Bài cuối: Cần những giải pháp căn cơ từ gốc

Mía vẫn là cây trồng chủ lực

Dù hiện tại giá mía không có lợi nhuận và cũng đã chuyển phần lớn diện tích sang trồng điều, mỳ song ông Trần Văn Tạm (thôn Thắng Lợi 4, xã Ia Sol, huyện Phú Thiện) vẫn dành khoảng 1 ha để trồng lại mía trong năm nay. "Không thể phủ nhận cây mía chính là cây trồng đem lại cuộc sống ấm no và đầy đủ cho gia đình tôi như hôm nay. Dù thời điểm hiện tại, cây mía có nhiều khó khăn nhưng gia đình tôi vẫn quyết định dành khoảng 1 ha đất để trồng nó nhằm duy trì mối liên kết với nhà máy đường cũng như phân tán bớt rủi ro. Tôi rất tin tưởng giá mía sẽ trở lại ổn định như xưa", ông Tạm nói.

Theo ông Hà Ngọc Uyển-Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Gia Lai, không thể phủ nhận, cây mía hiện vẫn là cây trồng chủ lực của tỉnh và là một trong số ít cây trồng có mối liên kết sản xuất giữa doanh nghiệp với nông dân. Do đó, ngành nông nghiệp khuyến cáo người dân các địa phương chia sẻ khó khăn với ngành mía đường, duy trì, phát triển ổn định diện tích mía nhằm đảm bảo phát triển theo đúng định hướng.

Để cây mía tiếp tục có chỗ đứng, các địa phương nên rà soát quy hoạch vùng nguyên liệu, tăng cường thực hiện công tác dồn điền đổi thửa, phát triển cánh đồng lớn để tạo điều kiện áp dụng cơ giới hóa vào sản xuất nhằm giảm chi phí sản xuất. Còn theo ông Mã Văn Tình-phó Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Kbang, đối mặt với giá mía thấp như hiện nay, cách tốt nhất là nâng cao năng suất, sản lượng cây mía lên, giảm chí phí sản xuất xuống. Muốn vậy, nông dân cần từ bỏ tập quán canh tác lạc hậu, đưa các giống mới vào sản xuất, đồng thời ứng dụng khoa học kỹ thuật vào trồng và chăm sóc thì mới tăng được lợi nhuận.

Còn ông Trần Văn Hùng-Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Ia Pa cho rằng, huyện xác định cây mía vẫn là một trong những cây trồng chủ lực. Do đó, thời gian qua, Ủy ban nhân dân huyện đã chỉ đạo cơ quan chức năng, chính quyền địa phương đẩy mạnh vận động, tuyên truyền người dân tập trung nâng cao hiệu quả sản xuất. Cụ thể, vận động người dân đưa các giống mới, giống đạt tiêu chuẩn sạch vào trồng nhằm hạn chế dịch bệnh trắng lá mía; chuyển đổi diện tích trồng mía kém hiệu quả sang trồng các cây trồng khác; vận động người dân dồn điền đổi thửa, xây dựng cánh đồng lớn, đưa cơ giới hóa vào sản xuất trong tất cả các khâu từ trồng, chăm sóc và thu hoạch nhằm nâng cao chất lượng mía, giảm giá thành, tiến tới tăng thu nhập cho người dân. Ngoài ra, để duy trì và phát triển bền vững vùng nguyên liệu, bên cạnh các chính sách hỗ trợ sản xuất, doanh nghiệp cũng phải nghiên cứu mức giá thu mua phù hợp, đảm bảo cho người trồng mía có lợi nhuận. Nếu giá thu mua mía tiếp tục giảm, đề nghị doanh nghiệp thông báo sớm kế hoạch trồng để các địa phương chủ động tính toán, cân đối diện tích…

Kết nối giữa các nhà

Để mối liên kết giữa các nhà thật sự đi vào thực tiễn và mang tính bền vững thì ngành nông nghiệp tỉnh Gia Lai, chính quyền các địa phương cần tăng cường vận động, tuyên truyền nông dân về những mối nguy hại từ cây mì, những hệ lụy khôn lường từ việc ồ ạt bỏ mía chuyển sang trồng mì một cách tự phát như hiện nay. Đồng thời, các nhà máy đường trên địa bàn cũng cần có những chính sách hỗ trợ đầu tư căn cơ và dài hơi; áp dụng cơ giới hóa các khâu trồng, chăm sóc và thu hoạch, tổ chức lại vùng mía; triển khai các mô hình thâm canh theo phương thức cánh đồng mía lớn, sử dụng các giống mía có năng suất và chất lượng cao… nhằm giúp nông dân ổn định sản xuất, đảm bảo đầu ra, hướng đến một nền sản xuất bền vững.

