Về quê Nguyễn Du nghe câu hò ví giặm

Một góc khu dân cư kiểu mẫu thôn Phong Giang

Trước đó, mặc dù chưa từng đến, nhưng nhắc tới địa danh làng Phong Giang, xã Tiên Điền, huyện Nghi Xuân ( Hà Tĩnh), tôi vẫn có cảm giác như bị ám ảnh về cảnh tượng đìu hiu ngọn gió, những vạt cỏ rầu rầu héo úa, và hoang hoải lối về người lữ khách, bởi những câu thơ nao nao buồn của cụ Nguyễn Du còn phưởng phất đâu đó!

Vậy mà, giờ đây lần đầu tiên đến với Phong Giang cùng đoàn công tác của Chi hội nhà văn Việt Nam tại Hà Tĩnh, tham quan và trải nghiệm các mô hình nông thôn mới (NTM), cũng như cách làm về phong trào xây dựng NTP ở huyện Nghi Xuân, ngay đang giữa tiết trời lất phất mưa ngâu, lại khiến tôi thực sự hết sức ngỡ ngàng!

Tại đây, chúng tôi được gặp cụ Phạm Vĩnh Thắng một bậc cao niên trong làng, thật vui sao khi được cụ đón tiếp rất nhiệt tình, đồng thời dẫn ra thăm khu vườn mẫu của gia đình với đủ các loại cây trái như: Cam, bưởi, ổi, táo, na… do chính đôi bàn tay già của vợ chồng cụ gầy dựng và chăm sóc khiến chúng tôi vô cùng khâm phục.

Đặc biệt hơn, là vườn mẫu của 2 vợ chồng già làng này lại được bắt đầu làm nên  từ “chất liệu thơ” với bài: “TUỔI CHÍN MƯƠI” bằng những vần thơ mộc mạc:  “ Tuổi chín mươi chưa phải là già/ Vẫn thích đọc báo thích thơ ca/ Sáng đi thể dục chiều tăng gia/ Ông cuốc bà trồng cây nở hoa/ Con cháu ở xa đỡ lo nhà/ Có ông có bà lo vun xới/ Cây trong vườn tốt lên phơi phới/ Đẹp Phong Giang này đoạt chuẩn mới/ Vui con vui cháu ấm cửa nhà”.

Cụ Phạm Vĩnh Thắng với vườn cây của mình 

Điều đáng nói ở đây là dù bỏ ra bao nhiêu công sức để làm vườn, nhưng không chạy đua theo kinh tế đơn thuần, mà vợ chồng cụ chỉ để lấy đó để vui thú điền viên, đồng thời nhằm động viên, tiếp thêm tinh thần cho con, cháu cùng các tầng lớp người dân thôn Phong Giang hưởng ứng, phát huy tối đa sức mạnh nội lực, không ngoài vì mục đích đưa phong trào xây dựng khu dân cư NTM kiểu mẫu Phong Giang trở thành điểm sáng điển hình, xứng đáng là một miền quê đáng sống.

Quả thực, đến tháng 3 năm 2016 thôn Phong Giang mới bắt đầu bắt tay vào xây dựng khu dân cư NTM kiểu mẫu, sau khi phong trào xây dựng NTM ở xã Tiên Điền đang băng băng về đích trước thời hạn 2 năm (so với dự kiến năm 2018).

Thời điểm đó, thôn Phong Giang được Ban chỉ đạo Chương trình MTQG xây dựng NTM huyện Nghi Xuân chọn làm thôn điểm xây dựng khu dân cư NTM kiểu mẫu ở xã Tiên Điền thực hiện tiêu chí thứ 20 là tiêu chí riêng của Ban chỉ đạo Chương trình MTQG về xây dựng NTM tỉnh Hà Tĩnh đề ra, ngoài 19/19 tiêu chí của Trung ương.

