Bảo hiểm thất nghiệp phải thực sự trở thành công cụ quản trị thị trường lao động

Chính sách BHTN: Nặng về giải quyết trợ cấp thất nghiệp, chưa chú ý thỏa đáng đến các giải pháp phòng ngừa

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Lê Văn Thanh cho biết, chính sách BHTN sau 11 năm thực hiện, đến nay đã có trên 13 triệu người tham gia BHTN, chiếm 27,4% lực lượng lao động trong độ tuổi. Chính sách BHTN đã thực hiện tốt vai trò là điểm tựa cho người thất nghiệp với trên 5,2 triệu lượt người được hưởng trợ cấp thất nghiệp, trong đó 97% người hưởng trợ cấp thất nghiệp được tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí, số người được hỗ trợ học nghề có xu hướng tăng, năm sau cao hơn năm trước, đã có 230 nghìn người được hỗ trợ học nghề.

Bên cạnh những mặt được, theo Thứ trưởng Lê Văn Thanh, kết quả thực hiện BHTN còn bộc lộ nhiều hạn chế. Nghị quyết số 28-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về cải cách chính sách BHXH đã chỉ rõ,  đó là chính sách BHTN chưa thực sự gắn với thị trường lao động, mới tập trung nhiều cho khu vực chính thức, chưa có chính sách phù hợp cho khu vực phi chính thức, còn nặng về giải quyết trợ cấp thất nghiệp, chưa chú ý thỏa đáng đến các giải pháp phòng ngừa theo thông lệ quốc tế. Cơ chế quản lý, cơ chế tài chính và tổ chức bộ máy thực hiện BHTN còn nhiều điểm bất cập. Ngoài ra, còn nhiều bất cập khác trong quá trình thực hiện như: phần mềm giải quyết hưởng BHTN, kết nối dữ liệu, chia sẻ thông tin liên ngành, cải cách thủ tục hành chính, tuyên truyền, kiểm soát trục lợi BHTN…

"Để chính sách BHTN thực sự trở thành công cụ quản trị thị trường lao động, trong thời gian tới, Bộ LĐ-TB&XH sẽ nghiên cứu, xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung Luật Việc làm, trong đó có các nội dung về BHTN. Bên cạnh đó, cần đánh giá lại  về năng lực và hiệu quả hoạt động cũng như vai trò của Trung tâm dịch vụ việc làm nhằm nâng cao vị thế, vai trò đối với việc thực hiện BHTN nói riêng và việc phát triển kinh tế- xã hội tại địa phương nói chung.  Do đó, việc xây dựng Đề án này là cơ hội để đánh giá lại hiện trạng tổ chức thực hiện, những khó khăn, vướng mắc trên cơ sở đó đưa ra các giải pháp và đề xuất các cấp có thẩm quyền để hoàn thiện hơn nữa các quy định của pháp luật cũng như tổ chức thực hiện BHTN", Thứ trưởng Lê Văn Thanh nói.

Đánh giá việc thực hiện chính sách BHTN,  Cục trưởng Cục Việc làm Vũ Trọng Bình cho biết, thời gian qua, chính sách BHTN đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Đặc biệt, khi xảy ra đại dịch Covid-19 vừa qua, rủi ro về thị trường lao động đột biến và chưa từng xảy ra trước đây. Trong bối cảnh đó, hệ thống BHTN đã đóng vai trò nổi bật. Trong thời gian giãn cách xã hội, mọi người hạn chế ra đường nhưng hệ thống thực hiện chính sách BHTN đặc biệt ở những tỉnh thành lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đồng Nai, Bình Dương…vẫn có hàng trăm nghìn người thất nghiệp  đến các Trung tâm dịch vụ việc làm đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp và tìm việc làm mới, các cán bộ thực hiện chính sách BHTN vẫn làm việc bình thường để giải quyết cho người lao động. Riêng Quỹ BHTN tính đến 30/5 cũng đã chi trực tiếp hơn 4000 tỷ đông  cho người lao động và dự kiến hết năm  2020 có thể sẽ có hơn chục nghìn tỷ đồng hỗ trợ cho người lao động, hàng triệu người lao động được tư vấn, giới thiệu việc làm để quay trở lại thị trường lao động.

