Xây dựng nền báo chí hiện đại

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại những cơ hội lớn cho hoạt động báo chí, tuy nhiên điều này cũng sẽ tạo ra những thách thức đối với báo chí, đặc biệt với báo in. Ông đánh giá về vấn đề này như thế nào?

Cách mạng công nghiệp 4.0 đã và đang mang lại rất nhiều cơ hội cho hoạt động báo chí. Nhiều loại hình báo chí, phương thức, công cụ, trang thiết bị, môi trường cho hoạt động báo chí đã ra đời nhờ cuộc cách mạng này. Tạo ra không gian hoạt động báo chí lớn hơn, rộng mở hơn, hoạt động báo chí cởi mở hơn, thuận lợi hơn…

Tuy nhiên, bên cạnh những tác động tích cực, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 cũng sẽ tạo ra những thách thức đối với hoạt động báo chí. Công nghiệp 4.0 sẽ xuất hiện thêm những loại hình báo chí mới sẽ tác động tiêu cực đến loại hình báo chí truyền thống đặc biệt là báo in. Công nghệ mới khiến cách thức độc giả tiếp cận thông tin cũng có nhiều thay đổi. Độc giả sẽ sử dụng các thiết bị đầu cuối  (smartphone) để tiếp cận thông tin qua mạng xã hội, internet.

Đặc biệt nhóm độc giả trẻ không còn đọc báo in nữa, thậm chí nhiều độc giả trẻ cũng không xem tivi, nghe đài mà họ tiếp cận thông tin từ các trang mạng xã hội và từ internet. Đấy là một thách thức lớn khó có thể vượt qua đối với báo in. Nhưng cách mạng 4.0 là một xu hướng tất yếu là dòng chảy của thời đại, vì vậy mỗi phóng viên, cơ quan báo chí cần thích nghi và khai thác những thành tựu cuộc cách mạng này đem lại để hoạt động báo chí truyền thông được tốt hơn.

Nhiều ý kiến cho rằng mạng xã hội đang đóng vai trò dẫn dắt thông tin báo chí?

Trước đây để phóng viên có thể tiếp cận được nguồn tin, thông tin thì phải tiếp xúc trực tiếp nguồn tin, người cung cấp thông tin cho báo chí hay tổ chức, cơ quan. Nhưng hiện nay trong rất nhiều trường hợp các phóng viên, biên tập viên, các nhà báo tiếp cận nguồn thông tin lớn qua mạng xã hội. Đây là nguồn thông tin không thể bỏ qua đối với các nhà báo bởi thông tin trên mạng xã hội rất phong phú.

Tuy nhiên, trong rất nhiều trường hợp các thông tin này thường không chính thống, không được kiểm chứng, thông tin đưa lên với ý chí của người viết và những người đưa thông tin lại không phải nhà báo, cũng không đại diện cho tổ chức, cơ quan nào để phát ngôn. Nên những thông tin được phát hành mang tính chủ quan không chuyên nghiệp thậm chí không chính xác, do đó mỗi nhà báo chỉ nên coi thông tin trên mạng xã hội là một nguồn tin tiếp cận ban đầu và có sự chọn lọc, kiểm chứng lại.

Một trong những vấn đề khó khăn, trăn trở nhất của mỗi cơ quan báo chí là làm sao để tờ báo có thể sống được bằng nguồn thu từ độc giả chứ không phải từ thông tin quảng cáo. Theo ông làm sao để độc giả trả tiền khi đọc báo điện tử?