Các thành viên CLBB văn nghệ dân gian Phong Giang trước giờ tập 

Bên cạnh 10 tiêu chí nhỏ trong tiêu chí thứ 20 của tỉnh, huyện Nghi Xuân còn có sáng kiến riêng đưa thêm một tiêu chí mà người dân huyện nhà thường gọi là tiêu chí nhỏ thứ 11. Đó là mỗi khu dân cư kiểu mẫu phải thành lập được một câu lạc bộ (CLB) văn nghệ dân gian.

Đây là một tiêu chí hết sức quan trọng mang tính “sống còn” bởi nét đặc thù, dựa trên những giá trị văn hóa truyền thống, tiềm năng, lợi thế địa phương; nó được coi như một thứ “vũ khí” sắc bén có sức lan tỏa mạnh mẽ trong quần chúng nhân dân, có thể “đốt cháy giai đoạn” về đích NTM; đảm bảo đúng mục đích trong việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy nét đẹp về giá trị văn hóa làng vốn có.

Trước khi chưa thực hiện phong trào xây dựng NTM, Phong Giang còn là một thôn nghèo, gồm 184 hộ dân với 750 nhân khẩu với nghề nghiệp chính chủ yếu là sản xuất nông nghiệp; đường sá đi lại khó khăn; vườn tược đất đai cằn cỗi nên nhiều nơi bị bỏ hoang. Mùa hè tới gió Lào quần quật thổi khô, đến nỗi cây cỏ cú cũng héo queo héo quắp!; mưa đến thì trắng bãi, trắng đồng, đến nỗi con cói, con cò trên đường di trú cũng chẳng buồn dừng lại tìm kiếm thức ăn hay hò hẹn với bạn tình!..

Đoàn  nữ bòng chuyền Nhật Bản và Đài Loan tham gia giải BCQT VTV cúp tại Hà Tĩnh, trải nghiệm du lịch homsatay tại thôn Phong Giang 

Vậy nhưng, nhờ sự tận tâm, tận lực của các thành viên trong ban phát triển NTM của thôn và sự đồng lòng hưởng ứng của bà con nhân dân, nhất là sự hy sinh miệt mài của các thành viên trong Câu lạc bộ (CLB) văn nghệ thôn với 22 tình nguyện viên, sẵn sàng “ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng”, không quản ngày, đêm, khó khăn thiếu thốn về vật chất đã cùng nhau từng bước đưa phong trào ngày một đi lên.

Hình thức hoạt động của CLB văn nghệ thôn Phong Giang gồm có các thể loại: Dân ca ví giặm; lẩy Kiều, xẩm Kiều, trò Kiều… đã thực sự nhanh chóng trở thành phương tiện truyền thông vô cùng hữu hiệu trong công tác tuyên truyền, vận động bà con tham gia phong trào xây dựng NTM.

Bước đầu, các chương trình văn nghệ được lồng ghép thông qua các buổi hội họp, tập huấn, tham quan, thậm chí còn can thiệp đến cả mọi sinh hoạt của từng hộ dân trong việc chia sẻ, nắm bắt tâm tư nguyện vọng của bà con thông qua các tiểu phẩm trực tiếp, hoặc loa phát thanh, băng đĩa... dĩ nhiên đây là công tác thường xuyên, bền bỉ, mọi thành viên phải hết sức tâm huyết, luôn tìm tói sáng tạo và đổi mới trên cơ sở thiết thực.

CLB văn nghệ dân gian Phong Giang biểu diến chương trình ngoài trời 

Ông Trần Đức Bình- chủ nhiệm CLB văn nghệ thôn Phong Giang tâm sự: CLB được thành lập từ đầu năm 2016 trên cơ sở tự nguyện, có người đã ngoài 70 tuổi, có cháu nhỏ mới 12 tuổi. Chỉ tính riêng trong vòng chưa đầy 8 tháng từ tháng xây dựng và hoàn thành tiêu chí khu dân cư NTM kiểu mẫu Phong Giang (từ 3/2016 đến tháng 10/2016) CLB đã đi cùng với mọi hoạt động của thôn thực hiện được hàng ngàn tiểu phẩm, trong đó hầu hết là các tiểu phẩm tự biên tự diễn như làn điệu dân ca ví giặm “ Quê mẹ đất Phong Giang” hay “Phong Giang đổi mới” với nội dung phần lời như: “… Thôn Phong Giang đất Tiên Điền lịch sử/ Làng thi đua xây dựng điển hình/ Khu kiểu mẫu dân cư nông thôn đời đổi mới/ Ý nghĩa thân thương sức mạnh muôn người…” Đặc biệt bài “ Bừng sáng khu dân cư kiểu mẫu” là tiết mục giành được gải A tại cuộc thi liên hoan dân ca ví giặm Nghệ - Tĩnh.