 "Có thể thấy, vai trò quỹ BHTN ở tất cả các nước trên thế giới cả về mặt lý luận và thực tiễn đều đã khẳng định rõ, không chỉ chi trả, chia sẻ rủi ro mà quan trọng hơn là còn phải hỗ trợ người lao động thất nghiệp quay trở lại thị trường lao động.  Hơn 10 năm qua, chính sách BHTN của chúng ta đã làm tốt việc chi trả, việc hỗ trợ người lao động  quay trở lại thị trường lao động cũng tương đối thành công nhưngđể đáp ứng được yêu cầu trong thời gian tới vẫn còn nhiều việc phải làm", ông Vũ Trọng Bình nói.

Theo Cục trưởng Cục Việc làm, việc xây dựng một Đề  án để cải cách, đổi mới về BHTN là một yêu cầu cấp thiết, 10 năm qua, kinh tế Việt Nam đã phát triển hết sức mạnh mẽ,  quy mô kinh tế đã hơn gấp đôi. Nền kinh tế Việt Nam hiện nay là nền kinh tế mở và hội nhập. Sau hơn 10 năm,  chính sách BHTN đã không còn đáp ứng yêu cầu quy mô của nền kinh tế, đòi hỏi phải thiết kế chính sách  mới trong quản trị Quỹ BHTN. "Quỹ BHXH không chỉ là công cụ an sinh xã hội mà thực chất là một công cụ quản trị thị trường lao động. Qua đánh giá của chúng tôi cho thấy, địa bàn nào công nghiệp hóa càng mạnh, thị trường lao động càng phát triển thì vai trò của Quỹ BHTN càng lớn. Thất nghiệp cũng là một trong những rủi ro của quá trình công nghiệp hóa và Quỹ BHTN sẽ giúp ổn định và phát triển thị trường lao động, là công cụ của nhà nước để quản trị thị trường lao động.  Việc cải cách đổi mới chính sách BHTN chính là thực hiện chủ trương của Đảng , nhà nước về quản trị thị trường lao động thích ứng với thông lệ thế giới và đòi hỏi của thực tiễn hiện nay. Đề án được xây dựng phải đáp ứng được những kỳ vọng đó.", ông Vũ Trọng Bình nhấn mạnh.

Tập trung đổi mới về tổ chức bộ máy và nhân sự, cơ chế tài chính trong thực hiện chính sách BHTN

Ông Trần Tuấn Tú, Trưởng phòng BHTN (Cục Việc làm) cho biết, "Đề án nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của các cơ quan, đơn vị thực hiện chính sách BHTN " sẽ tập trung về tổ chức bộ máy và nhân sự, cơ chế tài chính đảm bảo tinh gọn, chuyên nghiệp, hiệu lực, hiệu quả để chính sách BHTN thực sự trở thành công cụ quản trị thị trường lao động. Xây dựng hệ thống Trung tâm dịch vụ việc làm đồng bộ, hiện đại, phục vụ công tác BHTN, đáp ứng được sự phát triển của thị trường lao động.

Đề án đặt mục tiêu cụ thể: Đến 2025, phấn đấu đạt khoảng 35% lực lượng lao động tham gia BHTN; 100% người thất nghiệp được tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí khi có nhu cầu; 15% người nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp được hỗ trợ đào tạo; hoàn tất việc kết nối, chia sẻ, liên thông dữ liệu về BHTN giữa cơ quan lao động và cơ quan BHXH; 100% nhân sự thực hiện BHTN tại Trung tâm dịch vụ việc làm được đào tạo, có cấp chứng chỉ nghiệp vụ, bồi dưỡng chuyên sâu; Chỉ số đánh gía mức độ hài lòng của người tham gia BHTN đạt mức 85%…

Giai đoạn đến năm 2030: Phấn đạt khoảng 45% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia BHTN; 20% người nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp được hỗ trợ đào tạo; hoàn tất việc kết nối, chia sẻ, liên thông dữ liệu giữa các cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư, tài chính, thuế, lao động để nâng cao hiệu quả quản lý và thực thi chính sách BHTN; 100% Trung tâm dịch vụ việc làm đạt tiêu chuẩn và được hiện đại hóa; chỉ số đánh giá mức độ hài lòng của người tham gia BHTN đạt mức 90%.

Giai đoạn đến 2045: Phấn đấu đạt khoảng 55% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia BHTN; 30% người nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp được hỗ trợ đào tạo; chỉ số đánh giá mức độ hài lòng của người tham gia BHTN đạt mức 95%.