Vụ Nguyễn Bắc Son, Trương Minh Tuấn: Lần đầu tiên trong lịch sử tư pháp, các bị cáo thừa nhận hành vi nhận hối lộ số tiền lớn như vậy

Đại biểu Mai Thị Phương Hoa (Nam Định) đánh giá cao nhiều vụ án tham nhũng lớn đã được điều tra, khám phá và được đưa ra truy tố, xét xử, đáp ứng được công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng và tạo sự đồng thuận trong nhân dân.

Đáng lưu ý, một số vụ án tham nhũng đã được cơ quan tố tụng chứng minh được yếu tố tham nhũng, yếu tố chiếm đoạt, chứng minh được hành vi đưa và nhận hối lộ để xử lý nghiêm minh như vụ Nguyễn Bắc Son, Trương Minh Tuấn bị khởi tố về tội nhận hối lộ với số tiền rất lớn lên tới hàng triệu USD.

"Đây là lần đầu tiên trong lịch sử tư pháp Việt Nam các bị cáo trong một vụ án thừa nhận hành vi nhận hối lộ với số tiền lớn đến như vậy. Điều này cho thấy các cơ quan tiến hành tố tụng đã có nhiều cố gắng trong việc đấu tranh, thuyết phục để các bị cáo thừa nhận hành vi", bà Hoa nói.

Tuy nhiên, theo đại biểu, trên thực tế vẫn còn nhiều vụ án lớn mà dư luận nghi ngờ có dấu hiệu tham nhũng, nhưng cơ quan tiến hành tố tụng không chứng minh được hành vi đưa và nhận hối lộ, nên phải xử lý về tội phạm kinh tế như tội lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ hoặc tội cố ý làm trái quy định của nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng.

Thừa nhận việc chứng minh này là rất khó, vì các đối tượng thường tìm mọi cách che giấu hành vi và việc đưa và nhận hối lộ rất khó chứng minh, đa phần chỉ chứng minh khi qua phạm tội quả tang mà khó chứng minh qua án truy xét, song đại biểu tỉnh Nam Định cho rằng, "khó nhưng không phải là không làm được".

Ví dụ vụ án Nguyễn Văn Dương, Phan Sào Nam và các đồng bọn trong quá trình bị điều tra về các tội như đánh bạc, tổ chức đánh bạc, rửa tiền thì còn bị khởi tố về hành vi đưa hối lộ, đại biểu Hoa phân tích, vụ này sau đó được Viện KSND tỉnh Phú Thọ ra quyết định đình chỉ miễn trách nhiệm hình sự về tội đưa hối lộ do được hưởng chính sách khoan hồng của Nhà nước.

Như vậy, lời khai về việc đưa hối lộ vẫn còn đó. Đáng lưu ý là trong vụ án này, không có bị cáo nào bị truy tố về tội nhận hối lộ. Chính vì vậy, tại phiên phúc thẩm Tòa án NDTC tại thành phố Hà Nội đã kiến nghị tiếp tục điều tra làm rõ lời khai về việc đưa hối lộ, nhưng đến nay kiến nghị này vẫn chưa có kết quả thực hiện. Việc chậm trễ này đã làm cho dư luận bức xúc và cho rằng việc xử lý tham nhũng vẫn còn chưa nghiêm, chưa triệt để.

Sau nhận xét trên, đại biểu Hoa phản ánh: "Dư luận cũng băn khoăn đặt câu hỏi phải chăng hành vi đưa và nhận hối lộ khó chứng minh hay còn có nguyên nhân chủ quan nào khác? Chúng tôi đề nghị trong thời gian tới, cơ quan tiến hành tố tụng cần đẩy nhanh tiến độ giải quyết giai đoạn 2 của vụ án này để làm rõ hành vi đưa và nhận hối lộ", bà Mai Thị Phương Hoa nói.

Thế nào là chính sách hình sự đặc biệt?

Theo báo cáo của Chánh án TAND tối cao, trong năm 2019, Tòa án các cấp đã xét xử 279 vụ với 614 bị cáo phạm các tội tham nhũng. Các tòa án sơ thẩm đã tuyên phạt tù chung thân đối với 10 bị cáo, xử phạt tù từ trên 15 năm đến 20 năm đối với 23 bị cáo. Tuy nhiên, báo cáo cũng thừa nhận một số hạn chế trong quá trình giải quyết các vụ án chưa được một số tòa án khắc phục triệt để, như áp dụng các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự chưa chính xác.

Tại phiên thảo luận, đại biểu Mai Thị Phương Hoa nhấn mạnh, đây là một trong những hạn chế mà ngành Tòa án cần quan tâm để khắc phục triệt để trong thời gian tới, nhất là trong thời gian qua, dư luận cho rằng, một số vụ án tham nhũng lớn mà hành vi phạm tội đã được chứng minh, một số bị cáo đã nộp lại rất nhiều tiền, được cơ quan điều tra đề nghị cho hưởng chính sách hình sự đặc biệt.

Đại biểu phân tích, bất cứ người nào đã thực hiện tội phạm thì phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi phạm tội của mình. Trường hợp thành khẩn khai báo, tích cực hợp tác với cơ quan tiến hành tố tụng, tự nguyện khắc phục hậu quả thì sẽ được hưởng tình tiết giảm nhẹ theo quy định của pháp luật, thậm chí có thể được áp dụng hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt nếu có nhiều tình tiết giảm nhẹ.

Chính vì vậy, nữ đại biểu đề nghị cơ quan điều tra làm rõ "chính sách hình sự đặc biệt", vì chính sách này vừa không rõ về nội hàm, không được quy định trong bất cứ văn bản pháp luật hình sự và tố tụng hình sự nào.

"Nếu muốn thực hiện thì cần quy phạm hóa để quyết định rõ trường hợp nào được áp dụng, đối tượng nào được áp dụng và nếu được áp dụng thì được hưởng những gì. Có như vậy mới bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật và sự công bằng trong việc áp dụng chính sách hình sự", bà Hoa nêu quan điểm.

Liên quan vấn đề tham nhũng trong lực lượng có chức năng về phòng, chống tham nhũng, đại biểu Hoàng Văn Hùng (Thái Nguyên) nêu, qua Báo cáo của Chính phủ có thể thấy rằng tham nhũng trong các cơ quan chức năng phòng, chống tham nhũng, các cơ quan bảo vệ pháp luật thời gian qua tuy không nhiều, gây thiệt hại không lớn "nhưng theo tôi, đây là vấn đề rất lớn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin của cử tri và nhân dân vào lực lượng được giao trọng trách phòng, chống tham nhũng, bảo vệ công lý", ông Hùng nói.

Vấn đề này, theo vị đại biểu tỉnh Thái Nguyên, đã được Ủy ban Tư pháp nêu trong nhiều năm, nhưng tình hình không chuyển biến, "thậm chí còn chuyển biến phức tạp hơn và có chiều hướng gia tăng theo từng năm", ông Hùng quan ngại và đề nghị Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện KSNDTC chỉ đạo việc tăng cường hơn nữa công tác quản lý cán bộ.

"Cơ quan điều tra Bộ Công an, Viện KSNDTC tăng cường các biện pháp nghiệp vụ để phát hiện, xử lý nghiêm khắc những trường hợp cán bộ, công chức trong cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan có chức năng PCTN, phạm tội, nhất là nhũng nhiễu, tiêu cực, tham nhũng để tạo niềm tin của người dân với các cơ quan phòng, chống tham nhũng", ông Hùng nhấn mạnh.