Quay lại từ những buổi đầu bắt tay vào phong trào xây dựng NTM, nhiều bà con Phong Giang chưa hiểu thế nào là cụm từ “nông thôn mới”, thậm chí ngay cả một số cán bộ trong chi bộ thôn vẫn chưa xác định được cách làm của phong trào xây dựng NTM ra làm sao? Vậy mà chỉ trong một thời gian ngắn, nhờ thực hiện tốt công tác tuyên truyền, không khí của làng quê bỗng nhộn nhịp hẳn lên.

Cũng có lẽ vì thế nên có người ví rằng, sức sống mãnh liệt trong các hoạt động của CLB văn nghệ Phong Giang chẳng khác nào một luồng gió tươi mát mới mẻ như ngoài cửa sông Lam, được thổi lên từ chính trong trái tim và tâm hồn của mỗi một người dân họ!

Các món ăn dân giã do người dân thôn Phong Giang chế biến phục vụ cho du khách đến trải nghiệm Homstay 

Những ghi nhận về thành quả NTM ở Phong Giang trước hết phải kể đến sự quyết tâm đồng lòng của 21 hộ dân trong thôn. Họ đã cùng nhau tự nguyện hiến gần 2.500 m2 đất để xây dựng sân thể thao thôn có được khuôn viên rộng thoáng. Ngoài ra, còn có hơn 100 hộ dân của thôn Phong Giang và thôn Hồng Lam, trong đó chủ yếu là các hộ dân thôn Phong Giang đã hiến 4.500 m2 đất sản xuất và đất vườn để làm đường liên thôn rộng 15 mét, dài 750 mét, có giải phân cách ở giữa được trồng bằng các loại hoa rực rỡ như đường đi lối lại trong công viên.

Đặc biệt là tấm gương của mẹ VNAH Lê Thị Hiến, mặc dù đã 99 tuổi nhưng mẹ vẫn vui vẻ hòa vào không khí của làng quê, sẵn sàng hiến gần 100 m2 đất ở cho thôn để làm đường giao thông khu dân cư mà không hề nhận một đồng tiền bồi thường nào. Tương tự mẹ VNAH Lê Thị Hiến, thương binh Nguyễn Viết Xô (65 tuổi) cũng hiến hàng chục m2 đất ở, và ông còn không quản thời gian đứng ra hô hào, vận động các thành viên trong họ hàng cũng như những hộ dân khác làm theo.

Nhắc tới đây, người dân thôn Phong Giang cũng bày tỏ tình cảm dành cho ông Phan Vinh, người không những lần đầu sẵn sàng hiến 30 m2 đất ở và tự tay đập phá cổng, hàng rào xây lại để mở đường giao thông không hề đòi hỏi một viên gạch, mà sau khi xây lại cổng và bờ rào mới thì cũng là thời điểm thôn có nhu cầu mở rộng thêm đường khu dân cư. Không cần phải tính toán, một lần nữa ông lại tiếp tục đập phá cổng, hàng rào xây lùi vào để hiến cho thôn thêm 20 m2 đất .

