan HIV và giảm khả năng ứng phó với đại dịch của phụ nữ và trẻ em gái...

Tại Hội thảo, Bà Elisa Fernandez - Trưởng Văn phòng UN Women cho rằng, phụ nữ sống chung với HIV đang gặp phải những thách thức và khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ dự phòng, điều trị và chăm sóc, cũng như các dịch vụ hỗ trợ. Phụ nữ, đặc biệt là những người bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi đại dịch, phần lớn vẫn nằm ngoài quá trình ra quyết định và xây dựng chính sách. Đây là một trong những lý do tại sao có sự gia tăng số trường hợp phụ nữ nhiễm HIV dương tính…

Theo bà Elisa Fernandez, để đạt được bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ và trẻ em gái, công tác ứng phó với HIV cần tập trung vào 3 lĩnh vực: Cải thiện việc tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ sinh sản, tình dục và các dịch vụ về HIV; Huy động cộng đồng để chuyển đổi các quan niệm và hành vi bất bình đẳng giới; Trao quyền cho phụ nữ và trẻ em gái bằng cách đầu tư vào sự lãnh đạo của phụ nữ trong công tác ứng phó với HIV.

Giáo sư Françoise Barré-Sinouss, người được trao giải Nobel năm 2008 nhờ đồng khám phá ra virus HIV nhấn mạnh rằng chiến lược quan trọng nhất và bài học sau nhiều năm ứng phó với đại dịch HIV của nhiều quốc gia là đảm bảo sự tham gia của phụ nữ trong tất cả các mức độ, quá trình phòng ngừa và ứng phó. Ngoài ra, cần phải có sự tham gia mạnh mẽ hơn của nam giới và trẻ em trai để phụ nữ và trẻ em gái có thể tự bảo vệ mình khỏi nhiễm bệnh, vượt qua sự kỳ thị và được tiếp cận đối với điều trị và chăm sóc”.

Cơ quan Liên hợp quốc về Bình đẳng giới và Trao quyền cho phụ nữ kiến nghị:  để giải quyết các khía cạnh giới của HIV, Việt Nam cần một chương trình dự phòng mạnh cung cấp thông tin cần thiết để phụ nữ và trẻ em gái tự bảo vệ bản thân; hệ thống điều trị, chăm sóc, hỗ trợ với giá phải chăng, dễ tiếp cận; chấm dứt kỳ thị và phân biệt đối xử với phụ nữ trong gia đình, cộng đồng; đảm bảo các quyền của phụ nữ...

Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS Phan Thị Thu Hương cho biết, thời gian tới, Bộ Y tế tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động truyền thông về phòng chống HIV/AIDS, đặc biệt là cho phụ nữ, trẻ em; huy động sự tham gia của các phương tiện truyền thông để nâng cao nhận thức cộng đồng, chống phân biệt đối xử với người nhiễm HIV, trong đó có phụ nữ, trẻ em. Đồng thời, ngành Y tế tiếp tục tăng cường tiếp cận của phụ nữ với các dụng cụ giảm tác hại miễn phí (bao cao su); đào tạo nhân viên tư vấn để giải quyết các vấn đề cụ thể mà phụ nữ và trẻ em gái đang gặp xung quanh việc xét nghiệm, chẩn đoán, bảo mật thông tin...