Về làng mua rổ, rá, giần, sàng...

Sản phẩm làng nghề.

Chợ phiên chỉ bán một mặt hàng 

Buổi sớm dạo một vòng quanh chợ quê Phúc Tằng, cảnh tượng tấp nập người bán, kẻ mua đua chen trong tiếng mời chào í ới- cảnh tượng rất đỗi gần gũi, mộc mạc như bao phiên chợ quê khác ở vùng đồng bằng Bắc bộ. Chỉ có điều hơi khác lạ bởi ở đây nếu ai đó muốn tìm mua các vật dụng nào đó ngoài sản phẩm  mây tre đan thì là điều không thể. Nằm cách TP Bắc Giang khoảng 5 km, chợ phiên Phúc Tằng mỗi tháng họp 4 phiên vào các ngày mùng 1, 4, 6, 9 âm lịch, các mặt hàng được đem trao đổi mua bán duy nhất là các sản phẩm liên quan đến mây tre đan. Đến chợ những ngày này, người mua có thể tha hồ tìm cho mình bất cứ một vật dụng nào bằng mây tre đan, từ những đồ dùng dân dã như thúng, mủng, dần sàng, nong, nia, rổ, rá... cho đến các loại đồ mỹ nghệ như: Giỏ đựng kim chỉ, lọ cắm hoa, quạt trang trí, mành tre cửa, lót dép, cây đèn gỗ, túi xách, lồng bàn...

Ngoài 90 tuổi nhưng cụ Dị vẫn đan mê, rổ, rá thoăn thoắt.

Ngày họp chợ người dân bày bán đầy rẫy những gánh hàng cồng kềnh chỗ này là quạt nan, rổ sề, rổ sảo, chỗ kia là cây tre, cây dùng bày kín các lối đi, thương buôn nhiều nơi như Hà Nội, Hải Phòng, Hải Dương, Bắc Ninh... đổ về đây “ăn hàng”. Anh Thân Văn Đức người làng cho biết, phiên chợ nào anh cũng chở hàng chục chiếc thúng, sề, rổ, rá để giao bán, anh kể: “Ngày trước chợ Phúc Tằng nổi tiếng nhất vùng này, người dân nhiều nơi tập trung về đây mua bán tấp nập, từ đó đến bây giờ vẫn vậy chợ chỉ bán những sản phẩm của làng nghề đan lát bặt không kèm theo thứ gì khác, nếu muốn mua sắm các vật dụng khác thì phải sang chợ kế bên”.

Người dân Tăng Tiến vốn đã giỏi nghề buôn bán, bởi vì đồng đất “chiêm khê mùa thối”, quanh năm vất vả với đồng áng mà cũng chẳng đủ cái ăn, cái mặc, cuộc sống nhiều cực nhọc nên ngay từ xa xưa lớp tiền nhân trong làng đã biết đến  nghề buôn và nghề mây tre đan. Dân trong vùng vẫn truyền tụng rằng: trước cửa đình làng Phúc Long có một bãi đất cao (bãi dài), biểu thị hình chiếc đòn gánh mà hai đầu là hai cái bị (như cái túi lớn). Đầu phía tây chạy đến giếng tây, đầu phía đông chạy đến giếng Đông, vì thế người dân nơi đây rất giỏi nghề làm hàng xáo, buôn bán.

Nghề đan lát giúp người dân trở nên khấm khá, no đủ hơn.

No đủ nhờ có nghề truyền thống

Ngoài 90 tuổi, nhưng cụ bà Thân Thị Dị tay vẫn thoăn thoắt đưa theo từng tấm nan tre mỏng manh ngồi đan từng chiếc rổ rá bên hiên nhà, cụ kể: Mới đầu học đan cũng khó nhưng sau rồi dần quen và trở nên thành thục, có thể vừa ngồi đan, vừa nói chuyện hay xem tivi mà vẫn không bị lỗi, mọi công đoạn từ mua cây dùng (một loại cây họ với cây trúc), chẻ nan, vót nan cho thật nhẵn thín, đan mê, đến tạo cạp, hun bồ hóng để bảo quản chống mối mọt... bắt buộc người thợ phải tuân thủ theo các quy trình. Tuỳ theo từng loại sản phẩm mà có cách tạo mê khác nhau theo phương pháp đan lóng mốt, lóng đôi và lóng ba. Đến nay cả gia đình cụ Dị gồm 4 thế hệ (các con, cháu và chắt) đều theo nghề đan lát này.

“Công việc đan lát không vất vả lắm, vừa với sức già và trẻ nhỏ, hơn nữa sản phẩm làm ra đến đâu được thương buôn thu mua hết đến đó. Một người già như tôi mỗi ngày cũng kiếm được cả trăm nghìn, như vậy vừa giữ được cái hồn cốt của quê hương lại vừa có thêm thu nhập”, cụ Dị bày tỏ.

Cảnh chợ phiên Phúc Tằng.

Mấy chục năm trước đây, nghề đan lát ở Tăng Tiến chỉ để phục vụ nhu cầu sinh hoạt của các hộ gia đình quanh vùng qua những phiên chợ quê chứ chưa được bán rộng rãi ra thị trường, nhưng đến nay cả 5 thôn trong xã đều làm nghề này.

Không kể người già, người trẻ; đàn bà, đàn ông, hễ sinh ra trên mảnh đất Tăng Tiến thì đều thành thục công việc đan lát. Từ bàn tay xù xì, già nua của các cụ già tóc bạc đến bàn tay "măng non" nhỏ xíu của em thơ mới lên 5, lên 6 tuổi đều lướt thoăn thoắt trên những nan tre mềm mại để tạo thành chiếc rổ, chiếc rá, chiếc mành hết sức điêu luyện và đẹp mắt. Biết bao thế hệ cứ trao truyền cho nhau để nối tiếp và phát triển nghề đan lát này. Hiện có tới 70% số hộ trong xã, với gần 6000 lao động theo nghề. Mỗi tháng đem lại thu nhập trung bình từ 2 đến 3 triệu đồng/người. Giá trị kinh tế thu được từ hàng hoá trung bình mỗi năm từ 11 đến 13 tỷ đồng, chiếm khoảng 50-55% tổng thu nhập và là nguồn thu chính của người dân địa phương. Sản phẩm, mẫu mã cũng đa dạng, phong phú hơn, thị trường tiêu thụ ngày càng vươn xa, không chỉ phục vụ cho nhu cầu thiết yếu của người dân trong vùng mà còn lan rộng, được mang đi trao đổi, buôn bán khắp trong và ngoài tỉnh, ra thị trường các nước Nhật Bản, Mỹ, Trung Quốc, Campuchia, Tây Âu... mang lại thu nhập cao cho người dân làng nghề nơi đây và góp một phần quan trọng để nhiều hộ gia đình ở Tăng Tiến vươn lên làm giàu.

Từ cuối năm 1999, HTX mây tre đan Tăng Tiến được thành lập đã giải nhu cầu việc làm cho hàng trăm lao động trong thôn kể cả trẻ nhỏ, người già, người khuyết tật đều có thể làm được. 

Những người trẻ của làng cũng thành thục nghề đan lát.