Nhà Văn hóa cộng đồng thôn Phong Giang 

Nhờ làm tốt công tác tuyên truyền, mà trong quá trình xây dựng khu dân NTM kiểu mẫu, bà con thôn Phong Giang đã hiến gần 500 m2 đất ở và hàng ngàn m2 đất sản xuất  để làm các công trình phúc lợi công cộng. Đó cũng  là một trong những nguyên nhân càng thúc đẩy mọi tầng lớp cán bộ, nhân dân trong thôn tập trung sức mạnh đoàn kết, dồn hết tâm lực, tạo ra bước đột phá mới, làm nên kỳ tích vĩ đại, trở thành khu dân cư NTM kiểu mẫu điển hình ở nghi xuân.

Nói đến thắng lợi ở dân khu dân cư NTM kiểu mẫu ở Phong Giang, bà Trần Thị Lành, Bí thư chi bộ kiêm Trưởng ban phát triển xây dựng NTM thôn vui vẻ cho biết: Hiện nay ngoài những vườn mẫu thì Phong Giang đã thành lập được 1 HTX Hợp Lực chăn nuôi kết hợp; 1 doanh nghiệp làm gạch không nung; một mô hình ép dầu lạc của anh Nguyễn Thanh Hải; 1 mô hình chăn nuôi trâu bò của chị Mai Thị Lý… tạo việc làm cho hàng chục lao động.

Đặc biệt, điểm nhấn ở Phong Giang chính là mô hình du lịch văn hóa cộng đồng, hay còn gọi là mô hình du lịch trải nghiệm NTM gắn với mô hình du lịch gia đình Homestay. Với lợi thế nằm trong khu vực quần thể Khu di tích văn hóa và khu mộ đại thi hào Nguyễn Du và bến Giang Đình- Cổ Độ… do vậy, dù mới hình thành nhưng đã nhanh chóng thu hút  14 hộ gia đình tham gia.

Du khách được trải nghiệm ngâm chân bằng thảo dược tại nhà thuốc gia truyền của anh Phạm Văn Tuấn 

Dẫu sao với loại hình phát triển kinh tế, gắn với mô hình du lịch homestay trước hết phải tạo được cảnh quan môi trường, sạch đẹp, an lành xứng đáng là miền quê đáng sống, nên chỉ trong một thời gian hình thành và phát tiển, đến đã có hàng chục đoàn khách đến tham quan và lưu trú.

Gần đây nhất có các đoàn nữ vận động viên bóng chuyền Nhật Bản và Đài Loan tham gia giải bòng chuyền quốc tế VTV cúp tổ chức tại TP. Hà Tĩnh đã về tham quan lưu trú, trị liệu vật lý bằng phương pháp massage, bấm huyệt, ngâm chân bằng thảo dược tại nhà thuốc gia truyền của anh Phạm Văn Tuấn.

Đến với du lịch gia đình homestay ở Phong Giang du khách còn được trải nghiệm các món ăn dân dã của địa phương như khoai xéo, bánh đúc, bánh đùm, bánh nếp, bánh té, bánh đa, lạc rang và các sản phẩm nông nghiệp khác… nhất là được thưởng thức các chương trình văn nghệ dân gian, trong đó phải kể đến tiết mục lẩy Kiều của cháu Nguyễn Minh Nhật (12 tuổi) từng làm cho nhiều du khách phải thán phục.

Một góc khu dân cư kiểu mẫu thôn Phong Giang  

Đến thời điểm này đã có ít nhất 400 đoàn khách trong và ngoài nước về Phong Giang tham quan, học hỏi kinh nghiệm về cách làm của địa phương trong việc xây dựng khu dân cư NTM kiểu mẫu. Đó cũng là vinh dự và là niềm tự hào, nhưng cũng là thách thức lớn của toàn thể cán bộ, bà con thôn Phong Giang, cần phải tiếp tục phấn đấu xây dựng quê hương ngày một giàu đẹp và bền vững!

Chia tay khu dân cư kiểu mẫu Phong Giang- Tiên Điền trong một chiều thu nắng nhuộm, gió từ sông Lam thổi lên nghe xao xuyến điệu ví giặm câu hò mà càng xa xót thương thay cho bậc hiền tài thi nhân họ Nguyễn phải lui về đây ở ẩn giữa thời loạn lạc...