Ấn tượng Ako Dhong

Tôi đã từng được làm khách của buôn Ako Dhong tròn 10 ngày. Đó là 10 ngày tôi được sống trong một không gian  thật trong lành, yên tĩnh và hòa mình vào những đêm sinh hoạt văn hóa độc đáo, giàu bản sắc truyền thống của cộng đồng người Ê đê. Người dân trong buôn kể rằng, vào năm 1956, một số hộ dân Ê đê, trong đó có chàng trai Ama H’rin, tên thật là Y Diêm Niê, sinh ở buôm Ea Mlai, thuộc cao nguyên M’Drăk về đây khai phá biến vùng rừng hoang vu thành nương rẫy và lập ra buôn Ako Dhong.

 Một góc ngôi nhà sàn (nhà dài) cổ của già làng Ama H' rin, người có công khai phá và thành lập buôn Ako Dhong

Những ngày đầu mới thành lập buôn chỉ có 10 ngôi nhà dài mái lợp gianh, với khoảng 50 nhân khẩu sinh sống. Khi buôn được thàng lập, Ama H’rin được người dân suy tôn làm già làng từ đó cho tới khi qua đời vào ngày 24/12/2012, hưởng thọ 81 tuổi. Gìa làng Ama H’rin thông thạo cả tiếng Việt và tiếng Pháp và là người Ê đê đầu tiên học được kỹ thuật trồng cà phê của người Pháp. Thấy cây cà phê có lợi nhuận cao, ông đã áp dụng kỹ thuật trồng và phát triển cây cà phê trên 40 mẫu đất ở Ako Dhong. Từ đó mở đầu cho sự xuất hiện đồn điền cà phê của người Việt Nam trên đất Tây Nguyên. Buôn Ako Dhong trở nên giàu có, bởi người Ê đê nơi đây từ lâu đã biết phát huy tiềm năng thế mạnh của cây cà phê. Đặc biệt ngay gần buôn còn một khu rừug nguyên sinh, đuợc xem như một báu vật của buôn làng, rất ấn tuợng đối với du khách.

Những ngôi nhà sàn (nhà dài) truyền thống ở trong buôn luôn là điểm nhấn cuốn hút du khách trong và ngoài nước thăm quan                                                                                     

Nằm ở cuối con đường Trần Nhật Duật, buôn Ako Dhong cũng là phố và phố cũng là buôn. Những ngôi sàn (nhà dài) truyền thống lợp ngói đã nhuốm màu thời gian xen với những ngôi biệt thự được xây dựng với lối kiến trúc hiện đại, nhưng phần mái vẫn mô phỏng theo kiểu mái nhà dài truyền thống. Hầu hết những ngôi biệt thự đều được xây dựng phía sau ngôi nhà dài và đó chính là nơi ở của cả gia đình. Những ngôi nhà dài chính là nơi thờ cúng tổ tiên và tổ chức những nghi thức cúng mừng lúa mới, tổ chức lễ hội sinh hoạt văn hóa cồng chiêng, kể khan, múa, hát, tiếp khách và những đêm lửa trại .

 Dù xây dựng biệt thự nhà vườn để ở, nhưng đồng bào Ê đê trong buôn vẫn giữ ngôi nhà sàn (nhà dài truyền thống) để làm nơi thờ cúng và hành lễ theo phong tục

Trong buôn hiện còn những ngôi nhà dài có tuổi đời vài chục năm, được làm bằng những loại gỗ quý vừa cứng vừa bóng láng như giáng hương, chít, căm xe không bao giờ bị mối mọt. Chính những ngôi nhà dài này là điểm nhấn thu hút đông đảo khách thập phương đến thăm quan và nghỉ qua đêm, mỗi khi có dịp đặt chân đến Buôn Ma Thuột. Những ngôi nhà dài gây ấn tượng với du khách chính là hai cầu thang đực và cầu thang cái. Cầu thang cái có đôi bầu vú sữa căng tròn được điêu khắc công phu sinh động, là biểu tượng ca ngợi sự trường tồn của giống nòi của cộng đồng người Ê đê. Đó cũng là biểu tượng cho quyền lực của người phụ nữ Ê đê trong xã hội mẫu hệ từ xưa tới bây giờ.

Khu du lịch buôn Ako Dhong, nằm ở ngay khu rừng sinh thái là một trong những điểm thu hút khách du lịch khi đến Buôn Ma Thuột 

 Đặc biệt trong những ngôi nhả dài hầu như đều còn lưu giữ bảo tồn được những bộ cồng chiêng quý như một thứ báu vật của từng gia đình, dòng tộc. Theo quan niệm của người Ê đê cồng chiêng là vật thiêng liêng chỉ dùng trong những dịp cúng mừng lúa mới, mừng năm mới và những lễ hội truyền thống. Một trong những ngôi nhà dài được làm hoành tráng nhất, dài nhất, đẹp nhất, nhiều gỗ quý nhất ở Ako Dhong chính là nhà dài Yang Sing của chị H.Linh Niê. Những ngày ở buôn hầu như tối nào chúng tôi cũng có mặt ở ngôi nhà dài này để sinh hoạt văn hóa, uống rượu cần do chính chị H. Linh Niê làm.

Biểu diễn cồng, chiêng trong các mùa lễ hội và phục vụ khách du lịch là nét đẹp văn hóa truyền thống của đồng bào Ê đê

 Cũng như chị H.Linh Niê, người dân trong buôn làm du lịch bằng chính vốn văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Họ đón tiếp và phục vụ du khách bằng những đêm biểu diễn cồng chiêng, lửa trại, múa, hát, kể khan (sử thi) và uống rượu cần ở những ngôi nhà dài. Có thể nói, buôn Ako Dhong là một trong số ít những buôn làng Ê đê hiện nay còn lưu giữ, bảo tồn được những giá trị văn hóa truyền thống rất đặc trưng, độc đáo của người Ê đê.

Nhà văn hóa cộng đồng nơi diễn ra nhiều hoạt động văn hóa mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc Ê đê trong buôn

Nơi đây thực sự là một bảo tàng thật sống động về văn hóa Ê đê giữa lòng thành phố Buôn Ma Thuột. Điều đó chứng tỏ người Ê đê ở buôn Ako Dhong có ý thức rất sâu sắc về những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Đồng thời họ cũng rất có ý thức trong việc khai thác và quảng bá những giá trị văn hóa truyền thống ấy, để thu hút du khách đến với buôn làng. /.