Căn cứ Quyết định 369/QĐ-UBND ngày 30-5-2016 của Ủy ban nhân dân tỉnh Gia Lai về kế hoạch hành động thực hiện "Tái cơ cấu ngành nông nghiệp tỉnh Gia Lai theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững trong điều kiện biến đổi khí hậu giai đoạn 2016-2020" thì định hướng phát triển vùng nguyên liệu mía của tỉnh đến năm 2020 đạt từ 40.000 ha đến 42.000 ha và ổn định đến năm 2030 là từ 44.000 ha đến 46.000 ha. Vùng nguyên liệu mía tập trung tại địa bàn địa phương gồm huyện Kbang, Đak Pơ, Kông Chro, Ia Pa, Phú Thiện, Krông Pa, Chư Prông, Đức Cơ, thị xã An Khê, thị xã Ayun Pa, cung cấp nguyên liệu cho cho 2 nhà máy chế biến đường và 2 nhà máy sản xuất sirô cô đặc với tổng công suất thiết kế là 42.000 tấn/ngày đêm. Trong đó, Nhà máy đường An Khê với công suất 18.000 tấn mía/ngày đêm, Nhà máy đường Ayun Pa có công suất 12.000 tấn mía/ngày đêm và Nhà máy sản xuất sirô cô đặc Krông Pa công suất 6.000 tấn mía/ngày đêm, Nhà máy sản xuất sirô cô đặc Chư Prông với công suất 6.000 tấn mía/ngày.

Theo ông Hà Ngọc Uyển - Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật tỉnh Gia Lai, trên cơ sở định hướng của tỉnh, các địa phương cần khẩn trương tổ chức lại sản xuất theo hướng liên kết các khâu trong chuỗi giá trị. Cần chuyển đổi các hộ sản xuất nhỏ lẻ sang hình thức tổ hợp tác, hợp tác xã, tăng cường giúp đỡ lẫn nhau trong sản xuất, cung ứng dịch vụ và tiêu thụ sản phẩm. Hỗ trợ việc kết nối và phát triển liên kết dọc, đặc biệt là giữa các doanh nghiệp với các hợp tác xã, tổ hợp tác để bảo đảm đầu ra ổn định và nguồn nguyên liệu đầu vào đạt chất lượng cao thông qua các hợp đồng mua bán, hợp đồng chế biến, trong đó nhấn mạnh trách nhiệm cụ thể của từng bên tham gia. Vận động nông dân chuyển toàn bộ diện tích mía ở độ dốc cao, diện tích mía cho năng suất thấp (dưới 60 tấn/ha) sang trồng cỏ kết hợp chăn nuôi hoặc trồng cây trồng khác thích hợp hơn như điều, mắc ca, cây ăn quả… Đồng thời, các địa phương cần chủ đồng mời, làm việc với Công ty cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao để kiểm tra, đánh giá, xác định diện tích mía chuyển sang trồng các loại cây rau, củ, quả… và có hợp đồng đầu tư sản xuất cũng như bao tiêu sản phẩm để thu hút người dân tham gia.

Đối với các công ty, nhà máy đường trên địa bàn tỉnh thì cần tổ chức lại hoạt động sản xuất kinh doanh. Khi xây dựng vùng nguyên liệu phục vụ cho nhà máy cần phải chú trọng củng cố quan hệ sản xuất, tạo mối liên kết bền vững giữa nông dân với nhà máy. Tập trung đẩy mạnh áp dụng đồng bộ những tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất nhằm giảm chi phí sản xuất, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, đáp ứng yêu cầu cạnh tranh trong thời hội nhập và đảm bảo giá trị gia tăng cho người trồng mía. Xây dựng phương án thu mua và tổ chức thu mua kịp thời, đúng thời điểm mía chín; công khai, minh bạch trong thực hiện cũng như xác định đúng chữ đường và tạp chất; thực hiện đúng, đầy đủ các điều khoản đã ký kết với nông dân. Đồng thời, đẩy mạnh các hoạt động khuyến nông, tổ chức tập huấn cho nông dân vùng nguyên liệu của nhà máy về quy trình kỹ thuật thâm canh cây mía bền vững. Các nhà máy cũng cần có kế hoạch phối hợp với chính quyền địa phương cấp xã quản lý, khai thác, phát triển vùng nguyên liệu phân bổ cho nhà máy có hiệu quả, phù hợp với công suất hoạt động của nhà máy trong từng giai đoạn.