Báo chí truyền thống thì vẫn thường dựa vào nguồn kinh phí lớn nhất là độc giả. Độc giả trả tiền từ mua báo để tiếp cận thông tin. Ngoài ra báo chí cũng dựa vào các nguồn khác như quảng cáo, hợp tác truyền thông và một số cơ quan báo chí khác dựa vào nguồn ngân sách nhà nước. Nhưng hiện nay việc độc giả bỏ tiền ra mua báo sẽ ngày càng co hẹp lại. Độc giả ngày càng có thói quen đọc thông tin miễn phí trên internet, mạng xã hội. Nhưng để độc giả đọc báo trả tiền thì các tờ báo phải có những tác phẩm thật sự có chất lượng. Độc giả không bao giờ trả tiền để đọc một thông tin bình thường. Người ta chỉ trả tiền với những bài báo có chất lượng, có hàm lượng phân tích, tổng hợp sâu mang tính dự báo. Họ bỏ tiền ra mua những tác phẩm báo chí có hàm lượng chất xám cao. Điều này đòi hỏi tác phẩm bảo chí phải thực sự có chất lượng đáp ứng nhu cầu của độc giả. Để làm được điều này, đòi hỏi các cơ quan báo chí nỗ lực sáng tạo và bền gan vững tâm, bởi thay đổi thói quen đọc báo miễn phí bấy lâu của độc giả chưa bao giờ là điều dễ dàng.

Nghị quyết Đại hội XIII đề ra mục tiêu “xây dựng nền báo chí truyền thông chuyên nghiệp, hiện đại”, vậy theo ông để thực hiện mục tiêu này mỗi phóng viên, cơ quan báo chí và Hội Nhà báo phải sẽ có những đổi mới như thế nào?

Theo tôi, việc này trước hết là của các cơ quan báo chí, cơ quan chủ quản của các cơ quan báo chí và đặc biệt là của mỗi nhà báo. Hội Nhà báo Việt Nam chỉ là một trong các tổ chức, cơ quan góp phần xây dựng nền báo chí này.

Để xây dựng nền báo chí truyền thông chuyên nghiệp, hiện đại thì vấn đề nhân lực đóng vai trò cốt lõi, chính vì vậy mỗi nhà báo cần phải học hỏi, rèn luyện, không ngừng đổi mới, sáng tạo, tiếp cận những phương thức tác nghiệp mới, phương thức làm báo mới để trở thành một nhà báo hiện đại. Một nhà báo không chỉ cần thành thạo kỹ năng viết tin, bài, chụp ảnh mà còn phải biết quay video clip về cùng một sự kiện, bảo đảm rằng sản phẩm của mình có thể được sử dụng cho cả báo in, báo điện tử, báo hình và phát thanh. Nhưng dù cách thức làm báo có thể khác so với trước đây thì đạo đức, lý tưởng làm nghề vẫn không bao giờ thay đổi. Báo chí phải luôn khách quan, tôn trọng sự thật, bảo vệ công lý và lẽ phải, công bằng và cân bằng, báo chí phải vì lợi ích của cộng đồng, của đất nước và nhân dân. Đó mới là lý tưởng cao cả của người làm báo cách mạng Việt Nam.

Bên cạnh đó vai trò của các cơ quan nhà nước phải tạo được ra môi trường hoạt động báo chí hiện đại với phương thức quản lý hiện đại, chuyên nghiệp hiện đại. Các cơ quan quản lý, tổ chức phải biết cung cấp thông tin kịp thời cho báo chí mới không tạo ra những khoảng trống, những trận địa cho thông tin tiêu cực, thông tin không chính xác.

Với phương châm “Đoàn kết - Kỷ cương - Đổi mới - Sáng tạo - Phát triển”, Đại hội lần thứ XI nhiệm kỳ 2020 - 2025 Hội Nhà báo Việt Nam coi đổi mới sáng tạo là yếu tố then chốt để phát triển. Một trong những công việc trọng tâm phải triển khai mạnh mẽ hơn đó là tiếp tục phối hợp giữa Hội Nhà báo các cấp với cơ quan báo chí các địa phương trong trao đổi thông tin, kỹ năng làm báo hiện đại; sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm giúp các cơ quan báo chí các địa phương trong ứng dụng công nghệ làm báo hiện đại, nâng cao chất lượng các sản phẩm báo chí, vượt qua sự cạnh tranh của mạng xã hội và nhiều kênh thông tin như hiện nay… Tiếp tục hỗ trợ trong giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ những người làm báo tham gia môi trường tác nghiệp nhiều thách thức. Hội sẽ tiếp tục tham gia lên tiếng, đóng góp ý kiến, tham mưu xung quanh các vấn đề của Luật báo chí, tạo hành lang pháp lý một cách thuận lợi cho báo chí phát triển.

Xin cảm ơn ông!