Ba Đình nắng - Ca khúc hay về mùa Thu độc lập

Bài hát Ba Đình nắng được phổ nhạc năm 1947, nghĩa là chỉ hai năm sau ngày Bác Hồ đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Ngay lập tức bài hát đã được đón nhận nồng nhiệt, rồi càng qua thời gian nó càng được yêu thích trở thành giai điệu tự hào, nằm trong tốp những bài ca đi cùng năm tháng.

Bác Hồ đọc Tuyên ngôn độc lập

Bài hát bắt đầu bằng những hình ảnh quen thuộc nhưng rất đỗi thiêng liêng với mỗi người dân đất Việt: “Gió vút lên, ngọn cờ trên kỳ đài. Gió vút lên, đây bao nguồn sống mới dạt dào… Tôi về đây, lắng nghe bao tiếng gọi của mùa Thu cách mạng. Mùa vàng sao”.

Với giai điệu hào hùng, lời ca mượt mà sâu lắng, nhịp 2/4 có lúc chuyển thành 3/4 khỏe mạnh, dồn dập, "Ba Đình nắng" có thể dành cho đơn ca như nghệ sĩ Quang Thọ, Tuấn Phong, Trọng Tấn… Cũng có thể hát tốp ca hay dàn hợp xướng hàng trăm người.

Bài hát thể hiện được không chỉ những tình cảm sâu lắng của tác giả về giờ phút thiêng liêng khi dân tộc ta trong tư thế “Rũ bùn đứng dậy chói lòa” mà còn là nỗi khát khao, niềm tự hào về một thời đại mới – thời đại Hồ Chí Minh. “Tôi về đây trong nắng nhớ Thu nào. Sao vàng mọc muôn sao vàng tung cánh”.

Nhưng có lẽ xúc động nhất và cũng là tài tình nhất là việc tác giả đã đưa được hình ảnh Bác Hồ với câu nói giản dị đến vĩ đại “Tôi nói đồng bào nghe rõ không” vào bài hát một cách nhuần nhị, đầy cảm xúc trong bảy nốt nhạc thông dụng. “Ôi thân mến lời Cha già dân tộc – Bộ ka ki đã bạc với gió sương” đó là hình ảnh của Bác rực rỡ trong ánh nắng vàng tươi của mùa Thu độc lập.

"Nắng Ba Đình đây tia nắng anh linh

Còn ghi mãi trên cỏ hoa đua nở

Chiều nay về lòng ta vẫn nhớ

Tiếng Cha già xen lẫn tiếng hoan hô”.

Thật khó có lời bài hát nào chân thật đến vậy nhưng lại luôn cuốn hút, làm say đắm người nghe. Ấy là bởi hình ảnh của Bác trên lễ đài thu năm ấy đã trở nên gần gũi, quen thuộc nhưng cũng quá thiêng liêng. Nó giúp cho những ai dù không có may mắn có mặt trong thời khắc lịch sử đó, những thế hệ người Việt Nam mãi mãi sau này vẫn có thể hình dung, có thể tưởng tượng có thể hòa vào không khí của Ba Đình năm ấy. Đó là cái tài của nhà thơ Vũ Hoàng Địch và nhạc sĩ phổ nhạc.

Nhạc sĩ Bùi Công Kỳ và nhà thơ Vũ Hoàng Địch

Đã có khá nhiều bài hát viết về Ba Đình, về Bác Hồ và mùa Thu cách mạng, mỗi bài hát đều có những dấu ấn riêng, để lại trong lòng người nghe những tình cảm khác nhau. Ba Đình nắng cũng vậy, mỗi khi bài hát vang lên người nghe lại thấy ùa về những hình ảnh thật sống động: “Ba mươi sáu phố ngày hôm ấy là những nhành sông đỏ cở. Chói lọi sao vàng hoa vĩ đại, năm cánh xòe trên năm cửa ô”.

Bài hát đã kết thúc nhưng lại mở ra một chân trời mới, một niềm tin mới, một cuộc sống mới cho cả dân tộc: “Thu ngày mai! Thu thanh bình đời đời sẽ hết điêu linh. Thu ngày mai, Thu chiến thắng. Cờ vươn lên trong nắng hồng tươi”.

Nói về bài hát nổi tiếng này, nhạc sĩ Dân Huyền cho biết: Dù nhạc sĩ Bùi Công Kỳ không có mặt  ở vườn hoa Ba Đình như Vũ Hoàng Địch ngày 2/9 năm ấy nhưng ông đã thăng hoa trong sáng tác, để lại cho đời một “Ba Đình Nắng” bất hủ, mà đến nay nhiều thế hệ người Việt Nam vẫn hát vang.

Nhạc sĩ Bùi Công Kỳ làm việc ở Đài Tiếng nói Việt Nam từ những năm 1960. Năm 1947, khi đang công tác ở Phú Thọ, gặp bài thơ Ba Đình nắng của Vũ Hoàng Địch (em trai nhà thơ say Vũ Hoàng Chương) ông rất thích và thuộc làu ngay. Sau đó ông đã phổ nhạc rất nhanh và hầu như không sửa chữa, thêm bớt mấy về lời vì bài thơ đã rất chuẩn, rất hay. Bài hát được Ty Văn hóa Thông tin Phú Thọ phát hành, sau này Trần Khánh và Đoàn ca nhạc của Đài Tiếng nói Việt Nam thu thanh và được phổ biến rộng rãi cho đến nay.

Bùi Công Kỳ là chàng trai người Nam Định, ông sinh năm 1919, ông có tài hội họa và âm nhạc. Bài hát Hồn Việt Nam của ông được sáng tác trong những ngày đầu của cách mạng khá nổi tiếng và được nhiều người biết đến. Ông tham gia kháng chiến và là Trưởng đoàn văn công 316 dưới sự chỉ đạo trực tiếp của các ông Chu Huy Mân và Song Hào. Thời kỳ này ông có một loạt ca khúc phục vụ cách mạng như Nông dân ơn Đảng ơn Bác Hồ, Tây Bắc mừng chiến thắng…

Bản nhạc bài hát Ba Đình nắng

Khi Đài truyền hình Việt Nam chính thức được thành lập (năm 1970) Bùi Công Kỳ được chuyển sang làm việc tại Ban văn nghệ và ông đã công tác ở đó cho đến khi nghỉ hưu.Bùi Công Kỳ qua đời năm 1985 nhưng những bài hát của ông, nhất là Ba Đình nắng thì vẫn còn sống mãi. Hàng năm cứ đến ngày Quốc khánh 2/9, bài hát của ông lại vang lên làm xao xuyến người nghe, nhắc để chúng ta thêm tự hào về mùa Thu cách mạng.

Có lẽ cũng nên nói thêm Bùi Công Kỳ là đồng tác giả bài "Giọt mưa thu" nổi tiếng cùng với Đặng Thế Phong. Tuy nhiên, chỉ với "Ba Đình nắng", ông trở thành một tác giả âm nhạc sống mãi cùng thời gian. Đã qua hơn 70 năm giá trị ca khúc vẫn còn đó, vẫn vọng mãi những âm vàng hào hùng của mùa Thu cách mạng, mùa Thu cả rừng cờ đỏ tung bay giữa Ba Đình, giữa Hà Nội thân yêu./.